Á eftir einum höfrungi kemur annar Konráð S. Guðjónsson skrifar 30. janúar 2020 09:30 Höfrungar eru einstaklega fallegar og tignarlegar skepnur sem mikið sjónarspil er að fylgjast með úti í náttúrunni. Aftur á móti eru tilraunir mannskepnunnar til að líkjast höfrungum og taka höfrungahlaup klaufalegar og langt frá því að vera tignarlegar. Enn verra er þegar fólk fer óafvitandi af stað í höfrungahlaup. Því miður virðist uppskrift að klassísku íslensku höfrungahlaupi í bígerð á vettvangi kjaraviðræðna Eflingar og Reykjavíkurborgar. Á kynningarfundi Eflingar um viðræðurnar sagði framkvæmdastjórinn „... það algjörlega innbyggt í þessa nálgun að hún felur ekki í sér neitt sem að heitið getur höfrungahlaup, launaskrið eða neitt slíkt“. Þessi nálgun sem þarna er vísað til felur í sér launahækkanir skv. lífskjarasamningnum en í ofanálag allt að 52.057 króna hækkun á mánuði auk hækkunar orlofs- og desemberuppbótar um samtals 425.491 krónur. Mun stöðugleiki á vinnumarkaði því standa af sér slíkar hækkanir eða eru höfrungar að birtast upp úr undirdjúpunum? Í fyrsta lagi er augljósara en að Ísland er eldfjallaeyja að þessar kröfur eru ekki í anda lífskjarasamningsins, ólíkt því sem haldið hefur verið fram. Með öllu er um að ræða heildarlaunahækkanir á mánuði allt að fjárhæð 177.514 til ársins 2019. Til samanburðar kveður lífskjarasamningurinn á um 91.167 króna launahækkanir á sama mælikvarða. Með öðrum orðum eru kröfur Eflingar um tvöfalt hærri en það sem lífskjarasamningurinn kveður á um – samningur sem með krónutöluhækkunum leggur sérstaka áherslu á lægstu laun. Í öðru lagi þýða kröfurnar, þegar allt er tekið til, að laun ósérhæfðs starfsfólks á leikskólum, sem hefur hvað mest verið rætt um, verða mjög nálægt launum leikskólakennara að óbreyttu. Í flokknum „störf við barnagæslu“ hjá Hagstofunni, þar sem ósérhæft starfsfólk á leikskólum fellur undir, voru neðri fjórðungsmörk heildarlauna (eða hjá þeim sem voru lægri en hjá 75% af hópnum) 319.000 krónur á mánuði árið 2018. Miðað við ofangreindar kröfur má ætla að þau laun verði um 497.000 krónur á mánuði eftir tvö ár, eða 56% hækkun á innan við fjórum árum. Til að setja það í samhengi voru heildarlaun leikskólakennara við neðri fjórðungsmörk 481.000 krónur – 16.000 krónum lægri laun en ósérhæfðir að óbreyttu. Það þarf ekki að kunna að leggja saman tvo og tvo heldur einn og einn til að sjá að leikskólakennarar, sem hafa mikla sérfræðiþekkingu eftir fimm ára háskólanám, munu sækjast eftir allverulegum launahækkunum. Hvað með stéttir sem bera sig saman við leikskólakennara? Miðgildi heildarlauna grunnskólakennara var um 50.000 krónum hærra en leikskólakennara árið 2018. Það má því ætla að grunnskólakennarar sætti sig ekki við að sitja eftir. Yrði það raunin myndu aðrar opinberar stéttir eins og háskólakennarar eða þær sem hafa svipuð laun horfa í kringum sig. Vertu óvelkomið höfrungahlaup. Jafnvel þó að tölurnar hér að framan séu ekki nákvæmar upp á krónu, sem er líklegt þar sem sá sem hér skrifar hefur enga aðkomu að samningunum, blasir stóra myndin við. Hafa skal líka í huga að langflestir landsmenn eru í grennd við meðallaun og árið 2018 var 80% fullvinnandi með heildarlaun á bilinu 411 til 1.083 þúsund krónur. Þannig myndu kröfur Eflingar að óbreyttu skjóta stórum hópi langt inn á þetta bil, en samt er fullyrt að það komi ekki af stað höfrungahlaupi. Deiluefnið er ekki hvort það sé vilji til að bæta kjör leikskólastarfsfólks eða þeirra lægstlaunuðu almennt – það vilja allir. Það er heldur enginn ágreiningur um hvort Efling eða önnur félög hafi tæknilega rétt á að setja fram sínar kröfur. Deiluefnið er hversu raunhæft það er án þess að sú góða viðleitni grafi undan sér með ósjálfbæru launaskriði sem bitnar á verðmætasköpuninni, sem aftur er uppspretta bættra kjara, þannig að allir tapi. Saga íslenska höfrungahlaupsins og dreifing launa landsmanna, að ógleymdu því að íslensk laun eru fremur jöfn og í hæstu hæðum í alþjóðlegu samhengi, sýna svart á hvítu að það er algjörlega innbyggt í nálgun Eflingar að hún grefur undan sjálfri sér og okkur öllum. Látum höfrunga um það að vera höfrungar, það fer okkur mannfólkinu illa. Höfundur er hagfræðingur Viðskiptaráðs. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Konráð S. Guðjónsson Verkföll 2020 Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Skoðun Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Höfrungar eru einstaklega fallegar og tignarlegar skepnur sem mikið sjónarspil er að fylgjast með úti í náttúrunni. Aftur á móti eru tilraunir mannskepnunnar til að líkjast höfrungum og taka höfrungahlaup klaufalegar og langt frá því að vera tignarlegar. Enn verra er þegar fólk fer óafvitandi af stað í höfrungahlaup. Því miður virðist uppskrift að klassísku íslensku höfrungahlaupi í bígerð á vettvangi kjaraviðræðna Eflingar og Reykjavíkurborgar. Á kynningarfundi Eflingar um viðræðurnar sagði framkvæmdastjórinn „... það algjörlega innbyggt í þessa nálgun að hún felur ekki í sér neitt sem að heitið getur höfrungahlaup, launaskrið eða neitt slíkt“. Þessi nálgun sem þarna er vísað til felur í sér launahækkanir skv. lífskjarasamningnum en í ofanálag allt að 52.057 króna hækkun á mánuði auk hækkunar orlofs- og desemberuppbótar um samtals 425.491 krónur. Mun stöðugleiki á vinnumarkaði því standa af sér slíkar hækkanir eða eru höfrungar að birtast upp úr undirdjúpunum? Í fyrsta lagi er augljósara en að Ísland er eldfjallaeyja að þessar kröfur eru ekki í anda lífskjarasamningsins, ólíkt því sem haldið hefur verið fram. Með öllu er um að ræða heildarlaunahækkanir á mánuði allt að fjárhæð 177.514 til ársins 2019. Til samanburðar kveður lífskjarasamningurinn á um 91.167 króna launahækkanir á sama mælikvarða. Með öðrum orðum eru kröfur Eflingar um tvöfalt hærri en það sem lífskjarasamningurinn kveður á um – samningur sem með krónutöluhækkunum leggur sérstaka áherslu á lægstu laun. Í öðru lagi þýða kröfurnar, þegar allt er tekið til, að laun ósérhæfðs starfsfólks á leikskólum, sem hefur hvað mest verið rætt um, verða mjög nálægt launum leikskólakennara að óbreyttu. Í flokknum „störf við barnagæslu“ hjá Hagstofunni, þar sem ósérhæft starfsfólk á leikskólum fellur undir, voru neðri fjórðungsmörk heildarlauna (eða hjá þeim sem voru lægri en hjá 75% af hópnum) 319.000 krónur á mánuði árið 2018. Miðað við ofangreindar kröfur má ætla að þau laun verði um 497.000 krónur á mánuði eftir tvö ár, eða 56% hækkun á innan við fjórum árum. Til að setja það í samhengi voru heildarlaun leikskólakennara við neðri fjórðungsmörk 481.000 krónur – 16.000 krónum lægri laun en ósérhæfðir að óbreyttu. Það þarf ekki að kunna að leggja saman tvo og tvo heldur einn og einn til að sjá að leikskólakennarar, sem hafa mikla sérfræðiþekkingu eftir fimm ára háskólanám, munu sækjast eftir allverulegum launahækkunum. Hvað með stéttir sem bera sig saman við leikskólakennara? Miðgildi heildarlauna grunnskólakennara var um 50.000 krónum hærra en leikskólakennara árið 2018. Það má því ætla að grunnskólakennarar sætti sig ekki við að sitja eftir. Yrði það raunin myndu aðrar opinberar stéttir eins og háskólakennarar eða þær sem hafa svipuð laun horfa í kringum sig. Vertu óvelkomið höfrungahlaup. Jafnvel þó að tölurnar hér að framan séu ekki nákvæmar upp á krónu, sem er líklegt þar sem sá sem hér skrifar hefur enga aðkomu að samningunum, blasir stóra myndin við. Hafa skal líka í huga að langflestir landsmenn eru í grennd við meðallaun og árið 2018 var 80% fullvinnandi með heildarlaun á bilinu 411 til 1.083 þúsund krónur. Þannig myndu kröfur Eflingar að óbreyttu skjóta stórum hópi langt inn á þetta bil, en samt er fullyrt að það komi ekki af stað höfrungahlaupi. Deiluefnið er ekki hvort það sé vilji til að bæta kjör leikskólastarfsfólks eða þeirra lægstlaunuðu almennt – það vilja allir. Það er heldur enginn ágreiningur um hvort Efling eða önnur félög hafi tæknilega rétt á að setja fram sínar kröfur. Deiluefnið er hversu raunhæft það er án þess að sú góða viðleitni grafi undan sér með ósjálfbæru launaskriði sem bitnar á verðmætasköpuninni, sem aftur er uppspretta bættra kjara, þannig að allir tapi. Saga íslenska höfrungahlaupsins og dreifing launa landsmanna, að ógleymdu því að íslensk laun eru fremur jöfn og í hæstu hæðum í alþjóðlegu samhengi, sýna svart á hvítu að það er algjörlega innbyggt í nálgun Eflingar að hún grefur undan sjálfri sér og okkur öllum. Látum höfrunga um það að vera höfrungar, það fer okkur mannfólkinu illa. Höfundur er hagfræðingur Viðskiptaráðs.
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar