Hildur Fjóla segir að sein afgreiðsla kynferðisbrotamála innan lögreglunnar sé vel þekkt fyrirbæri.
„Lögreglan ber það iðulega fyrir sig að ástæða hægrar afgreiðslu sé skortur á fjármagni og mannafla. Ég hélt að lögreglan hefði fengið innspýtingu fjármagns með nýrri ríkisstjórn. Það kom fram í ríkisstjórnarsáttmála að það stæði til að fullfjármagna þessa aðgerðaáætlun sem samráðshópur innanríkisráðuneytisins gerði um meðferð kynferðisbrota innan réttarvörslukerfisins og lá fyrir árið 2017. Ég hélt að sú fjármögnun væri komin til skila,“ segir hún.
Það er hlutverk lögreglunnar að afla allra nauðsynlegra gagna í málinu til þess að ákærandi geti tekið ákvörðun um hvort gefa eigi út ákæru eða ekki. Lögreglan getur þó ákveðið að hætta rannsókn ef ekki er talinn grundvöllur fyrir frekari rannsókn, eða vísað málinu frá.
„Þarna tel ég að oft sé pottur brotinn. Stór hluti málanna stoppar hjá lögreglunni. Það eru margar og flóknar ástæður fyrir því en þegar ég var að taka viðtöl við fólk innan lögreglunnar á sínum tíma þá kom í ljós að þetta færi líka mikið eftir færni einstaklinga. Það getur einnig skipt máli fyrir framgang mála að rannsóknarlögreglumenn og aðstoðarsaksóknarar hafi trú á einstaka málum sem og málaflokknum í heild.“
Brotaþolar úti í kuldanum
Í kynferðisbrotamálum á Íslandi er litið á brotaþola sem vitni í eigin málum. Brotaþoli hefur enga stöðu í málinu og er ekki málsaðili og þar af leiðandi fær viðkomandi oft ekkert að vita um framgang málsins fyrr en ákveðið hefur verið hvort málið verður fellt niður eða gefin út ákæra. Ekki nema viðkomandi hafi sérlega duglegan réttargæslumann sem hefur reglulega samband við lögreglu til að afla upplýsinga.„Staða sakborninga og ákærðra er afar sterk þar sem litið er svo á að þarna sé ríkið að fara gegn óbreyttum borgara og því þurfi viðkomandi að geta varið sig og gætt hagsmuna sinna. En staða brotaþola er aftur á móti veik þar sem brotaþolar eru ekki aðilar að sakamálinu og hagsmunir þeirra ekki skilgreindir og tryggðir með sambærilegum hætti. Það er oft þannig að brotaþolar koma á lögreglustöð og kæra og síðan heyra þeir ekki neitt, vita ekki hvað er í gangi í lögreglurannsókninni og hvort það sé búið að taka skýrslu af geranda eða ekki,“ segir Hildur Fjóla.
„Þetta getur valdið gríðarlegu óöryggi hjá brotaþola sem hefur þá ekki forsendur til að gera persónulegar ráðstafanir ef þess þarf, til að mynda öryggisráðstafanir. Brotaþolar eru oft hræddir um að gerendur hefni sín á þeim fyrir það að kæra. Eins ef gerendur hafa samband við brotaþola er erfitt að meta stöðuna ef þeir vita ekki einu sinni hvort gerendur viti af kærunni eða hvort þeir hafi farið í skýrslutöku. Það að málin hafi formlega lítið sem ekkert með brotaþola að gera gengur ekki.“
Réttarstaða brotaþola er mun sterkari alls staðar annars staðar á Norðurlöndunum fyrir utan Danmörku. Þar er litið svo á að aukin aðkoma brotaþola hjálpi til við að upplýsa málið.
Myndir þú segja að það væri skref í rétta átt að breyta þessu og gera brotaþola að málsaðila?
„Já, ég held að það sé eitthvað sem skiptir mjög miklu máli. Það myndi væntanlega gera kerfið aðeins skárra í það minnsta, að brotaþoli fái upplýsingar um framgang í eigin máli á ákveðnum tímapunktum og hafi einhverja aðkomu að því, bæði á stigi lögreglurannsóknarinnar og ef málið fer fyrir dóm. Þetta er eitt af þeim málum sem núverandi ríkisstjórn hefur sett á oddinn.“ –
