Hrunið í framhaldssögu Einar Benediktsson skrifar 3. janúar 2012 06:00 Lykilatriði varðandi samskipti í fjármálaheiminum, ekki síst í London, var og er gagnkvæmt traust. Það höfðu íslensku bankarnir áunnið sér að verðleikum á löngum ferli samskipta við ólíkar aðstæður. En eftir einkavæðinguna hefst nýr kafli í sögu Landsbankans og Kaupþings í London sem verður þeim og íslensku þjóðarbúi dýrkeyptur. Svo sem fram kemur í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis varð veruleg aukning í útlánum íslensku bankanna þriggja þegar lausafjárþurrð jókst á alþjóðlegum fjármagnsmörkuðum. Landsbankinn hafði stofnað til Icesave-innlánsreikninga og Kaupþing til Edge-reikninga sem buðu viðskiptavinum mjög hagstæð vaxtakjör. Edge-reikningarnir voru í breskri lögsögu dótturbanka Kaupþings. Svo gilti ekki um Icesave sem var í útibúum Landsbankans og því í íslenskri lögsögu og ábyrgð. Svo sem rannsóknarskýrslan tekur fram flæddu þessi Icesave-innlán úr útibúum Landsbankans í Bretlandi og Hollandi frá haustinu 2007 til Íslands. Í aðalbankanum í Reykjavík verður að ætla að það hafi verið til að mæta fjárþörf aðalviðskiptavinanna sem voru víst aðaleigandur bankans. En hollensk og bresk stjórnvöld grípa til þess ráðs að endurgreiða Icesave-innistæðueigundum þar sem íslenski tryggingarsjóðurinn var lítils megnugur. Gerð er krafa, svo sem eðlilegt var, um að íslensk stjórnvöld greiði höfuðstól bótanna að viðbættum vöxtum og krafan er nú í meðferð EFTA-dómstólsins. Þessir Icesave-reikningar geymdu sparnað einstaklinga og svokölluð heildsöluinnlán frá sjóðum bæja- og sveitarfélaga og eftirlaunaþega. Nú er sá sem þetta skrifar ekki sérfróður um bankalöggjöf, en sem eftirlaunaþegi hefur hann sterkar skoðanir á því hvernig varðveita og ávaxta beri það fé, sem hann hefur á langri starfsævi lagt á móti framlagi atvinnurekandans til farborða í ellinni. Það er ekki innan marka þess sem telst siðferðileg meðferð slíks fjár að leggja það í hendur fjárglæframanna. Eru ekki niðurstöður Fjármálaeftirlitsins og Sérstaks saksóknara síðan 2008 að leiða líkum að því að bankarnir, stjórnendur þeirra og eigendur, eigi að svara fyrir þá sök? Það þurfti að sjálfsögðu að hreinsa til og enginn átti von á öðru en hörðum dómum og upptöku eigna. En var eða er ekki einhver leið önnur en áralangar rannsóknir, ákærur og málsvarnir hundraða lögfræðinga til að ljúka þessu, þannig að fjölmiðlar velti ekki þjóðfélaginu árum saman upp úr fortíðinni? Ekki verður sagt nema síður sé, að þær miklu rannsóknir Sérstaks saksóknara og Fjármálaeftirlits sem hófust eftir bankahrunið, séu að skila þeim árangri sem vænst var. Jafnvel hinn sérlegi ráðgjafi Eva Joly hefur lýst vonbrigðum yfir hægaganginum hjá Sérstökum saksóknara. Að því kom sem fyrr hefði mátt vera, að formaður Lögmannafélags Íslands lýsti því yfir að fjölmiðlar sem refsivöndur dómsvaldsins séu ekki gott samspil. Bent er á að vegna fjölmiðlaumfjöllunar um einn sakborninginn hafi hann „ [...] nú þegar orðið fyrir dæmalausum áföllum og ágangi á mannorð sitt og allt persónulegt starf og líf, en þar hefur fjölmiðlaumfjöllun spilað stórt hlutverk. Á ákærða hefur þannig, og frá því að málið fyrst komst í hámæli haustið 2008, verið gefið út hreint veiðileyfi af hálfu fjölmiðla, sem farið hafa hamförum í umfjöllun um hann, persónu hans og störf og ekki síst fyrirfram sakfellingu á meintu broti hans [...]“. Að sjálfsögðu eiga þeir sem gerst hafa sekir um brot á lögum landsins að fá sinn dóm. En að þeir séu kjöldregnir árum saman í fjölmiðlum er lítt við hæfi í ríki góðs réttarfars og mannréttinda. Hefur lögfræðinámið ekki slagsíðu í fullmikilli áherslu á gamaldags refsirétti í stað lærdóms um hvernig fjármálalífið virkar í nútíma þjóðfélagi? Einhvern tíma var talað um júridíska refsigleði. Ekki er betra ef satt er, að þessi þjónusta kosti allt að 30.000 kr. á klukkustund. Nú eru víst á þriðja hundrað einstaklingar með réttarstöðu sakbornings og enn aðrir vitni í sambandi við hrunið og svo er að skilja að enn séu margir tugir mála í undirbúningi hjá Sérstökum saksóknara. Þetta ferli hefur þegar tekið þrjú ár en hamingja má þá vita hvað er framundan í tíma og æsifréttum. Má nærri geta að allur þessi fjöldi fólks, þegar með eru talin makar og börn, vinir og venslamenn, eigi sér fáa gleðidaga. Fyrir utan þann skara lögmanna sem hafa atvinnu af þessum uppgripum hljóta fleiri en sá sem þetta ritar að vera búnir að fá nóg af dómsmálum í fjölmiðlum. Er Kastljós réttur vettvangur fyrir saksóknara? Þjóðin fær þessar fréttir svo stöðugt í sjónvarpi og útvarpi að hún er orðin eins konar stofufangi þessarar réttarfarslegu furðusögu. Og bikarinn var fullur þegar síðasti kaflinn var birtur þreyttum og leiðum áheyrendum á jóladag sem fyrsta fregn RÚV í hádeginu og sjónvarpi um kvöldið. Frásagnir af boðskap biskups, kirkjunnar manna og páfans máttu víkja fyrir gagnkvæmum ásökunum FME og Kauphallarinnar um vanrækslu í starfi árið 2008. Skelfing eru þessar blessaðar fréttastofur annars sérkennilega mannaðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Benediktsson Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar Sjá meira
Lykilatriði varðandi samskipti í fjármálaheiminum, ekki síst í London, var og er gagnkvæmt traust. Það höfðu íslensku bankarnir áunnið sér að verðleikum á löngum ferli samskipta við ólíkar aðstæður. En eftir einkavæðinguna hefst nýr kafli í sögu Landsbankans og Kaupþings í London sem verður þeim og íslensku þjóðarbúi dýrkeyptur. Svo sem fram kemur í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis varð veruleg aukning í útlánum íslensku bankanna þriggja þegar lausafjárþurrð jókst á alþjóðlegum fjármagnsmörkuðum. Landsbankinn hafði stofnað til Icesave-innlánsreikninga og Kaupþing til Edge-reikninga sem buðu viðskiptavinum mjög hagstæð vaxtakjör. Edge-reikningarnir voru í breskri lögsögu dótturbanka Kaupþings. Svo gilti ekki um Icesave sem var í útibúum Landsbankans og því í íslenskri lögsögu og ábyrgð. Svo sem rannsóknarskýrslan tekur fram flæddu þessi Icesave-innlán úr útibúum Landsbankans í Bretlandi og Hollandi frá haustinu 2007 til Íslands. Í aðalbankanum í Reykjavík verður að ætla að það hafi verið til að mæta fjárþörf aðalviðskiptavinanna sem voru víst aðaleigandur bankans. En hollensk og bresk stjórnvöld grípa til þess ráðs að endurgreiða Icesave-innistæðueigundum þar sem íslenski tryggingarsjóðurinn var lítils megnugur. Gerð er krafa, svo sem eðlilegt var, um að íslensk stjórnvöld greiði höfuðstól bótanna að viðbættum vöxtum og krafan er nú í meðferð EFTA-dómstólsins. Þessir Icesave-reikningar geymdu sparnað einstaklinga og svokölluð heildsöluinnlán frá sjóðum bæja- og sveitarfélaga og eftirlaunaþega. Nú er sá sem þetta skrifar ekki sérfróður um bankalöggjöf, en sem eftirlaunaþegi hefur hann sterkar skoðanir á því hvernig varðveita og ávaxta beri það fé, sem hann hefur á langri starfsævi lagt á móti framlagi atvinnurekandans til farborða í ellinni. Það er ekki innan marka þess sem telst siðferðileg meðferð slíks fjár að leggja það í hendur fjárglæframanna. Eru ekki niðurstöður Fjármálaeftirlitsins og Sérstaks saksóknara síðan 2008 að leiða líkum að því að bankarnir, stjórnendur þeirra og eigendur, eigi að svara fyrir þá sök? Það þurfti að sjálfsögðu að hreinsa til og enginn átti von á öðru en hörðum dómum og upptöku eigna. En var eða er ekki einhver leið önnur en áralangar rannsóknir, ákærur og málsvarnir hundraða lögfræðinga til að ljúka þessu, þannig að fjölmiðlar velti ekki þjóðfélaginu árum saman upp úr fortíðinni? Ekki verður sagt nema síður sé, að þær miklu rannsóknir Sérstaks saksóknara og Fjármálaeftirlits sem hófust eftir bankahrunið, séu að skila þeim árangri sem vænst var. Jafnvel hinn sérlegi ráðgjafi Eva Joly hefur lýst vonbrigðum yfir hægaganginum hjá Sérstökum saksóknara. Að því kom sem fyrr hefði mátt vera, að formaður Lögmannafélags Íslands lýsti því yfir að fjölmiðlar sem refsivöndur dómsvaldsins séu ekki gott samspil. Bent er á að vegna fjölmiðlaumfjöllunar um einn sakborninginn hafi hann „ [...] nú þegar orðið fyrir dæmalausum áföllum og ágangi á mannorð sitt og allt persónulegt starf og líf, en þar hefur fjölmiðlaumfjöllun spilað stórt hlutverk. Á ákærða hefur þannig, og frá því að málið fyrst komst í hámæli haustið 2008, verið gefið út hreint veiðileyfi af hálfu fjölmiðla, sem farið hafa hamförum í umfjöllun um hann, persónu hans og störf og ekki síst fyrirfram sakfellingu á meintu broti hans [...]“. Að sjálfsögðu eiga þeir sem gerst hafa sekir um brot á lögum landsins að fá sinn dóm. En að þeir séu kjöldregnir árum saman í fjölmiðlum er lítt við hæfi í ríki góðs réttarfars og mannréttinda. Hefur lögfræðinámið ekki slagsíðu í fullmikilli áherslu á gamaldags refsirétti í stað lærdóms um hvernig fjármálalífið virkar í nútíma þjóðfélagi? Einhvern tíma var talað um júridíska refsigleði. Ekki er betra ef satt er, að þessi þjónusta kosti allt að 30.000 kr. á klukkustund. Nú eru víst á þriðja hundrað einstaklingar með réttarstöðu sakbornings og enn aðrir vitni í sambandi við hrunið og svo er að skilja að enn séu margir tugir mála í undirbúningi hjá Sérstökum saksóknara. Þetta ferli hefur þegar tekið þrjú ár en hamingja má þá vita hvað er framundan í tíma og æsifréttum. Má nærri geta að allur þessi fjöldi fólks, þegar með eru talin makar og börn, vinir og venslamenn, eigi sér fáa gleðidaga. Fyrir utan þann skara lögmanna sem hafa atvinnu af þessum uppgripum hljóta fleiri en sá sem þetta ritar að vera búnir að fá nóg af dómsmálum í fjölmiðlum. Er Kastljós réttur vettvangur fyrir saksóknara? Þjóðin fær þessar fréttir svo stöðugt í sjónvarpi og útvarpi að hún er orðin eins konar stofufangi þessarar réttarfarslegu furðusögu. Og bikarinn var fullur þegar síðasti kaflinn var birtur þreyttum og leiðum áheyrendum á jóladag sem fyrsta fregn RÚV í hádeginu og sjónvarpi um kvöldið. Frásagnir af boðskap biskups, kirkjunnar manna og páfans máttu víkja fyrir gagnkvæmum ásökunum FME og Kauphallarinnar um vanrækslu í starfi árið 2008. Skelfing eru þessar blessaðar fréttastofur annars sérkennilega mannaðar.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun