Óskabarn stjórnvalda: þögull forseti Jakobína Ingunn Ólafsdóttir skrifar 24. maí 2012 11:48 Það þótti ekki tiltökumál þegar að Viðskiptaráð hreykti sér af því fyrir hrun að stjórnvöld hefðu innleitt 90% af tilmælum ráðsins, til löggjafarvaldsins, í lög. Stærstu fyrirtækin í landinu, eignarhaldsfélög og auðmenn fara með völdin í Viðskiptaráði og ætla má að hagsmunir Viðskiptaráðs séu hagsmunir auðræðisins. Það þykir ekkert tiltökumál að prófkjörslagur þingmanna og kosningaslagur stjórnmálaflokka sé kostaður af sérhagsmunaaðilum. Ég hef kosið að kalla þetta mútur en aðrir kjósa að draga hulu þöggunar yfir þessi tengsl löggjafarþings og viðskiptalífs. Átök um íslenska stjórnskipan hafa verið áberandi frá falli bankanna haustið 2008. Þessi átök hafa speglast í rannsóknarskýrslu Alþingis, landsdómi Geirs Haarde og umfjöllun í fjölmiðlum og netheimum. Lögmæti hegðunar er túlkuð og endurtúlkuð í ljósi réttarríkis og stjórnarskrár.Spilling í stjórnmálum Þegar þingið starfar ekki af heilindum við kjósendur þá kallast það spilling. Stofnanavædd spilling er eigi að síður spilling. Hún er spilling jafnvel þótt hún sé innleidd í lög af spilltum stjórnmálamönnum. Spillt hegðun stjórnmálamanna er þeim oft óljós. Eitt af því sem markar menningarkima stjórnmálanna er hljótt samkomulag um ríkjandi viðmið. Ríkjandi viðmið eru oft lítið meðvituð, lítið dregin í efa en ráða miklu um hegðun manna. Hegðun margra stjórnmálamanna hefur mótast af áratuga setu á þingi eða þátttöku í stjórnmálum. Fræðimenn hafa skilgreint spillingu í stjórnmálum sem hegðun embættis- og stjórnmálamanna sem víkur frá meginskyldum embættis eða stöðu. Í þessu felst móttaka á mútum (greiðslum eða greiðum), skyldleikatengsl (tengsl eru tekin fram yfir verðleika) og misnotkun á stöðu (t.d. með sjálftöku). Ákvarðanir og atferli í stjórnmálum sem stríðir gegn velferð almennings er pólitísk spilling. Á Íslandi hafa stjórnmálamenn innleitt spillt atferli í lög og má þar nefna greiðslur til stjórnmálaflokka úr ríkissjóði og heimild stjórnmálaflokka til þess að taka við greiðslum frá hagsmunaaðilum. Andverðleikasamfélagið er afsprengi ríkisstjórna sem hafa notað stofnanir sem kostaðar eru af skattgreiðendum til þess að byggja undir eigin völd, gert þær að varðhundum valdakerfisins. Pólitísk spilling og misbeiting valds í íslenskum stjórnmálum blasir við hverjum þeim sem vilja láta sig málið varða. Meiri hluti alþingis hefur verið leppur fámenns hóps sem tryggt hefur sér forréttindi í gegn um löggjöf, löggjöf sem vinnur ekki eingöngu gegn mannréttindum, atvinnufrelsi og jafnræði heldur hefur einnig brotið niður helstu stoðir samfélagsins og skilið við efnahag landsins í rjúkandi rústum.Réttur almennings Það skýtur því nokkuð skökku við þegar menn reka upp ramakvein yfir því að forsetinn fjalli um hvort heppilegt sé að þjóðin fái að hafa aðkomu að tilteknum málum sem til meðferðar eru á þinginu. Ég hef hvergi, þrátt fyrir mikla leit, rekist á það í fræðigreinum um pólitíska spillingu að það að þingmenn séu minntir á tilvist kjósenda geti talist til pólitískrar spillingar eða truflað störf stjórnmálamanna. Það lýsir vel hinni pólitísku firringu og siðferðislegri hrörnun þegar álitsgjafar telja að ef forsetinn minni á kjósendur, þegar frumvörp eru í smíðum, þá þýði það að ráðherrar eða þingið þurfi að fara að semja við forsetann. Menn telja það gefið og eðlilegt að viðbrögðin við því að þjóðin fái stjórnarskrárbundinn rétt sinn virtan að þing og stjórnarráð vanvirði aðgreiningu valdastofnanna. Að það sé augljóst og eðlilegt að hægt sé að semja við forsetann um að snúa baki við þjóðinni og taka þátt í valdamakki ríkisstjórna og stjórnmálaflokka. Þögull forseti virðist vera óskabarn stjórnvalda. Forseti sem tekur að sér að vera