Á að hætta olíuleit á Drekasvæðinu vegna umhverfis- og loftslagsmála? Skúli Thoroddsen skrifar 23. nóvember 2016 07:00 Markmið Parísarsamkomulagsins er að halda hnattrænni hlýnun innan við 2°C miðað við tímabilið fyrir iðnbyltinguna. Miðað við þær aðgerðir sem þjóðir heims hafa boðað er þó ekki útlit fyrir að þau markmið náist nema gripið verði til róttækari aðgerða. Nú hafa um 200 þjóðir samþykkt samkomulagið þar með talin Bandaríkin sem svara fyrir 17,89% gróðurhúsalofttegunda, Kína 20,09%, Þýskaland 2,56% og Ísland 0,09%[i]. Umhverfisverndarsamtök hafa höfðað mál gegn norska ríkinu vegna olíutengdrar starfsemi á norðurslóðum og telja hana fara gegn m.a. Parísarsamkomulaginu sem Noregur hefur samþykkt. Stangast olíuvinnsla á við markmið Parísarsamkomulagsins? Um 29% af orkuframleiðslu heimsins kemur frá brennslu kola. Olíu, um 31%. Gas stendur fyrir 21%, kjarnorka 5%, vatnsorka 3%, lífefnaolía 10%, sól, vindur og aðrir endurnýjanlegir orkugjafar svo sem jarðvarmavirkjanir framleiddu einungis um 1% sama ár, árið 2013. Árið 2040 verður þetta hlutfall nokkuð svipað, þá hefur mannkyni fjölgað úr 7 milljörðum manna í 10. Alþjóða orkumálastofnunin gerir þó ráð fyrir að endurnýjanlegir orkugjafar hafi aukið hlut sinn úr 1% í 5%. Til að bregðast við loftslagsbreytingunum þarf umfram allt að skipta út kolum fyrir gas eða olíu þar sem þess er kostur, auka endurnýjanlega orkukosti og breyta afstöðu fólks til orkusparnaðar. Af endurnýjanlegum kostum eigum við Íslendingar marga góða, bæði í jarðvarma, vatnsafli, vindorku og sjávarföllum. Með endurskoðaðri orkustefnu í Noregi er m.a. gert ráð fyrir aukinni framleiðslu vatnsorku og að vega beri umhverfisþætti virkjana á móti loftslagsþáttum, hagkvæmni og arðsemi.[ii] Með stefnu Noregs að leiðarljósi, ætti Ísland að auka raforkuframleiðslu frá endurnýjanlegum orkugjöfum, ekki minnka hana, vegna loftslagsbreytinga, og vega þau áhrif virkjana heima og heiman á móti staðbundnum umhverfisáhrifum á landsvæði. Slík kallar á alveg nýja nálgun m.a. í rammaáætlun. Því hefur verið haldið fram að olíuleit og olíuvinnsla á Drekasvæðinu gæti haft í för með sér víðtæk og eftir atvikum óafturkræf umhverfisáhrif. Starfsemin sé leikur að eldinum. Áhætta. Og nú hafa loftslagsmálin bæst við sem nýr áhættuþáttur. Óvissa um afleiðingar tiltekinnar starfsemi er ævinlega til staðar. Allri óvissu um áhættusama starfsemi verður einungis eytt með engri starfsemi. Duga þessi rök fyrir því að hætta leit og stöðva frekari starfsemi á Drekasvæðinu? Er æskilegt út frá markmiðum Parísarsamkomulagsins að hafna vinnslu olíu og gass á Drekasvæðinu. Helstu ögranir og áhættuþættir vegna starfsemi á Drekasvæðinu felast í svæðinu sjálfu; ísingu og myrkri að vetri og þoku að sumri, viðkvæmu norðurslóðaumhverfi og fjarlægð frá landi. Með sambærilegu regluverki og gildir í Noregi, byggðu á meira en 40 ára reynslu Norðmanna, eru þessir þætti allir vel yfirstíganlegir og áhættulitlir. Ekkert stórslys hefur átt sér stað á norska landgrunninu síðan á sjöunda áratug síðustu aldar og hvorki hafa orðið umhverfisslys né óafturkræf náttúruspjöll. Nú eru í gildi tvö rannsóknarleyfi á Drekasvæðinu. Leyfin kveða á um fyrirheit að vinnsluleyfum í 30 ár, annars vegar frá árinu 2023 og hins vegar 2026, finnist vinnanleg olía/gas á svæðinu. Gert er ráð fyrir að unnið verði eftir sambærilegu öryggisregluverki og því norska. Norsk stjórnvöld hafa talið mikilvægt að laða til sín mikils metin öflug fyrirtæki, en gæta um leið fyllsta öryggis við vinnsluna, einnig vegna umhverfisþátta. Mikilvægt sé að standa vörð um orðstír þjóðarinnar og atvinnulíf og að þjóðin njóti arðs af auðlindinni. Leyfishafar á Drekasvæðinu eru viðurkennd, reynslumikil olíufyrirtæki frá Kína og Kanada, með norska ríkisolíufélagið Petoro að bakhjarli í báðum leyfunum. Ætla má að þessi fyrirtæki hafi kostað nær þremur miljörðum króna til rannsókna á Drekasvæðinu. Þá koma til árleg leyfisgjöld, um 86 milljónir á ári. Skatttekjur af kolvetnisvinnslu eru 5% framleiðsluskattur, 20% tekjuskattur og svo sérstakur kolvetnisskattur sem hlutfall af hagnaði, 45%. Það er því augljóst að auðlindagjald af kolvetnisvinnslu er langt umfram auðlindagjald af öðrum auðlindum þjóðarinnar, hverju nafni sem nefnast. Eins og þekkt er hefur norska ríkið sett á laggirnar sérstakan innviðasjóð, olíusjóðinn, þar sem vextir af höfuðstól sjóðsins, ekki sjóðurinn sjálfur, er nýttur til innviðauppbyggingar í samræmi við sjálfbærnisjónarmið. Slíkan innviðasjóð mætti byggja upp hér á landi og tryggja þannig sjálfbæra olíu- og gasvinnslu. Riftun Íslands á núverandi leyfum, svo sem vegna umhverfissjónarmiða eða af öðrum ástæðum sem ekki varða vanefndir leyfishafa sjálfra, hefði án efa í för með miljarða kostnað fyrir íslenska ríkið, að ýtrustu bótakröfum leyfishafa virtum og því vart raunhæfur kostur. Til að uppfylla Parísarsamkomulagið, til skemmri tíma, lögðu stjórnmálaflokkarnir, fyrir kosningarnar í október sl., áherslu á m.a. landgræðslu og endurheimt votlendis og sumir á lokun álvera.[iii] Þýskaland gæti, að mati höfundar þessarar greinar, líklega uppfyllt sáttmálann með því að skipta út kolum fyrir gas við raforkuframleiðslu. Um helmingur raforku í Þýskalandi í dag kemur frá brennslu kola. Björt framtíð, Píratar, Samfylkingin og Vinstri græn hafa lýst sig andsnúin frekari leit og vinnslu olíu á Drekasvæðinu og telja hana ekki samræmast markmiðum í loftslagsmálum. En er það svo? Sá möguleiki er vissulega fyrir hendi að olía/gas á Drekasvæðinu geti hjálpað til við að draga úr brennslu kola, sem nú nema tæpum þriðjungi að vægi við orkuframleiðslu heimsins, og þannig hjálpað til við að ná markmiðum Parísarsamkomulagsins. Það þarf að hugsa dæmið í heild og staldra við í raunveruleikanum þegar stefnumörkun í loftslagsmálum er mótuð. Sú umræða er í það minnsta einnar messu virði. [i] https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_Agreement [ii] Stortingsmeldning 25 2015-2016, Energipolitikken mot 2030 [iii] https://www.mbl.is/frettir/kosning/2016/10/26/hver_er_stefnan_um_framtid_jardar/ Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Olíuleit á Drekasvæði Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar Skoðun Ég var með alþingismanni í meðferð Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Tækifæri til að efla Kötlu jarðvang Einar Freyr Elínarson skrifar Sjá meira
Markmið Parísarsamkomulagsins er að halda hnattrænni hlýnun innan við 2°C miðað við tímabilið fyrir iðnbyltinguna. Miðað við þær aðgerðir sem þjóðir heims hafa boðað er þó ekki útlit fyrir að þau markmið náist nema gripið verði til róttækari aðgerða. Nú hafa um 200 þjóðir samþykkt samkomulagið þar með talin Bandaríkin sem svara fyrir 17,89% gróðurhúsalofttegunda, Kína 20,09%, Þýskaland 2,56% og Ísland 0,09%[i]. Umhverfisverndarsamtök hafa höfðað mál gegn norska ríkinu vegna olíutengdrar starfsemi á norðurslóðum og telja hana fara gegn m.a. Parísarsamkomulaginu sem Noregur hefur samþykkt. Stangast olíuvinnsla á við markmið Parísarsamkomulagsins? Um 29% af orkuframleiðslu heimsins kemur frá brennslu kola. Olíu, um 31%. Gas stendur fyrir 21%, kjarnorka 5%, vatnsorka 3%, lífefnaolía 10%, sól, vindur og aðrir endurnýjanlegir orkugjafar svo sem jarðvarmavirkjanir framleiddu einungis um 1% sama ár, árið 2013. Árið 2040 verður þetta hlutfall nokkuð svipað, þá hefur mannkyni fjölgað úr 7 milljörðum manna í 10. Alþjóða orkumálastofnunin gerir þó ráð fyrir að endurnýjanlegir orkugjafar hafi aukið hlut sinn úr 1% í 5%. Til að bregðast við loftslagsbreytingunum þarf umfram allt að skipta út kolum fyrir gas eða olíu þar sem þess er kostur, auka endurnýjanlega orkukosti og breyta afstöðu fólks til orkusparnaðar. Af endurnýjanlegum kostum eigum við Íslendingar marga góða, bæði í jarðvarma, vatnsafli, vindorku og sjávarföllum. Með endurskoðaðri orkustefnu í Noregi er m.a. gert ráð fyrir aukinni framleiðslu vatnsorku og að vega beri umhverfisþætti virkjana á móti loftslagsþáttum, hagkvæmni og arðsemi.[ii] Með stefnu Noregs að leiðarljósi, ætti Ísland að auka raforkuframleiðslu frá endurnýjanlegum orkugjöfum, ekki minnka hana, vegna loftslagsbreytinga, og vega þau áhrif virkjana heima og heiman á móti staðbundnum umhverfisáhrifum á landsvæði. Slík kallar á alveg nýja nálgun m.a. í rammaáætlun. Því hefur verið haldið fram að olíuleit og olíuvinnsla á Drekasvæðinu gæti haft í för með sér víðtæk og eftir atvikum óafturkræf umhverfisáhrif. Starfsemin sé leikur að eldinum. Áhætta. Og nú hafa loftslagsmálin bæst við sem nýr áhættuþáttur. Óvissa um afleiðingar tiltekinnar starfsemi er ævinlega til staðar. Allri óvissu um áhættusama starfsemi verður einungis eytt með engri starfsemi. Duga þessi rök fyrir því að hætta leit og stöðva frekari starfsemi á Drekasvæðinu? Er æskilegt út frá markmiðum Parísarsamkomulagsins að hafna vinnslu olíu og gass á Drekasvæðinu. Helstu ögranir og áhættuþættir vegna starfsemi á Drekasvæðinu felast í svæðinu sjálfu; ísingu og myrkri að vetri og þoku að sumri, viðkvæmu norðurslóðaumhverfi og fjarlægð frá landi. Með sambærilegu regluverki og gildir í Noregi, byggðu á meira en 40 ára reynslu Norðmanna, eru þessir þætti allir vel yfirstíganlegir og áhættulitlir. Ekkert stórslys hefur átt sér stað á norska landgrunninu síðan á sjöunda áratug síðustu aldar og hvorki hafa orðið umhverfisslys né óafturkræf náttúruspjöll. Nú eru í gildi tvö rannsóknarleyfi á Drekasvæðinu. Leyfin kveða á um fyrirheit að vinnsluleyfum í 30 ár, annars vegar frá árinu 2023 og hins vegar 2026, finnist vinnanleg olía/gas á svæðinu. Gert er ráð fyrir að unnið verði eftir sambærilegu öryggisregluverki og því norska. Norsk stjórnvöld hafa talið mikilvægt að laða til sín mikils metin öflug fyrirtæki, en gæta um leið fyllsta öryggis við vinnsluna, einnig vegna umhverfisþátta. Mikilvægt sé að standa vörð um orðstír þjóðarinnar og atvinnulíf og að þjóðin njóti arðs af auðlindinni. Leyfishafar á Drekasvæðinu eru viðurkennd, reynslumikil olíufyrirtæki frá Kína og Kanada, með norska ríkisolíufélagið Petoro að bakhjarli í báðum leyfunum. Ætla má að þessi fyrirtæki hafi kostað nær þremur miljörðum króna til rannsókna á Drekasvæðinu. Þá koma til árleg leyfisgjöld, um 86 milljónir á ári. Skatttekjur af kolvetnisvinnslu eru 5% framleiðsluskattur, 20% tekjuskattur og svo sérstakur kolvetnisskattur sem hlutfall af hagnaði, 45%. Það er því augljóst að auðlindagjald af kolvetnisvinnslu er langt umfram auðlindagjald af öðrum auðlindum þjóðarinnar, hverju nafni sem nefnast. Eins og þekkt er hefur norska ríkið sett á laggirnar sérstakan innviðasjóð, olíusjóðinn, þar sem vextir af höfuðstól sjóðsins, ekki sjóðurinn sjálfur, er nýttur til innviðauppbyggingar í samræmi við sjálfbærnisjónarmið. Slíkan innviðasjóð mætti byggja upp hér á landi og tryggja þannig sjálfbæra olíu- og gasvinnslu. Riftun Íslands á núverandi leyfum, svo sem vegna umhverfissjónarmiða eða af öðrum ástæðum sem ekki varða vanefndir leyfishafa sjálfra, hefði án efa í för með miljarða kostnað fyrir íslenska ríkið, að ýtrustu bótakröfum leyfishafa virtum og því vart raunhæfur kostur. Til að uppfylla Parísarsamkomulagið, til skemmri tíma, lögðu stjórnmálaflokkarnir, fyrir kosningarnar í október sl., áherslu á m.a. landgræðslu og endurheimt votlendis og sumir á lokun álvera.[iii] Þýskaland gæti, að mati höfundar þessarar greinar, líklega uppfyllt sáttmálann með því að skipta út kolum fyrir gas við raforkuframleiðslu. Um helmingur raforku í Þýskalandi í dag kemur frá brennslu kola. Björt framtíð, Píratar, Samfylkingin og Vinstri græn hafa lýst sig andsnúin frekari leit og vinnslu olíu á Drekasvæðinu og telja hana ekki samræmast markmiðum í loftslagsmálum. En er það svo? Sá möguleiki er vissulega fyrir hendi að olía/gas á Drekasvæðinu geti hjálpað til við að draga úr brennslu kola, sem nú nema tæpum þriðjungi að vægi við orkuframleiðslu heimsins, og þannig hjálpað til við að ná markmiðum Parísarsamkomulagsins. Það þarf að hugsa dæmið í heild og staldra við í raunveruleikanum þegar stefnumörkun í loftslagsmálum er mótuð. Sú umræða er í það minnsta einnar messu virði. [i] https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_Agreement [ii] Stortingsmeldning 25 2015-2016, Energipolitikken mot 2030 [iii] https://www.mbl.is/frettir/kosning/2016/10/26/hver_er_stefnan_um_framtid_jardar/ Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar
Skoðun Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun