Tugir dóma um heimilisofbeldi á árinu Aðalheiður Ámundadóttir skrifar 31. desember 2018 08:20 Sigrún Jónasdóttir, reynslubolti í lögreglunni, var á bakvakt þegar ljósmyndari smellti af henni mynd á lögreglustöðinni við Hlemm í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR Í 22 dómum sem féllu hjá héraðsdómstólum landsins í heimilisofbeldismálum á árinu, voru tveir sýknaðir. Breytt verklag lögreglu, nýtt ákvæði í hegningarlögum og aukin umræða í samfélaginu um heimilisofbeldi; allt hefur þetta haft þau áhrif að bæði ákærum og sakfellingum fyrir brot í nánu sambandi hefur fjölgað mjög á undanförnum árum. „Ég hugsa að fólk sé orðið meðvitaðra í dag um að líta ekki undan. Þegar verklaginu var breytt var það kynnt mjög vel og ég hugsa að það hafi líka hjálpað til; aukin umræða um heimilisofbeldi,“ segir Sigrún Jónasdóttir rannsóknarlögreglumaður. Hún segir nágranna duglegri að hringja í neyðarlínu og þá eru þeir yfirleitt að tilkynna hávaða eða öskur úr næstu íbúð. Upplifunin er að fólki sé hreinlega annt um nágranna sína. Þolendur sjálfir hringja líka á lögreglu og í einstaka tilvikum eru það börn sem hringja; segja foreldra sína vera að rífast. „Einnig hafa tilkynningar í einhverjum tilvikum komið þannig, þá aðallega frá erlendu fólki sem talar litla íslensku, að það sendir skilaboð til vinar og biður hann að hafa samband við lögreglu fyrir sína hönd,“ segir Sigrún. Það sem breyttist þegar nýtt verklag lögreglu var tekið upp árið 2014 er fyrst og fremst að öll mál eru rannsökuð, en áður var alls ekki alltaf haft samband við rannsóknarlögreglu. Reynt var að stilla til friðar og oft náðu afskipti lögreglu ekki lengra. Samkvæmt hinu nýja verklagi kemur útkallsdeild almennu lögreglunnar fyrst á vettvang, ástandið er metið og hvort einhver brot hafi átt sér stað; ofbeldi, hótanir, eignaspjöll. Ef svo er er kallaður til rannsóknarlögreglumaður og tekin skýrsla af geranda óháð því hvort brotaþoli vill kæra. „Sem brotaþoli í svona máli geturðu skorast undan vitnaskyldu vegna tengsla og margir nýta sér það,“ segir Sigrún en tekur fram að öll ofbeldismál fari þó í rannsókn og að lokum til ákærusviðs þar sem ákvörðun er tekin um ákæru. Ef börn búa á heimilinu er félagsþjónustan alltaf kölluð til og barnavernd. „Fulltrúi barnaverndar sér um að ræða við börnin og fá þeirra upplifun á ástandinu á heimilinu og fulltrúi félagsþjónustunnar kynnir þolanda hvaða úrræði eru í boði fyrir þolendur ofbeldis, svo sem Kvennaathvarfið og Bjarkarhlíð,“ segir Sigrún og nefnir einnig að túlkur sé að auki kallaður til ef um erlendan geranda eða þolanda sé að ræða. Í hinu nýja verklagi felst einnig eftirfylgni sem félagsþjónustan sér um og í sumum tilvikum fer rannsóknarlögreglumaður ásamt fulltrúa félagsþjónustunnar í heimsókn til brotaþola til að kanna ástandið á heimilinu. „Það hjálpar mikið að félagsþjónustan komi strax inn í málið. Fólk fær aðstoð, ráðgjöf og nær betur að vinna úr sínum málum. Í einhverjum tilvikum veit fólk ekki hvert það á að leita eða hvaða aðstoð er í boði og þar kemur félagsþjónustan sterk inn,“ segir Sigrún og bætir því við að þegar börn eru í spilinu fái þau viðtal hjá barnavernd. Sigrún hefur 20 ára reynslu í lögreglunni og meðal breytinga sem hún merkir eftir hið breytta verklag er að það er mun fátíðara en áður að lögregla þurfi að hafa ítrekuð afskipti af sama heimili og segir hún að aðkoma félagsþjónustunnar og eftirfylgnin eigi eflaust stóran þátt í því. Svo hefjast ekki öll málin með símtali til neyðarlínu. „Það hefur líka aukist að brotaþoli leiti beint til lögreglu, panti tíma í kærumóttöku, komi á lögreglustöð og leggi fram kæru.“ Vísbendingar eru um fjölgun tilkynninga um heimilisófrið yfir jólin. Að jafnaði er tilkynnt um fjögur ofbeldis- og ágreiningsmál milli skyldra og tengdra á hverjum sólarhring en yfir jól fer þetta meðaltal upp í sex tilvik á sólarhring samkvæmt upplýsingum frá Rannveigu Þórisdóttur, afbrotafræðingi hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu. Sigrún segist þó ekki upplifa þennan mun. „Það er bara allur gangur á þessu,“ segir hún og nefnir að í sínu hverfi; Kópavogi og Breiðholti, hafi ekkert heimilisofbeldismál komið upp á aðfangadag, jóladag eða annan jóladag. Þá viti hún að svo hafi einnig verið á stöðinni í Hafnarfirði sem nái einnig til Garðabæjar og Álftaness. Aðspurð segir Sigrún útköllin í raun ekkert ólík um jól. „Þetta er alltaf jafn erfiður málaflokkur. Að koma inn á heimili þar sem sambýlisfólk hefur verið að rífast og hefur jafnvel verið beitt ofbeldi. Allir í uppnámi og lögregla, félagsþjónusta, barnavernd og jafnvel túlkur komin inn á gólf til þín og vilja fara að ræða málin og fá framburð um hvað var að gerast milli ykkar.“ Sigrún segir svona mál koma upp í öllum þjóðfélagshópum. „Heimilisofbeldi spyr hvorki um stétt né stöðu og gerist á heimilum bæði ríkra og fátækra, hjá fólki á öllum aldri, bæði af íslenskum og erlendum uppruna.“Nokkurra mánaða fangelsi algengasta refsingin Nýtt ákvæði hegningarlaga þar sem heimilisofbeldi er sérstaklega skilgreint tók gildi 5. apríl árið 2016. Ekki eru til tölur um fjölda ákæra það ár en árið á eftir voru gefnar út átján ákærur hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu vegna brota gegn ákvæðinu og 21 það sem af er þessu ári vegna 28 brota. Af 22 dómum í þessum málaflokki féllu tveir sýknudómar í héraði á árinu. Refsingar fyrir heimilisofbeldi voru yfirleitt fangelsi í nokkra mánuði, allt frá tveimur og upp í tólf, en þyngri fyrir alvarlegustu brotin. Sá þyngsti féll fyrir hrottafengna nauðgun og brot í nánu sambandi en brotaþoli skipti um réttargæslumann í málinu, dró framburð sinn til baka, lagðist gegn skýrslutökum af heilbrigðisstarfsfólki og fór fram á að málið yrði fellt niður. Á það var ekki hlustað og gerandinn dæmdur í fjögurra ára fangelsi. Birtist í Fréttablaðinu Dómsmál Lögreglumál Mest lesið Skilinn eftir nær dauða en lífi á nærbuxum einum klæða Innlent Betra að borga tryggingarnar en að sitja uppi með allsherjartjón Innlent 13,3 milljarðar frá Íslandi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu Innlent Þýska velferðarríkið standi ekki lengur undir sér Erlent Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Innlent Skiptar skoðanir um stækkun Þjóðleikhússins Innlent Metaðsókn og söfnunarmet slegið Innlent Steindór Örn endurkjörinn formaður Hallveigar Innlent Það logaði glatt í Bergþórshvoli á Njáluhátíð í Rangárþingi Innlent Öll spjót beinast að ÍBR vegna skipulagsleysis og „rugls í ræsingu“ Innlent Fleiri fréttir Betra að borga tryggingarnar en að sitja uppi með allsherjartjón Skilinn eftir nær dauða en lífi á nærbuxum einum klæða Metaðsókn og söfnunarmet slegið 13,3 milljarðar frá Íslandi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu Steindór Örn endurkjörinn formaður Hallveigar Það logaði glatt í Bergþórshvoli á Njáluhátíð í Rangárþingi Skiptar skoðanir um stækkun Þjóðleikhússins Myndskeið af rallýslysi, sjálfstæð Úkraína og brennan á Bergþórshvoli Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Leitar kofans sem hvarf í heilu lagi Vestfirðingar fagna í kvöld: „Þetta er bara mjög stórt“ Öll spjót beinast að ÍBR vegna skipulagsleysis og „rugls í ræsingu“ Hlaupið aftur í rénun eftir vöxt í nótt Þrjár líkamsárásir og yfir tuttugu ungmenni í athvarf Hver verður Íslandsmeistari í hrútaþukli? Kraftaverk að ekki fór verr þegar bíll hafnaði ofan á tveimur Akstursíþróttasamfélagið harmi slegið, unglingadrykkja á Menningarnótt og hrútaþukl Evrópusambandið, menntamál, stýrivextir og Gasa í Sprengisandi „Heilt yfir“ friðsamleg Menningarnótt en nokkrir ofbeldisfullir Skutu upp flugeldum í minningu Bryndísar Klöru Mölbraut rúðu í Þjóðleikhúsinu Stórhættulegur framúrakstur við Ingólfsfjall Algjört hrun í fálkastofninum Þétting byggðar hafi ekki slegið í gegn Jökulhlaupið í hægum vexti Nýi brennsluofn göngugarpsins mættur á Sólheima Grunur um brot gegn fleiri börnum Grunur um brot gegn öðru barni, alvarlegt slys og tíðindi á Menningarnótt Alvarlegt slys á starfsmönnum á Íslandsmeistarmóti í rallycross Gríðarlegt magn myndefnis til skoðunar hjá lögreglu Sjá meira
Í 22 dómum sem féllu hjá héraðsdómstólum landsins í heimilisofbeldismálum á árinu, voru tveir sýknaðir. Breytt verklag lögreglu, nýtt ákvæði í hegningarlögum og aukin umræða í samfélaginu um heimilisofbeldi; allt hefur þetta haft þau áhrif að bæði ákærum og sakfellingum fyrir brot í nánu sambandi hefur fjölgað mjög á undanförnum árum. „Ég hugsa að fólk sé orðið meðvitaðra í dag um að líta ekki undan. Þegar verklaginu var breytt var það kynnt mjög vel og ég hugsa að það hafi líka hjálpað til; aukin umræða um heimilisofbeldi,“ segir Sigrún Jónasdóttir rannsóknarlögreglumaður. Hún segir nágranna duglegri að hringja í neyðarlínu og þá eru þeir yfirleitt að tilkynna hávaða eða öskur úr næstu íbúð. Upplifunin er að fólki sé hreinlega annt um nágranna sína. Þolendur sjálfir hringja líka á lögreglu og í einstaka tilvikum eru það börn sem hringja; segja foreldra sína vera að rífast. „Einnig hafa tilkynningar í einhverjum tilvikum komið þannig, þá aðallega frá erlendu fólki sem talar litla íslensku, að það sendir skilaboð til vinar og biður hann að hafa samband við lögreglu fyrir sína hönd,“ segir Sigrún. Það sem breyttist þegar nýtt verklag lögreglu var tekið upp árið 2014 er fyrst og fremst að öll mál eru rannsökuð, en áður var alls ekki alltaf haft samband við rannsóknarlögreglu. Reynt var að stilla til friðar og oft náðu afskipti lögreglu ekki lengra. Samkvæmt hinu nýja verklagi kemur útkallsdeild almennu lögreglunnar fyrst á vettvang, ástandið er metið og hvort einhver brot hafi átt sér stað; ofbeldi, hótanir, eignaspjöll. Ef svo er er kallaður til rannsóknarlögreglumaður og tekin skýrsla af geranda óháð því hvort brotaþoli vill kæra. „Sem brotaþoli í svona máli geturðu skorast undan vitnaskyldu vegna tengsla og margir nýta sér það,“ segir Sigrún en tekur fram að öll ofbeldismál fari þó í rannsókn og að lokum til ákærusviðs þar sem ákvörðun er tekin um ákæru. Ef börn búa á heimilinu er félagsþjónustan alltaf kölluð til og barnavernd. „Fulltrúi barnaverndar sér um að ræða við börnin og fá þeirra upplifun á ástandinu á heimilinu og fulltrúi félagsþjónustunnar kynnir þolanda hvaða úrræði eru í boði fyrir þolendur ofbeldis, svo sem Kvennaathvarfið og Bjarkarhlíð,“ segir Sigrún og nefnir einnig að túlkur sé að auki kallaður til ef um erlendan geranda eða þolanda sé að ræða. Í hinu nýja verklagi felst einnig eftirfylgni sem félagsþjónustan sér um og í sumum tilvikum fer rannsóknarlögreglumaður ásamt fulltrúa félagsþjónustunnar í heimsókn til brotaþola til að kanna ástandið á heimilinu. „Það hjálpar mikið að félagsþjónustan komi strax inn í málið. Fólk fær aðstoð, ráðgjöf og nær betur að vinna úr sínum málum. Í einhverjum tilvikum veit fólk ekki hvert það á að leita eða hvaða aðstoð er í boði og þar kemur félagsþjónustan sterk inn,“ segir Sigrún og bætir því við að þegar börn eru í spilinu fái þau viðtal hjá barnavernd. Sigrún hefur 20 ára reynslu í lögreglunni og meðal breytinga sem hún merkir eftir hið breytta verklag er að það er mun fátíðara en áður að lögregla þurfi að hafa ítrekuð afskipti af sama heimili og segir hún að aðkoma félagsþjónustunnar og eftirfylgnin eigi eflaust stóran þátt í því. Svo hefjast ekki öll málin með símtali til neyðarlínu. „Það hefur líka aukist að brotaþoli leiti beint til lögreglu, panti tíma í kærumóttöku, komi á lögreglustöð og leggi fram kæru.“ Vísbendingar eru um fjölgun tilkynninga um heimilisófrið yfir jólin. Að jafnaði er tilkynnt um fjögur ofbeldis- og ágreiningsmál milli skyldra og tengdra á hverjum sólarhring en yfir jól fer þetta meðaltal upp í sex tilvik á sólarhring samkvæmt upplýsingum frá Rannveigu Þórisdóttur, afbrotafræðingi hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu. Sigrún segist þó ekki upplifa þennan mun. „Það er bara allur gangur á þessu,“ segir hún og nefnir að í sínu hverfi; Kópavogi og Breiðholti, hafi ekkert heimilisofbeldismál komið upp á aðfangadag, jóladag eða annan jóladag. Þá viti hún að svo hafi einnig verið á stöðinni í Hafnarfirði sem nái einnig til Garðabæjar og Álftaness. Aðspurð segir Sigrún útköllin í raun ekkert ólík um jól. „Þetta er alltaf jafn erfiður málaflokkur. Að koma inn á heimili þar sem sambýlisfólk hefur verið að rífast og hefur jafnvel verið beitt ofbeldi. Allir í uppnámi og lögregla, félagsþjónusta, barnavernd og jafnvel túlkur komin inn á gólf til þín og vilja fara að ræða málin og fá framburð um hvað var að gerast milli ykkar.“ Sigrún segir svona mál koma upp í öllum þjóðfélagshópum. „Heimilisofbeldi spyr hvorki um stétt né stöðu og gerist á heimilum bæði ríkra og fátækra, hjá fólki á öllum aldri, bæði af íslenskum og erlendum uppruna.“Nokkurra mánaða fangelsi algengasta refsingin Nýtt ákvæði hegningarlaga þar sem heimilisofbeldi er sérstaklega skilgreint tók gildi 5. apríl árið 2016. Ekki eru til tölur um fjölda ákæra það ár en árið á eftir voru gefnar út átján ákærur hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu vegna brota gegn ákvæðinu og 21 það sem af er þessu ári vegna 28 brota. Af 22 dómum í þessum málaflokki féllu tveir sýknudómar í héraði á árinu. Refsingar fyrir heimilisofbeldi voru yfirleitt fangelsi í nokkra mánuði, allt frá tveimur og upp í tólf, en þyngri fyrir alvarlegustu brotin. Sá þyngsti féll fyrir hrottafengna nauðgun og brot í nánu sambandi en brotaþoli skipti um réttargæslumann í málinu, dró framburð sinn til baka, lagðist gegn skýrslutökum af heilbrigðisstarfsfólki og fór fram á að málið yrði fellt niður. Á það var ekki hlustað og gerandinn dæmdur í fjögurra ára fangelsi.
Birtist í Fréttablaðinu Dómsmál Lögreglumál Mest lesið Skilinn eftir nær dauða en lífi á nærbuxum einum klæða Innlent Betra að borga tryggingarnar en að sitja uppi með allsherjartjón Innlent 13,3 milljarðar frá Íslandi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu Innlent Þýska velferðarríkið standi ekki lengur undir sér Erlent Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Innlent Skiptar skoðanir um stækkun Þjóðleikhússins Innlent Metaðsókn og söfnunarmet slegið Innlent Steindór Örn endurkjörinn formaður Hallveigar Innlent Það logaði glatt í Bergþórshvoli á Njáluhátíð í Rangárþingi Innlent Öll spjót beinast að ÍBR vegna skipulagsleysis og „rugls í ræsingu“ Innlent Fleiri fréttir Betra að borga tryggingarnar en að sitja uppi með allsherjartjón Skilinn eftir nær dauða en lífi á nærbuxum einum klæða Metaðsókn og söfnunarmet slegið 13,3 milljarðar frá Íslandi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu Steindór Örn endurkjörinn formaður Hallveigar Það logaði glatt í Bergþórshvoli á Njáluhátíð í Rangárþingi Skiptar skoðanir um stækkun Þjóðleikhússins Myndskeið af rallýslysi, sjálfstæð Úkraína og brennan á Bergþórshvoli Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Leitar kofans sem hvarf í heilu lagi Vestfirðingar fagna í kvöld: „Þetta er bara mjög stórt“ Öll spjót beinast að ÍBR vegna skipulagsleysis og „rugls í ræsingu“ Hlaupið aftur í rénun eftir vöxt í nótt Þrjár líkamsárásir og yfir tuttugu ungmenni í athvarf Hver verður Íslandsmeistari í hrútaþukli? Kraftaverk að ekki fór verr þegar bíll hafnaði ofan á tveimur Akstursíþróttasamfélagið harmi slegið, unglingadrykkja á Menningarnótt og hrútaþukl Evrópusambandið, menntamál, stýrivextir og Gasa í Sprengisandi „Heilt yfir“ friðsamleg Menningarnótt en nokkrir ofbeldisfullir Skutu upp flugeldum í minningu Bryndísar Klöru Mölbraut rúðu í Þjóðleikhúsinu Stórhættulegur framúrakstur við Ingólfsfjall Algjört hrun í fálkastofninum Þétting byggðar hafi ekki slegið í gegn Jökulhlaupið í hægum vexti Nýi brennsluofn göngugarpsins mættur á Sólheima Grunur um brot gegn fleiri börnum Grunur um brot gegn öðru barni, alvarlegt slys og tíðindi á Menningarnótt Alvarlegt slys á starfsmönnum á Íslandsmeistarmóti í rallycross Gríðarlegt magn myndefnis til skoðunar hjá lögreglu Sjá meira
13,3 milljarðar frá Íslandi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu Innlent
13,3 milljarðar frá Íslandi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu Innlent