„You can‘t handle the truth“. Já, það sagði ég og já ég veit…það þykir kannski ekki mjög ábyrgt af þingkonu og varaformanni Allsherjar- og menntamálanefndar að vitna í gamla bíómynd þegar um er að ræða svona mikilvægt mál.
Ég viðurkenni hins vegar að þegar ég sat á fundi með Ríkislögreglustjóra, velti ég fyrir mér hvort ég vildi í raun og veru vita nákvæmlega allt um hvaða mögulega áhætta væri til staðar. Hluti af öryggistilfinningu okkar byggir á því að hafa ekki áhyggjur af öllu og að vita að til er fólk sem gætir okkar. Ég hef alltaf fylgt því prinsippi að ég þurfi ekki að vita allt því betra sé að treysta fagaðilum sem þekkja málin, kunna þau og vita hvernig best er að bregðast við. Samkvæmt lögum ber lögreglu skylda til að varðveita trúnað og öryggi hins almenna borgara. Sem betur fer er þeirra starf byggt á þessum grundvallaratriðum. Trúnaður lögreglu snýst um að sjá til þess að við séum örugg og það er mín skoðun að ég eigi ekki að grafa undan trausti til lögreglu með því að krefjast þess að þessi trúnaður sé brotinn. Og þessi skoðun mín er byggð á því að öryggi borgaranna sé undir.
Ég vona að fólk túlki þessi orð mín ekki þannig að við sættum okkur sjálfkrafa við vopnaburð lögreglu. Lögregla á ekki að ákveða vopnaburð meðal almennra borgara upp á sitt sjálfdæmi. Lögreglunni ber hins vegar skylda til að framkvæma alþjóðlegt hættumat, meta áhættu innanlands, fylgja lögum og reglum, siðferðiskennd og skynsemi. Með breyttum tímum þarf að meta þá ömurlegu þróun og hættu sem hefur verið að aukast í heiminum, hvort sem okkur líkar betur eða verr. Og lögreglan er betur til þess fallin en fólk sem ekki þekkir þær hættur sem geta verið til staðar, hvað þá að við, almenningur, séum besta fólkið til að meta það.
Mér finnst eðlilegt og sjálfsagt mál að við ræðum opinskátt um tilfinningar okkar og skoðum málin. Mér finnst líka sjálfsagt að við tökum upp umræður á Alþingi og í ríkisstjórn um það hvernig eftirliti lögreglu er háttað svo tryggt sé að mætt sé öllum skilyrðum og að ekki skapist tækifæri til að misnota heimildir sem lögreglan hefur til að taka ákvarðanir um það hvernig okkar er gætt.
Þegar ég sat fyrir utan Alþingishúsið 17. júní og hlustaði á forsætisráðherrann flytja ræðu sína til landsmanna horfði ég í kringum mig og leið vel. Ég klæddi mig upp og vildi, sem varafoseti þingsins og fulltrúi okkar Íslendinga vera til sóma á þjóðhátíðardaginn. Mörg andlit, bæði innan og utan öryggisgirðingar þekkti ég. Sum tilheyrðu Íslendingum en þarna voru líka saman komnir óþekktir erlendir gestir. Ég er hrifin af því hversu margt fólk vill heimsækja okkur til Íslands. En hvað ef ég hefði setið þarna með upplýsingar um það að á meðal þessarra erlendu gesta væri einhver sem vildi gera okkur mein eða fremja hryðjuverk? Hvernig hefði mér liðið þá? Ég leyfði mér ekki að hugsa um það því ég sá að lögreglan var þarna mætt til að gæta öryggis þeirra sem saman voru komnir á Austurvelli að fagna þjóðhátíðardeginum.
Ég tel að það verði að vera undantekning að sérsveit og lögregla mæti vopnuð til leiks við samkomur á almannafæri. Ég er stolt af því að búa í landi sem er friðsælt og án hers. Ég monta mig oft þegar ég fer heim til Bandaríkjanna á því að búa í herlausu landi þar sem almenningur er óvopnaður og við treystum lögreglunni. Ég tala líka um það hversu gott það er að þurfa ekki að óttast þá sem ég treysti til að gæta míns öryggis og fjölskyldu minnar en það hefur því miður verið raunin í mínu heimalandi, sérstaklega þegar minnihlutahópar eiga í hlut. Það er dapurlegt.
Þegar við tölum um öryggistilfinningu almennings er best sé að við séum ekki áhyggjufull og hrædd. Það er ör þunn lína á milli þess að vera hrædd vegna upplýsinga sem við búum yfir og vera hrædd vegna þess að við höfum ekki nægilegar upplýsingar. Núna er það þannig að við skiljum ekki á hverju viðbúnaðarstig lögreglunnar byggir. Okkur finnst erfitt að sætta okkur við það að búa við þann veruleika að áhætta sem áður tilheyrði eingöngu hinum stóra heimi, skuli möguega vera komin hingað til lands. Við viljum halda áfram að upplifa það að búa í friðsælu landi og vera fyrirmyndarsamfélag. Við viljum útrýma ofbeldi og auka vellíðan allra. Það er því mikilvægt að við finnum leið til þess að ræða það sem okkur hugnamst ekki, án þess að setja það í „annað hvort já eða nei“ samhengi. Ég hef trú á að vel upplýst þjóð sé skynsöm þjóð og að traust sé byggt á gagnkvæmu og virku samráði. Næstu skref hjá okkur eru að leita að lausn þar sem við getum rætt saman um það hvernig við treystum lögreglunni til að tryggja öryggi okkar og að við verðum upplýst um hvað hún telur nauðsynlegt að við vitum. Samtal milli þings og lögreglu átti sér stað á fundi í síðustu viku og samtal er alltaf af hinu góða.
Ég vil bæta því við í lokin að mér líður vel með að vita að horft er til nágrannalandanna til að læra af því hvað vel gengur og hvað síður. Með því náum við að vera skrefi á undan þeim sem vilja vinna öðrum mein. Á meðan ég sit hér og axla ábyrgð í þinginu, vil ég ekki þurfa að horfa upp á hörmungar eiga sér stað hér á Íslandi og viðurkenna að hafa ekki veitt lögreglunni heimild til að gæta öryggis landsmanna. Til þess þarf ég að treysta.
Höfundur er þingmaður Bjartrar framtíðar.
