Vinstristefnan og efnahagskreppan Katrín Jakobsdóttir skrifar 10. september 2013 08:55 Vinstristefnan og þau meginmarkmið hennar að stuðla að jöfnuði og betra samfélagi eiga brýnt erindi við samtímann, nú þegar auður hefur færst á fárra hendur og ósjálfbær efnahagsstefna hefur leitt Vesturlönd í djúpa kreppu. Samt er því þó iðulega haldið fram að hugtökin hægri og vinstri séu orðin merkingarlaus í pólitískri umræðu. Slíkt minnir á að um það leyti sem mín kynslóð var að skríða upp í gaggó var talað um sigur hægristefnunnar og endalok vinstristefnu í kjölfar falls kommúnistastjórna í Austur-Evrópu. Það leiddi til gagnrýnisleysis á ríkjandi viðhorf og það efnahagskerfi sem hrundi fyrir fimm árum. Illu heilli hefur þrátt fyrir efnahagskreppu enn lítið borið á því að spurt sé grundvallarspurninga um þetta efnahagskerfi. Meðal þess sem ekki hefur verið rætt nægilega er hvort markaðnum séu einhver takmörk sett og hver þau kunni að vera. Enn þrjóskast menn við að færa æ stærri hluta af sameigninni – skóla, heilbrigðisstofnanir, veitukerfi – undir lögmál markaðarins með þjónustusamningum við einkaaðila sem eiga að græða á öllu en bera takmarkaða ábyrgð. Því miður boða ráðherrar nýrrar ríkisstjórnar útvistun, aukin gjöld, minna eftirlit, fjölbreyttari rekstrarform og einkavæðingu í ræðu og riti eins og ekkert hafi gerst árið 2008. Sömu blindu einsýni má líka sjá í Bretlandi þar sem stórir hlutar heilbrigðisþjónustunnar hafa nú verið settir á markað; spítalar eru reknir af einkaaðilum en fyrir opinbert fé; í nafni þess að auka val sjúklinga. Afleiðingin er aukinn ójöfnuður þar sem hægt er að borga fyrir betri þjónustu, óhagkvæmara ríkiskerfi sem sinnir því sem ekki er hægt að útvista og aukinn gróði fyrir einkaaðila sem fæst í gegnum sjúkdóma annarra. Þessar breytingar hafa orðið fyrst með aðgerðum af hálfu Verkamannaflokksins og síðar með róttækari breytingum af hálfu samsteypustjórnar íhaldsmanna og frjálsra demókrata. Má þá segja að hægrið og vinstrið hafi runnið saman? Svarið við því er nei. Segja má hins vegar að hægristefnan hafi náð þeim hæðum að verða slíkt viðmið í samfélaginu að ýmsir sem kenna sig við vinstri hafi vanrækt að spyrja stóru spurninganna. Er það siðferðilega rétt eða skynsamlegt að einkaaðilar geti hagnast á þeim grunnstoðum sem samfélög hafa byggt upp saman? Er sá hagnaður samfélagsins alls? Eykur það jöfnuð og velsæld í samfélaginu? Svar mitt við því er líka nei. Það skiptir máli nú sem aldrei fyrr að vinstrimenn haldi uppi merki hins sameiginlega sem er ekki endilega arðbært á markaði en er mikilvægur þáttur í að byggja gott samfélag fyrir alla.Sömu hættumerki hér Annað dæmi sem sýnir þörfina á öflugri vinstristefnu er launakjör almennings. Á árunum fyrir hrun jókst ójöfnuður mjög hérlendis. Það var réttlætt með því að góðærið væri slíkt að öllum gengi betur en áður. Eftir hrun þegar bent var á að jöfnuður hefði aukist þegar vinstristjórn tók við stjórnartaumunum svöruðu hægrimenn því að „nú hefðu allir það jafn skítt“. Þar var litið fram hjá því að allar rannsóknir sýna að þar sem jöfnuður er mikill er velsæld samfélagsins alls meiri. Þess vegna er mikilvægt að horfa til þess við gerð komandi kjarasamninga að bæta kjör almennings, sérstaklega þeirra verst settu. Þar þarf að hafa sjónarmið jafnaðar í huga. Nú ber nokkuð á því að kreppan sé notuð til að réttlæta áframhald hægristefnunnar. Þannig virðast forkólfar Evrópusambandsins á borð við Olli Rehn leggja alla áherslu á að jöfnuði verði náð á fjárlögum með niðurskurði en ekki skattahækkunum samkvæmt fréttum sem berast frá Frakklandi þar sem hefur verið farin blönduð leið skattahækkana og niðurskurðar líkt og hér var gert á Íslandi í tíð síðustu ríkisstjórnar. Niðurskurður og samdráttur á samneyslu í kreppunni virðast nú helsta markmið hægrisinnaðra afla sem gæti leitt til vaxandi ójafnaðar og minni lífsgæða á komandi árum fyrir íbúa Evrópu og Bandaríkjanna. Sömu hættumerki eru á lofti hér á Íslandi með nýrri hægristjórn. Viðfangsefni vinstriaflanna er því að standa vaktina, og tryggja að félagsleg markmið og sjálfbærni verði höfð að leiðarljósi við mótun efnahagsstefnu komandi ára til þess að stuðla að bættum hag okkar allra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Katrín Jakobsdóttir Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Sjá meira
Vinstristefnan og þau meginmarkmið hennar að stuðla að jöfnuði og betra samfélagi eiga brýnt erindi við samtímann, nú þegar auður hefur færst á fárra hendur og ósjálfbær efnahagsstefna hefur leitt Vesturlönd í djúpa kreppu. Samt er því þó iðulega haldið fram að hugtökin hægri og vinstri séu orðin merkingarlaus í pólitískri umræðu. Slíkt minnir á að um það leyti sem mín kynslóð var að skríða upp í gaggó var talað um sigur hægristefnunnar og endalok vinstristefnu í kjölfar falls kommúnistastjórna í Austur-Evrópu. Það leiddi til gagnrýnisleysis á ríkjandi viðhorf og það efnahagskerfi sem hrundi fyrir fimm árum. Illu heilli hefur þrátt fyrir efnahagskreppu enn lítið borið á því að spurt sé grundvallarspurninga um þetta efnahagskerfi. Meðal þess sem ekki hefur verið rætt nægilega er hvort markaðnum séu einhver takmörk sett og hver þau kunni að vera. Enn þrjóskast menn við að færa æ stærri hluta af sameigninni – skóla, heilbrigðisstofnanir, veitukerfi – undir lögmál markaðarins með þjónustusamningum við einkaaðila sem eiga að græða á öllu en bera takmarkaða ábyrgð. Því miður boða ráðherrar nýrrar ríkisstjórnar útvistun, aukin gjöld, minna eftirlit, fjölbreyttari rekstrarform og einkavæðingu í ræðu og riti eins og ekkert hafi gerst árið 2008. Sömu blindu einsýni má líka sjá í Bretlandi þar sem stórir hlutar heilbrigðisþjónustunnar hafa nú verið settir á markað; spítalar eru reknir af einkaaðilum en fyrir opinbert fé; í nafni þess að auka val sjúklinga. Afleiðingin er aukinn ójöfnuður þar sem hægt er að borga fyrir betri þjónustu, óhagkvæmara ríkiskerfi sem sinnir því sem ekki er hægt að útvista og aukinn gróði fyrir einkaaðila sem fæst í gegnum sjúkdóma annarra. Þessar breytingar hafa orðið fyrst með aðgerðum af hálfu Verkamannaflokksins og síðar með róttækari breytingum af hálfu samsteypustjórnar íhaldsmanna og frjálsra demókrata. Má þá segja að hægrið og vinstrið hafi runnið saman? Svarið við því er nei. Segja má hins vegar að hægristefnan hafi náð þeim hæðum að verða slíkt viðmið í samfélaginu að ýmsir sem kenna sig við vinstri hafi vanrækt að spyrja stóru spurninganna. Er það siðferðilega rétt eða skynsamlegt að einkaaðilar geti hagnast á þeim grunnstoðum sem samfélög hafa byggt upp saman? Er sá hagnaður samfélagsins alls? Eykur það jöfnuð og velsæld í samfélaginu? Svar mitt við því er líka nei. Það skiptir máli nú sem aldrei fyrr að vinstrimenn haldi uppi merki hins sameiginlega sem er ekki endilega arðbært á markaði en er mikilvægur þáttur í að byggja gott samfélag fyrir alla.Sömu hættumerki hér Annað dæmi sem sýnir þörfina á öflugri vinstristefnu er launakjör almennings. Á árunum fyrir hrun jókst ójöfnuður mjög hérlendis. Það var réttlætt með því að góðærið væri slíkt að öllum gengi betur en áður. Eftir hrun þegar bent var á að jöfnuður hefði aukist þegar vinstristjórn tók við stjórnartaumunum svöruðu hægrimenn því að „nú hefðu allir það jafn skítt“. Þar var litið fram hjá því að allar rannsóknir sýna að þar sem jöfnuður er mikill er velsæld samfélagsins alls meiri. Þess vegna er mikilvægt að horfa til þess við gerð komandi kjarasamninga að bæta kjör almennings, sérstaklega þeirra verst settu. Þar þarf að hafa sjónarmið jafnaðar í huga. Nú ber nokkuð á því að kreppan sé notuð til að réttlæta áframhald hægristefnunnar. Þannig virðast forkólfar Evrópusambandsins á borð við Olli Rehn leggja alla áherslu á að jöfnuði verði náð á fjárlögum með niðurskurði en ekki skattahækkunum samkvæmt fréttum sem berast frá Frakklandi þar sem hefur verið farin blönduð leið skattahækkana og niðurskurðar líkt og hér var gert á Íslandi í tíð síðustu ríkisstjórnar. Niðurskurður og samdráttur á samneyslu í kreppunni virðast nú helsta markmið hægrisinnaðra afla sem gæti leitt til vaxandi ójafnaðar og minni lífsgæða á komandi árum fyrir íbúa Evrópu og Bandaríkjanna. Sömu hættumerki eru á lofti hér á Íslandi með nýrri hægristjórn. Viðfangsefni vinstriaflanna er því að standa vaktina, og tryggja að félagsleg markmið og sjálfbærni verði höfð að leiðarljósi við mótun efnahagsstefnu komandi ára til þess að stuðla að bættum hag okkar allra.
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar