Byggðarökin fyrir göngum nægja ekki - fréttaskýring 9. nóvember 2011 07:00 Horft niður í Eyjafjörð Vaðlaheiðargöng eiga að vera valkostur við að aka Víkurskarð. Göngin stytta hringveginn um 16 kílómetra en eru neðar á forgangslista en göng við Norðfjörð og Dýrafjörð. Fréttablaðið/GVA Hvaða þættir skipta máli við forgangsröðun í samgönguframkvæmdum? Á opnum fundi umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis á þriðjudag, þar sem rætt var um fyrirhuguð Vaðlaheiðargöng, spannst nokkur umræða um rök fyrir samgönguframkvæmdum. Einn nefndarmanna, Róbert Marshall, spurði Ögmund Jónasson innanríkisráðherra, sem þar sat fyrir svörum, hvort ráðherra horfði á málið eingöngu frá fjárhagslegu sjónarmiði, eða hvort hann horfði á það með heildstæðari hætti. Átti hann þá við byggðarök og samfélagsáhrif. „Framkvæmdir [við samgöngumannvirki] geta átt rétt á sér þó þær standi ekki undir sér sem slíkar,“ sagði Róbert. „Þau tengja saman svæði, búa til tækifæri og hækka húsnæðisverð, auka möguleika á tvöfaldri búsetu og eru virðisaukandi í atvinnulegu tilliti. Þessi framkvæmd er þannig að mínu mati.“ Ögmundur svaraði því til að í þessu tilfelli væri einungis horft á fjárhagshliðina, enda eru Vaðlaheiðargöng ekki inni á samgönguáætlun. Hann sagðist þó þeirrar skoðunar að allar samgöngubætur væru virðisaukandi og til þess fallnar að bæta samfélagið. Fleiri nefndarmenn lýstu þeirri skoðun sinni að horfa þyrfti til samfélagslegra þátta. Til að mynda sagði Árni Johnsen að ef vafi væri á hvort ráðast ætti í framkvæmd sem slíka, þyrfti landsbyggðin að njóta vafans. Svipuðum rökum áður beittHreinn Haraldsson vegamálastjóri segir, í samtali við Fréttablaðið, að umræðan um samfélagslega þætti hafi oft komið upp áður, sérstaklega varðandi stærri framkvæmdir eins og jarðgöng. „Upp á síðkastið hefur kannski meira verið reynt að leggja fjárhagslegt mat á þessa þætti til að vega upp á móti kostnaði við framkvæmdina, ef sýnt er að verkefnin eru svo dýr að þau skili sér ekki á hefðbundinn arðsemismælikvarða, það er sparnaði hjá vegfarendum og við rekstur vegakerfisins.“ Hreinn segir svipuð rök hafa verið notuð í aðdraganda byggingar Borgarfjarðarbrúarinnar og Hvalfjarðaganganna. „Þetta er mjög oft notað sem viðbótarröksemd fyrir framkvæmdir sem er kannski ekki alveg ljóst að skili sér í krónum og aurum.“ Önnur göng framar á listaÞrátt fyrir að allt væri tekið inn í reikninginn voru Vaðlaheiðargöng ekki ofarlega á forgangslista samgönguyfirvalda þar sem innanríkisráðherra tiltók tvö önnur göng sem væru framar, Norðfjarðargöng og Dýrafjarðargöng. Hreinn segir nokkurn eðlismun vera þar á. „Göngin tvö eru að leysa erfiðari samgöngumál en Vaðlaheiðargöng eiga að gera. Norðfjarðargöng leysa af mjög háan fjallveg og oft er ófært um Oddskarðið. Þá leysa Dýrafjarðargöng af veg milli suður- og norðurhluta Vestfjarða sem er mjög oft lokaður að vetri til. Vaðlaheiðargöng munu hins vegar leysa af ágætisveg með bundnu slitlagi, helstu rökin með þeim eru annars vegar þeir vetrardagar sem vegurinn er ófær og hins vegar styttingin á veginum.“ Ný göng háð veggjöldumFramkvæmd Vaðlaheiðarganga verður á hendi sérstaks félags sem er að rúmum helmingi í eigu Vegagerðarinnar. Verkið er fjármagnað af ríkinu á meðan á framkvæmdum stendur en þegar göngin komast í notkun mun félagið endurfjármagna sig og eftir það mun veggjaldið þurfa að standa undir kostnaði. Hreinn segir þetta fyrirkomulag geta gengið í tilfellum þar sem vilji er til þess að greiða veggjöld. Sú var ekki raunin í umræðum um breikkun stofnbrauta inn á höfuðborgarsvæðið, Reykjanesbraut, Vesturlandsveg og Suðurlandsveg. „Það var því slegið út af borðinu, en á fundum sem haldnir voru á Norðurlandi voru allir, bæði sveitarfélög og íbúar, sammála því að leggja í þessar framkvæmdir og þau væru tilbúin til að borga fyrir notkun á göngunum.“ Byggðarök ekki nógÞví sýnir það sig að við forgangsröðun á samgönguframkvæmdum eru byggðarök sannarlega tekin til greina, en þau duga ekki til ein og sér. Eins og vegamálastjóri segir eru fyrirhugaðar framkvæmdir miðaðar við arðsemismælikvarða. Ef ábati er ekki talinn nægur til að réttlæta kostnað, er ekki líklegt að framkvæmdin verði ofarlega í forgangsröðun yfirvalda. Hins vegar er hægt að flýta framkvæmdum með annars konar fjármögnun. Slíkt reyndist vel í tilfelli Hvalfjarðaganga, þar sem fyrirtæki, sveitarfélög og einstaklingar lögðust á eitt til að af þeim yrði þegar stjórnvöld vildu ekki taka þátt í fjármögnuninni. Nú er enn eitt formið til umræðu þar sem upphaf framkvæmda er háð samþykki fjárveitingarvaldsins, það er þingsins. Skiptar skoðanir eru þó enn um það hvort áætlanir séu raunhæfar, en þingmenn munu skera úr um það á næstunni. thorgils@frettabladid.is Fréttir Skroll - myndbönd og hljóðklippur Skroll-Fréttir Mest lesið Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Innlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Innlent Baráttan um Bandaríkin: Hvað gerist eiginlega í nótt? Erlent „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Innlent Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Innlent Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Innlent Fleiri fréttir Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkissjóði Stjórnarliðið freistar þess að rjúfa útboðsstopp í vegagerð Einn fluttur á sjúkrahús eftir árekstur Grasrótin að styrkjast eftir samstarf sem mögulega var of dýrkeypt Haustið 2008 að einhverju leyti „reyfarakennt“ Sex kílómetrar urðu átta í straumhörðum og ísköldum sjónum „Þetta var hræðilegt slys“ Hræðilegt slys og sögulegar kosningar Mögulega merki um að lítið magn kviku hafi verið á ferð Læknar boða miklu harðari aðgerðir Sigurður Ingi þögull um búsetuúrræðin Sjá meira
Hvaða þættir skipta máli við forgangsröðun í samgönguframkvæmdum? Á opnum fundi umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis á þriðjudag, þar sem rætt var um fyrirhuguð Vaðlaheiðargöng, spannst nokkur umræða um rök fyrir samgönguframkvæmdum. Einn nefndarmanna, Róbert Marshall, spurði Ögmund Jónasson innanríkisráðherra, sem þar sat fyrir svörum, hvort ráðherra horfði á málið eingöngu frá fjárhagslegu sjónarmiði, eða hvort hann horfði á það með heildstæðari hætti. Átti hann þá við byggðarök og samfélagsáhrif. „Framkvæmdir [við samgöngumannvirki] geta átt rétt á sér þó þær standi ekki undir sér sem slíkar,“ sagði Róbert. „Þau tengja saman svæði, búa til tækifæri og hækka húsnæðisverð, auka möguleika á tvöfaldri búsetu og eru virðisaukandi í atvinnulegu tilliti. Þessi framkvæmd er þannig að mínu mati.“ Ögmundur svaraði því til að í þessu tilfelli væri einungis horft á fjárhagshliðina, enda eru Vaðlaheiðargöng ekki inni á samgönguáætlun. Hann sagðist þó þeirrar skoðunar að allar samgöngubætur væru virðisaukandi og til þess fallnar að bæta samfélagið. Fleiri nefndarmenn lýstu þeirri skoðun sinni að horfa þyrfti til samfélagslegra þátta. Til að mynda sagði Árni Johnsen að ef vafi væri á hvort ráðast ætti í framkvæmd sem slíka, þyrfti landsbyggðin að njóta vafans. Svipuðum rökum áður beittHreinn Haraldsson vegamálastjóri segir, í samtali við Fréttablaðið, að umræðan um samfélagslega þætti hafi oft komið upp áður, sérstaklega varðandi stærri framkvæmdir eins og jarðgöng. „Upp á síðkastið hefur kannski meira verið reynt að leggja fjárhagslegt mat á þessa þætti til að vega upp á móti kostnaði við framkvæmdina, ef sýnt er að verkefnin eru svo dýr að þau skili sér ekki á hefðbundinn arðsemismælikvarða, það er sparnaði hjá vegfarendum og við rekstur vegakerfisins.“ Hreinn segir svipuð rök hafa verið notuð í aðdraganda byggingar Borgarfjarðarbrúarinnar og Hvalfjarðaganganna. „Þetta er mjög oft notað sem viðbótarröksemd fyrir framkvæmdir sem er kannski ekki alveg ljóst að skili sér í krónum og aurum.“ Önnur göng framar á listaÞrátt fyrir að allt væri tekið inn í reikninginn voru Vaðlaheiðargöng ekki ofarlega á forgangslista samgönguyfirvalda þar sem innanríkisráðherra tiltók tvö önnur göng sem væru framar, Norðfjarðargöng og Dýrafjarðargöng. Hreinn segir nokkurn eðlismun vera þar á. „Göngin tvö eru að leysa erfiðari samgöngumál en Vaðlaheiðargöng eiga að gera. Norðfjarðargöng leysa af mjög háan fjallveg og oft er ófært um Oddskarðið. Þá leysa Dýrafjarðargöng af veg milli suður- og norðurhluta Vestfjarða sem er mjög oft lokaður að vetri til. Vaðlaheiðargöng munu hins vegar leysa af ágætisveg með bundnu slitlagi, helstu rökin með þeim eru annars vegar þeir vetrardagar sem vegurinn er ófær og hins vegar styttingin á veginum.“ Ný göng háð veggjöldumFramkvæmd Vaðlaheiðarganga verður á hendi sérstaks félags sem er að rúmum helmingi í eigu Vegagerðarinnar. Verkið er fjármagnað af ríkinu á meðan á framkvæmdum stendur en þegar göngin komast í notkun mun félagið endurfjármagna sig og eftir það mun veggjaldið þurfa að standa undir kostnaði. Hreinn segir þetta fyrirkomulag geta gengið í tilfellum þar sem vilji er til þess að greiða veggjöld. Sú var ekki raunin í umræðum um breikkun stofnbrauta inn á höfuðborgarsvæðið, Reykjanesbraut, Vesturlandsveg og Suðurlandsveg. „Það var því slegið út af borðinu, en á fundum sem haldnir voru á Norðurlandi voru allir, bæði sveitarfélög og íbúar, sammála því að leggja í þessar framkvæmdir og þau væru tilbúin til að borga fyrir notkun á göngunum.“ Byggðarök ekki nógÞví sýnir það sig að við forgangsröðun á samgönguframkvæmdum eru byggðarök sannarlega tekin til greina, en þau duga ekki til ein og sér. Eins og vegamálastjóri segir eru fyrirhugaðar framkvæmdir miðaðar við arðsemismælikvarða. Ef ábati er ekki talinn nægur til að réttlæta kostnað, er ekki líklegt að framkvæmdin verði ofarlega í forgangsröðun yfirvalda. Hins vegar er hægt að flýta framkvæmdum með annars konar fjármögnun. Slíkt reyndist vel í tilfelli Hvalfjarðaganga, þar sem fyrirtæki, sveitarfélög og einstaklingar lögðust á eitt til að af þeim yrði þegar stjórnvöld vildu ekki taka þátt í fjármögnuninni. Nú er enn eitt formið til umræðu þar sem upphaf framkvæmda er háð samþykki fjárveitingarvaldsins, það er þingsins. Skiptar skoðanir eru þó enn um það hvort áætlanir séu raunhæfar, en þingmenn munu skera úr um það á næstunni. thorgils@frettabladid.is
Fréttir Skroll - myndbönd og hljóðklippur Skroll-Fréttir Mest lesið Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Innlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Innlent Baráttan um Bandaríkin: Hvað gerist eiginlega í nótt? Erlent „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Innlent Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Innlent Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Innlent Fleiri fréttir Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkissjóði Stjórnarliðið freistar þess að rjúfa útboðsstopp í vegagerð Einn fluttur á sjúkrahús eftir árekstur Grasrótin að styrkjast eftir samstarf sem mögulega var of dýrkeypt Haustið 2008 að einhverju leyti „reyfarakennt“ Sex kílómetrar urðu átta í straumhörðum og ísköldum sjónum „Þetta var hræðilegt slys“ Hræðilegt slys og sögulegar kosningar Mögulega merki um að lítið magn kviku hafi verið á ferð Læknar boða miklu harðari aðgerðir Sigurður Ingi þögull um búsetuúrræðin Sjá meira