táknmynd þægðarinnar er ekki forseti þjóðarinnar heldur forseti þingsins og forseti auðræðisins. Það er ekki bara myndlist, leiklist eða bókmenntir sem marka íslenska menningu heldur er pólitík sterkt áhrifaafl menningar og ætti hver forseti að láta sig varða þennan mikilvæga áhrifavald íslensks þjóðlifs.Skyldur og hæfni forseta Allt samfélagið á að vera forsetanum viðkomandi enda gerir stjórnarskráin ráð fyrir því að hann geti veitt þjóðinni aðkomu að mikilvægum málum sem fara í gegn um þingið. Nokkur málefni valda þjóðinni miklu hugarangri og ófriður mun ríkja í samfélaginu á meðan þjóðin fær ekki beina aðkomu að þessum málum. Kvótakerfið er eitt slíkt mál enda hefur kvótakerfið tekið frumbyggjaréttin af fólki sem um aldir hefur sótt lífsbjörg á sjávarmiðin. Slíkur réttur er heilagur í siðmenntuðum samfélögum. Kvótakerfið úthlutar fáeinum fjölskyldum einokunarrétt á sjávarauðlindinni sem þær nota til þess að kúga almenning í landinu og hafa af honum lífsgæðin. Verðtrygging á útlánum og ítök vinnuveitenda í sparnaði launafólks eru að sama skapi málefni þjóðarinnar og birtingarmynd ríkjandi auðræðis. Réttlæti, jafnræði og siðmenningu er hafnað með ríkjandi fyrirkomulagi og lögum. EES samningurinn, ESB aðild, Schengen samstarfið og stjórnarskráin eru málefni sem varða samfélagsgerð og því ætti að bera lögin undir kjósendur. Ákvarðanir fyrri forseta hafa verið hápólitískar. Það er jafn pólitísk ákvörðun að beita ekki málsskotsréttinum og að beita honum í ljósi ákvæða í núgildandi stjórnarskrá. Enginn forseti getur verið ópólitískur heldur verður ávallt að skoða athafnir hans eða athafnaleysi í ljósi þess hlutverks forseta sem kveðið er á um í stjórnskipunarlögum. Þegar Vigdís Finnbogadóttir ákvað að nýta ekki málsskotsréttinn og vísar EES samningnum ekki til þjóðarinnar þá var það hápólitísk ákvörðun. Í fyrri þjóðaratkvæðagreiðslu um Icesave höfnuðu yfir 90% þátttakanda samningnum. Það má því vera nokkuð ljóst að sterk eining var um andstöðu við samninginn meðal þjóðarinnar. Forsetinn hlýddi kalli þjóðarinnar í máli sem eining ríkti um meðal þjóðarinnar. Innleiðing EES samningsins var hroðvirknisleg. Samningurinn er frumforsenda hrunsins vegna þess að hann innleiddi frjálst flæði fjármagns án þess að nokkrar varnir væru settar upp með löggjöf og stefnu um takmarkanir sem byggðu upp varnir fyrir þjóðina gegn aðilum sem hugðu á gróða á kostnað þjóðarinnar. Arðurinn af auðlindunum lenti í höndum fárra sem forðuðu honum úr landi. Á skömmum tíma voru innviðir þjóðarbúsins brotnir niður og viðskilnaðurinn þúsund milljarða ríkisskuldir sem vofa yfir velferð og lífskjörum í landinu. EES samningurinn sem átti að auka frelsi hefur á kaldhæðinn hátt vegið að frelsi almennings með gjaldeyrishöftum og samfélagslegri stöðnun. Hættur vofa yfir íslensku samfélagi vegna hrunsins. Þúsund milljarða erlendar skuldir og þrýstingur frá sérhagsmunaaðilum um að fella þessa skuldir á skattgreiðendur kallar á sterka varnarrödd. Vegna hrunsins og vegna djúpstæðrar óánægju í samfélaginu með þægð stjórnvalda við fjármálaöflin er þörf fyrir forseta sem þorir að standa gegn auðræðinu og taka sér stöðu með almenningi. Forsetinn þarf að hafa styrk sem felst í djúpri og mikilli þekkingu. Hann þarf að hafa ást á náttúrinni og skilja mikilvægi þess að við verjum landið gegn ágengni þeirra sem vilja ræna arðinum af auðlindunum. Forsetinn þarf að hafa framtíðarsýn og skilning á því að við þurfum að skila góðu samfélagi til afkomenda okkar. Í ljósi framangreindra atriða þarf forsetinn að vera tilbúinn að beita málsskotsréttinum og ljá þjóðinni rödd í mikilvægum málefnum. Jakobína Ingunn Ólafsdóttir, stjórnsýslufræðingur. Höfundur er félagi í SAMSTÖÐU, flokks lýðræðis og velferðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Forsetakosningar 2012 Mest lesið Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Heimskasta þjóð í heimi? Sverrir Björnsson Skoðun Hugsjónir ójafnaðarmanns - svar við bréfi Kára Snorri Másson Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson Skoðun Viðreisn er Samfylkingin Júlíus Viggó Ólafsson Skoðun „Ég hefði nú ekkert á móti því að taka aðeins í tæjuna“ Eva Pandora Baldursdóttir Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun Mun forseti Íslands fremja landráð? Ástþór Magnússon Skoðun Gleymdu leikskólabörnin Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Geðveikir frasar – en það þarf að vera plan! Ragna Sigurðardóttir,Sigurþóra Bergsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ofbeldisvarnir og alhliða kynfræðsla alla skólagönguna! Sigrún Birna Björnsdóttir Kaaber skrifar Skoðun Að kjósa í roki, hríð og nístingskulda Jón Ferdínand Estherarson skrifar Skoðun Hvernig gerðist þetta? Tryggvi Hjaltason skrifar Skoðun Borgum rétta vexti - Landsbankinn verði banki allra landsmanna Baldur Borgþórsson skrifar Skoðun Gleymdu leikskólabörnin Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Tími fyrir breytingar – Nú er tækifærið Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Ölvunarakstur á Arnarnesbrú Anna Linda Bjarnadóttir skrifar Skoðun Flokknum er sama um þig Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan í Reykjavík er efnahagslegt vandamál Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Virði en ekki byrði Hulda Bjarnadóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn – svarið fyrir fjölskyldur og ungt fólk Guðbjörg Oddný Jónasdóttir skrifar Skoðun Vanrækt barn er besti ráðherrann Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fjárfestum í vellíðan – því hver króna skilar sér margfalt til baka Theodór Ingi Ólafsson skrifar Skoðun Úr öskunni í eldinn á laugardaginn? Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Skuggaspil valdsins Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Viltu að barnabörnin þín verði fátækir leiguliðar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Nýtt upphaf – í þjónustu við þjóðina Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á hvert annað og breytum þessu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Kæru landsmenn – þetta er ekki lengur boðlegt Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun XL niðurskurður – hugsum stórt! Arnar Þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Skoðun Blórabögglar og gylliboð frá vinstri Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Hvað kjósa foreldrar ósýnilegra barna? Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Heimskasta þjóð í heimi? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Jöfnum leikinn á laugardaginn Björgvin G. Sigurðsson skrifar Skoðun ADHD, fjórir stafir og hvað svo? Jóna Kristín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skattagleði á kostnað ferðaþjónustunnar Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Börnin heim Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Mun forseti Íslands fremja landráð? Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Ég býð mig fram fyrir framtíðarkynslóðir Finnur Ricart Andrason skrifar Skoðun Rödd mannréttinda, jöfnuðar og jafnréttis þarf að hljóma á Alþingi Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Það þótti ekki tiltökumál þegar að Viðskiptaráð hreykti sér af því fyrir hrun að stjórnvöld hefðu innleitt 90% af tilmælum ráðsins, til löggjafarvaldsins, í lög. Stærstu fyrirtækin í landinu, eignarhaldsfélög og auðmenn fara með völdin í Viðskiptaráði og ætla má að hagsmunir Viðskiptaráðs séu hagsmunir auðræðisins. Það þykir ekkert tiltökumál að prófkjörslagur þingmanna og kosningaslagur stjórnmálaflokka sé kostaður af sérhagsmunaaðilum. Ég hef kosið að kalla þetta mútur en aðrir kjósa að draga hulu þöggunar yfir þessi tengsl löggjafarþings og viðskiptalífs. Átök um íslenska stjórnskipan hafa verið áberandi frá falli bankanna haustið 2008. Þessi átök hafa speglast í rannsóknarskýrslu Alþingis, landsdómi Geirs Haarde og umfjöllun í fjölmiðlum og netheimum. Lögmæti hegðunar er túlkuð og endurtúlkuð í ljósi réttarríkis og stjórnarskrár.Spilling í stjórnmálum Þegar þingið starfar ekki af heilindum við kjósendur þá kallast það spilling. Stofnanavædd spilling er eigi að síður spilling. Hún er spilling jafnvel þótt hún sé innleidd í lög af spilltum stjórnmálamönnum. Spillt hegðun stjórnmálamanna er þeim oft óljós. Eitt af því sem markar menningarkima stjórnmálanna er hljótt samkomulag um ríkjandi viðmið. Ríkjandi viðmið eru oft lítið meðvituð, lítið dregin í efa en ráða miklu um hegðun manna. Hegðun margra stjórnmálamanna hefur mótast af áratuga setu á þingi eða þátttöku í stjórnmálum. Fræðimenn hafa skilgreint spillingu í stjórnmálum sem hegðun embættis- og stjórnmálamanna sem víkur frá meginskyldum embættis eða stöðu. Í þessu felst móttaka á mútum (greiðslum eða greiðum), skyldleikatengsl (tengsl eru tekin fram yfir verðleika) og misnotkun á stöðu (t.d. með sjálftöku). Ákvarðanir og atferli í stjórnmálum sem stríðir gegn velferð almennings er pólitísk spilling. Á Íslandi hafa stjórnmálamenn innleitt spillt atferli í lög og má þar nefna greiðslur til stjórnmálaflokka úr ríkissjóði og heimild stjórnmálaflokka til þess að taka við greiðslum frá hagsmunaaðilum. Andverðleikasamfélagið er afsprengi ríkisstjórna sem hafa notað stofnanir sem kostaðar eru af skattgreiðendum til þess að byggja undir eigin völd, gert þær að varðhundum valdakerfisins. Pólitísk spilling og misbeiting valds í íslenskum stjórnmálum blasir við hverjum þeim sem vilja láta sig málið varða. Meiri hluti alþingis hefur verið leppur fámenns hóps sem tryggt hefur sér forréttindi í gegn um löggjöf, löggjöf sem vinnur ekki eingöngu gegn mannréttindum, atvinnufrelsi og jafnræði heldur hefur einnig brotið niður helstu stoðir samfélagsins og skilið við efnahag landsins í rjúkandi rústum.Réttur almennings Það skýtur því nokkuð skökku við þegar menn reka upp ramakvein yfir því að forsetinn fjalli um hvort heppilegt sé að þjóðin fái að hafa aðkomu að tilteknum málum sem til meðferðar eru á þinginu. Ég hef hvergi, þrátt fyrir mikla leit, rekist á það í fræðigreinum um pólitíska spillingu að það að þingmenn séu minntir á tilvist kjósenda geti talist til pólitískrar spillingar eða truflað störf stjórnmálamanna. Það lýsir vel hinni pólitísku firringu og siðferðislegri hrörnun þegar álitsgjafar telja að ef forsetinn minni á kjósendur, þegar frumvörp eru í smíðum, þá þýði það að ráðherrar eða þingið þurfi að fara að semja við forsetann. Menn telja það gefið og eðlilegt að viðbrögðin við því að þjóðin fái stjórnarskrárbundinn rétt sinn virtan að þing og stjórnarráð vanvirði aðgreiningu valdastofnanna. Að það sé augljóst og eðlilegt að hægt sé að semja við forsetann um að snúa baki við þjóðinni og taka þátt í valdamakki ríkisstjórna og stjórnmálaflokka. Þögull forseti virðist vera óskabarn stjórnvalda. Forseti sem tekur að sér að vera táknmynd þægðarinnar er ekki forseti þjóðarinnar heldur forseti þingsins og forseti auðræðisins. Það er ekki bara myndlist, leiklist eða bókmenntir sem marka íslenska menningu heldur er pólitík sterkt áhrifaafl menningar og ætti hver forseti að láta sig varða þennan mikilvæga áhrifavald íslensks þjóðlifs.Skyldur og hæfni forseta Allt samfélagið á að vera forsetanum viðkomandi enda gerir stjórnarskráin ráð fyrir því að hann geti veitt þjóðinni aðkomu að mikilvægum málum sem fara í gegn um þingið. Nokkur málefni valda þjóðinni miklu hugarangri og ófriður mun ríkja í samfélaginu á meðan þjóðin fær ekki beina aðkomu að þessum málum. Kvótakerfið er eitt slíkt mál enda hefur kvótakerfið tekið frumbyggjaréttin af fólki sem um aldir hefur sótt lífsbjörg á sjávarmiðin. Slíkur réttur er heilagur í siðmenntuðum samfélögum. Kvótakerfið úthlutar fáeinum fjölskyldum einokunarrétt á sjávarauðlindinni sem þær nota til þess að kúga almenning í landinu og hafa af honum lífsgæðin. Verðtrygging á útlánum og ítök vinnuveitenda í sparnaði launafólks eru að sama skapi málefni þjóðarinnar og birtingarmynd ríkjandi auðræðis. Réttlæti, jafnræði og siðmenningu er hafnað með ríkjandi fyrirkomulagi og lögum. EES samningurinn, ESB aðild, Schengen samstarfið og stjórnarskráin eru málefni sem varða samfélagsgerð og því ætti að bera lögin undir kjósendur. Ákvarðanir fyrri forseta hafa verið hápólitískar. Það er jafn pólitísk ákvörðun að beita ekki málsskotsréttinum og að beita honum í ljósi ákvæða í núgildandi stjórnarskrá. Enginn forseti getur verið ópólitískur heldur verður ávallt að skoða athafnir hans eða athafnaleysi í ljósi þess hlutverks forseta sem kveðið er á um í stjórnskipunarlögum. Þegar Vigdís Finnbogadóttir ákvað að nýta ekki málsskotsréttinn og vísar EES samningnum ekki til þjóðarinnar þá var það hápólitísk ákvörðun. Í fyrri þjóðaratkvæðagreiðslu um Icesave höfnuðu yfir 90% þátttakanda samningnum. Það má því vera nokkuð ljóst að sterk eining var um andstöðu við samninginn meðal þjóðarinnar. Forsetinn hlýddi kalli þjóðarinnar í máli sem eining ríkti um meðal þjóðarinnar. Innleiðing EES samningsins var hroðvirknisleg. Samningurinn er frumforsenda hrunsins vegna þess að hann innleiddi frjálst flæði fjármagns án þess að nokkrar varnir væru settar upp með löggjöf og stefnu um takmarkanir sem byggðu upp varnir fyrir þjóðina gegn aðilum sem hugðu á gróða á kostnað þjóðarinnar. Arðurinn af auðlindunum lenti í höndum fárra sem forðuðu honum úr landi. Á skömmum tíma voru innviðir þjóðarbúsins brotnir niður og viðskilnaðurinn þúsund milljarða ríkisskuldir sem vofa yfir velferð og lífskjörum í landinu. EES samningurinn sem átti að auka frelsi hefur á kaldhæðinn hátt vegið að frelsi almennings með gjaldeyrishöftum og samfélagslegri stöðnun. Hættur vofa yfir íslensku samfélagi vegna hrunsins. Þúsund milljarða erlendar skuldir og þrýstingur frá sérhagsmunaaðilum um að fella þessa skuldir á skattgreiðendur kallar á sterka varnarrödd. Vegna hrunsins og vegna djúpstæðrar óánægju í samfélaginu með þægð stjórnvalda við fjármálaöflin er þörf fyrir forseta sem þorir að standa gegn auðræðinu og taka sér stöðu með almenningi. Forsetinn þarf að hafa styrk sem felst í djúpri og mikilli þekkingu. Hann þarf að hafa ást á náttúrinni og skilja mikilvægi þess að við verjum landið gegn ágengni þeirra sem vilja ræna arðinum af auðlindunum. Forsetinn þarf að hafa framtíðarsýn og skilning á því að við þurfum að skila góðu samfélagi til afkomenda okkar. Í ljósi framangreindra atriða þarf forsetinn að vera tilbúinn að beita málsskotsréttinum og ljá þjóðinni rödd í mikilvægum málefnum. Jakobína Ingunn Ólafsdóttir, stjórnsýslufræðingur. Höfundur er félagi í SAMSTÖÐU, flokks lýðræðis og velferðar.
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Ofbeldisvarnir og alhliða kynfræðsla alla skólagönguna! Sigrún Birna Björnsdóttir Kaaber skrifar
Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn – svarið fyrir fjölskyldur og ungt fólk Guðbjörg Oddný Jónasdóttir skrifar
Skoðun Fjárfestum í vellíðan – því hver króna skilar sér margfalt til baka Theodór Ingi Ólafsson skrifar
Skoðun Rödd mannréttinda, jöfnuðar og jafnréttis þarf að hljóma á Alþingi Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun