Áhersla á útlit getur gengið of langt og orðið að sálrænum vanda Sylvía Rut Sigfúsdóttir skrifar 22. mars 2018 08:30 Andri Steinþór Björnsson segir að stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg. Vísir/Rakel Ósk Sigurðardóttir „Erindi mitt fjallar um það af hverju fólk er upptekið af eigin útliti og útliti annarra, hvenær sú áhersla getur orðið að sálrænum vanda og hvað er þá til ráða,“ segir Andri Steinþór Björnsson, prófessor í sálfræði við Háskóla Íslands. Í hádeginu í dag, 22. mars, mun Andri halda erindið Af hverju skiptir útlitið máli? í röðinni Háskólinn og samfélagið. Í þeirri röð er velferð barna og ungmenna í brennidepli og hefur röðin fengið undirheitið Best fyrir börnin. Í rannsóknum sínum og klínískum störfum hefur Andri einkum sérhæft sig í líkamsskynjunarröskun og félagsfælni og þætti áfalla í sálrænum vanda.Áhyggjur af útliti eru eðlilegar „Það er eðlilegt að útlit skipti okkur máli. Það er hluti af því að vera manneskja, við erum ein af þeim tegundum sem veljum okkur maka út frá útliti meðal annars. Áhersla á útlit getur hins vegar gengið of langt,“ segir Andri. „Stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg, og oft rennur saman hugmyndin um manngildi og útlit, þannig að börn upplifa að til þess að þau séu metin að verðleikum þá þurfi þau að vera falleg. Þá getur orðið til það sem við köllum líkamsímyndarvandi. Sem sagt að börn, unglingar og fullorðnir leggi of mikla áherslu á útlit, og það sem meira er, að þau telji sig líta verr út en þau gera í raun og veru. Þess vegna köllum við þetta líkamsímynd, því að hugmyndir okkar um eigin útlit samsvara ekki alltaf því hvernig við lítum út í raun og veru. Og það getur verið erfitt að sættast á þessa staðreynd, því flestir alast upp við þá hugmynd að treysta því sem þeir sjá með „berum” augum. Stundum þróast svonefndar líkamsímyndargeðraskanir á borð við átraskanir og líkamsskynjunarröskun.“Skynja líkamshluta sem ljóta eða afskræmda Andri segir að líkamsskynjunarröskun sé mun algengari en áður hafi verið talið og bendi nýleg rannsókn til þess að algengi hennar á Íslandi gæti verið um þrjú prósent. „Fólk með líkamsskynjunarröskun upplifir einn eða fleiri líkamshluta sem ljóta eða jafnvel afskræmda, en í raun og veru lítur þetta fólk eðlilega út. Til þess að greinast með röskunina þarf fólk að hugsa um þessa líkamshluta og eigið útlit í um klukkutíma á dag, auk þess sem það bregst við hugsununum með einhverjum hætti, eins og að horfa tímunum saman í spegil, bera sig endurtekið saman við annað fólk, fela líkamshluta með farða, fötum eða með öðrum leiðum, og fara í endurteknar lýtaaðgerðir, svo nokkur dæmi séu tekin.“ Yfirleitt veldur þessi geðröskun mikilli vanlíðan og hefur talsverð neikvæð áhrif á líf fólks. „Í einni rannsókn á stóru úrtaki fólks með þessa röskun kom til dæmis fram að um 30% þátttakenda hafði átt að minnsta kosti eina viku á ævinni þar sem þeir fóru ekki út úr húsi af ótta við að vera dæmdir af öðrum vegna þessara meintu líkamslýta.“Þrífst í skömm og einangrun Andri segir það mikilvægt að bregðast við þessum vanda og að foreldrar hafi augun opin. „Fyrsta skrefið er að foreldrar og aðrir forráðamenn fylgist með því hvort það hafi orðið einhver breyting á barninu eða unglingnum, til dæmis hvort unglingurinn fari að einangra sig og virðist mjög upptekinn af eigin útliti, sé kannski tímunum saman fyrir framan spegilinn, eða sífellt að taka sjálfur. Það er fín lína á milli þess sem er innan eðlilegra marka eða utan þeirra á þessum aldri, en breyting á virkni og aukin vanlíðan getur verið vísbending um að unglingurinn sé í vanda.“ Þá er næsta skref að foreldrar reyni sitt besta til að ræða við barn sitt. „Þá getur verið gott að leggja áherslu á að áhyggjur af útliti séu eðlilegar og segja frá því ef foreldrið sjálft hefur áhyggjur af slíku. Hreinskiptin og hlý samskipti geta skipt miklu máli því sálrænn vandi á borð við líkamsskynjunarröskun þrífst í skömm og einangrun. Ef foreldrar hafa áhyggjur af barni sínu er mikilvægt að leita til fagfólks á borð við sálfræðinga sem þekkja líkamsskynjunarröskun og aðrar líkamsímyndaraskanir til þess að greina vandann og veita meðferð ef ástæða er til. Sú meðferð sem sýnt hefur mestan árangur við líkamsskynjunarröskun og átröskunum er hugræn atferlismeðferð,“ segir Andri að lokum.Erindi Andra hefst klukkan 12 í dag, fimmtudaginn 22. mars, og verður það í Hátíðasal í Aðalbyggingu Háskóla Íslands. Streymt verður frá fundinum beint hér á Vísi. Börn og uppeldi Heilbrigðismál Tengdar fréttir Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15 Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00 Mest lesið Fjölskylda flugmanns Icelandair vill að lögregla rannsaki andlát hans Innlent Hvers vegna að fella ísbirni? Innlent Drengnum hafi ekki verið trúað í fyrstu Innlent Stjörnublaðamaður í straff vegna sambands við Kennedy Erlent Vörpuðu líkum fram af húsþaki á Vesturbakkanum Erlent Framboð Baldurs þurfti að endurgreiða styrki sem fóru yfir hámark Innlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent Í gæsluvarðhald vegna kókaínsendingar Innlent Myndgreiningarkerfi geti hjálpað til við að stoppa af óprúttna aðila Innlent Áfram í varðhaldi fyrir að ræna og hóta ungmennum Innlent Fleiri fréttir Byssan reyndist leikfang Mamma bara María þegar mæðgurnar eru saman á vakt Hvers vegna að fella ísbirni? Í gæsluvarðhald vegna kókaínsendingar Bræður heiðraðir á 100 ára starfsafmæli: „Einfalt, þægilegt og engin keppni“ Drengnum hafi ekki verið trúað í fyrstu Myndgreiningarkerfi geti hjálpað til við að stoppa af óprúttna aðila Framboð Baldurs þurfti að endurgreiða styrki sem fóru yfir hámark Fjölskylda flugmanns Icelandair vill að lögregla rannsaki andlát hans Áfram í varðhaldi fyrir að ræna og hóta ungmennum Fjölskylda flugmanns vill að lögregla rannsaki andlát hans Sýndi lögreglu löngutöng og var ekinn út af Svanhildur afhenti Biden trúnaðarbréf Loka almenningsbókasafninu og leita til Akureyrar Búið að taka sýni úr ungu birnunni Vinna málið saman og nýta greinargerð vegna fyrri umsóknar Kona réðst að sjö ára dreng við Smáraskóla Stofna námsstyrk á sviði umhverfismála í nafni Ellýjar Hafa „góða hugmynd“ hvar og hvenær stúlkunni var ráðinn bani Maður sem var leitað við Vík fannst látinn Ákvörðun ráðherra viðurkenning á að mikil þekking sé fyrir norðan Biðin óásættanleg og vill skýr svör frá ríkinu Hinir grunuðu í mansalsmálinu ganga lausir Sveitarfélögin krefja ríkið svara um NPA Norðurlönd dýpka samvinnu í varnarmálum Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Bein útsending: Birting lýðheilsuvísa í Grindavík Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Húnninn settur í frost þar til hægt verður að stoppa hann upp Sjá meira
„Erindi mitt fjallar um það af hverju fólk er upptekið af eigin útliti og útliti annarra, hvenær sú áhersla getur orðið að sálrænum vanda og hvað er þá til ráða,“ segir Andri Steinþór Björnsson, prófessor í sálfræði við Háskóla Íslands. Í hádeginu í dag, 22. mars, mun Andri halda erindið Af hverju skiptir útlitið máli? í röðinni Háskólinn og samfélagið. Í þeirri röð er velferð barna og ungmenna í brennidepli og hefur röðin fengið undirheitið Best fyrir börnin. Í rannsóknum sínum og klínískum störfum hefur Andri einkum sérhæft sig í líkamsskynjunarröskun og félagsfælni og þætti áfalla í sálrænum vanda.Áhyggjur af útliti eru eðlilegar „Það er eðlilegt að útlit skipti okkur máli. Það er hluti af því að vera manneskja, við erum ein af þeim tegundum sem veljum okkur maka út frá útliti meðal annars. Áhersla á útlit getur hins vegar gengið of langt,“ segir Andri. „Stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg, og oft rennur saman hugmyndin um manngildi og útlit, þannig að börn upplifa að til þess að þau séu metin að verðleikum þá þurfi þau að vera falleg. Þá getur orðið til það sem við köllum líkamsímyndarvandi. Sem sagt að börn, unglingar og fullorðnir leggi of mikla áherslu á útlit, og það sem meira er, að þau telji sig líta verr út en þau gera í raun og veru. Þess vegna köllum við þetta líkamsímynd, því að hugmyndir okkar um eigin útlit samsvara ekki alltaf því hvernig við lítum út í raun og veru. Og það getur verið erfitt að sættast á þessa staðreynd, því flestir alast upp við þá hugmynd að treysta því sem þeir sjá með „berum” augum. Stundum þróast svonefndar líkamsímyndargeðraskanir á borð við átraskanir og líkamsskynjunarröskun.“Skynja líkamshluta sem ljóta eða afskræmda Andri segir að líkamsskynjunarröskun sé mun algengari en áður hafi verið talið og bendi nýleg rannsókn til þess að algengi hennar á Íslandi gæti verið um þrjú prósent. „Fólk með líkamsskynjunarröskun upplifir einn eða fleiri líkamshluta sem ljóta eða jafnvel afskræmda, en í raun og veru lítur þetta fólk eðlilega út. Til þess að greinast með röskunina þarf fólk að hugsa um þessa líkamshluta og eigið útlit í um klukkutíma á dag, auk þess sem það bregst við hugsununum með einhverjum hætti, eins og að horfa tímunum saman í spegil, bera sig endurtekið saman við annað fólk, fela líkamshluta með farða, fötum eða með öðrum leiðum, og fara í endurteknar lýtaaðgerðir, svo nokkur dæmi séu tekin.“ Yfirleitt veldur þessi geðröskun mikilli vanlíðan og hefur talsverð neikvæð áhrif á líf fólks. „Í einni rannsókn á stóru úrtaki fólks með þessa röskun kom til dæmis fram að um 30% þátttakenda hafði átt að minnsta kosti eina viku á ævinni þar sem þeir fóru ekki út úr húsi af ótta við að vera dæmdir af öðrum vegna þessara meintu líkamslýta.“Þrífst í skömm og einangrun Andri segir það mikilvægt að bregðast við þessum vanda og að foreldrar hafi augun opin. „Fyrsta skrefið er að foreldrar og aðrir forráðamenn fylgist með því hvort það hafi orðið einhver breyting á barninu eða unglingnum, til dæmis hvort unglingurinn fari að einangra sig og virðist mjög upptekinn af eigin útliti, sé kannski tímunum saman fyrir framan spegilinn, eða sífellt að taka sjálfur. Það er fín lína á milli þess sem er innan eðlilegra marka eða utan þeirra á þessum aldri, en breyting á virkni og aukin vanlíðan getur verið vísbending um að unglingurinn sé í vanda.“ Þá er næsta skref að foreldrar reyni sitt besta til að ræða við barn sitt. „Þá getur verið gott að leggja áherslu á að áhyggjur af útliti séu eðlilegar og segja frá því ef foreldrið sjálft hefur áhyggjur af slíku. Hreinskiptin og hlý samskipti geta skipt miklu máli því sálrænn vandi á borð við líkamsskynjunarröskun þrífst í skömm og einangrun. Ef foreldrar hafa áhyggjur af barni sínu er mikilvægt að leita til fagfólks á borð við sálfræðinga sem þekkja líkamsskynjunarröskun og aðrar líkamsímyndaraskanir til þess að greina vandann og veita meðferð ef ástæða er til. Sú meðferð sem sýnt hefur mestan árangur við líkamsskynjunarröskun og átröskunum er hugræn atferlismeðferð,“ segir Andri að lokum.Erindi Andra hefst klukkan 12 í dag, fimmtudaginn 22. mars, og verður það í Hátíðasal í Aðalbyggingu Háskóla Íslands. Streymt verður frá fundinum beint hér á Vísi.
Börn og uppeldi Heilbrigðismál Tengdar fréttir Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15 Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00 Mest lesið Fjölskylda flugmanns Icelandair vill að lögregla rannsaki andlát hans Innlent Hvers vegna að fella ísbirni? Innlent Drengnum hafi ekki verið trúað í fyrstu Innlent Stjörnublaðamaður í straff vegna sambands við Kennedy Erlent Vörpuðu líkum fram af húsþaki á Vesturbakkanum Erlent Framboð Baldurs þurfti að endurgreiða styrki sem fóru yfir hámark Innlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent Í gæsluvarðhald vegna kókaínsendingar Innlent Myndgreiningarkerfi geti hjálpað til við að stoppa af óprúttna aðila Innlent Áfram í varðhaldi fyrir að ræna og hóta ungmennum Innlent Fleiri fréttir Byssan reyndist leikfang Mamma bara María þegar mæðgurnar eru saman á vakt Hvers vegna að fella ísbirni? Í gæsluvarðhald vegna kókaínsendingar Bræður heiðraðir á 100 ára starfsafmæli: „Einfalt, þægilegt og engin keppni“ Drengnum hafi ekki verið trúað í fyrstu Myndgreiningarkerfi geti hjálpað til við að stoppa af óprúttna aðila Framboð Baldurs þurfti að endurgreiða styrki sem fóru yfir hámark Fjölskylda flugmanns Icelandair vill að lögregla rannsaki andlát hans Áfram í varðhaldi fyrir að ræna og hóta ungmennum Fjölskylda flugmanns vill að lögregla rannsaki andlát hans Sýndi lögreglu löngutöng og var ekinn út af Svanhildur afhenti Biden trúnaðarbréf Loka almenningsbókasafninu og leita til Akureyrar Búið að taka sýni úr ungu birnunni Vinna málið saman og nýta greinargerð vegna fyrri umsóknar Kona réðst að sjö ára dreng við Smáraskóla Stofna námsstyrk á sviði umhverfismála í nafni Ellýjar Hafa „góða hugmynd“ hvar og hvenær stúlkunni var ráðinn bani Maður sem var leitað við Vík fannst látinn Ákvörðun ráðherra viðurkenning á að mikil þekking sé fyrir norðan Biðin óásættanleg og vill skýr svör frá ríkinu Hinir grunuðu í mansalsmálinu ganga lausir Sveitarfélögin krefja ríkið svara um NPA Norðurlönd dýpka samvinnu í varnarmálum Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Bein útsending: Birting lýðheilsuvísa í Grindavík Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Húnninn settur í frost þar til hægt verður að stoppa hann upp Sjá meira
Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15
Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00