Á að dusta rykið af svokölluðu Salek samkomulagi? Vilhjálmur Birgisson skrifar 1. desember 2020 13:01 Eins og fram hefur komið í fréttum þá hefur ríkisstjórn Íslands skipað nefnd um gerð grænbókar um kjarasamninga og vinnumarkaðsmál. Nefndinni er ætlað að skila tillögum sínum til forsætisráðherra í lok apríl á næsta ári svo unnt verði að taka hana til umfjöllunar fyrir þinglok. Í nefndinni, sem Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra skipaði, eiga sæti þau Henný Hinz, aðstoðarmaður ríkisstjórnar sem er jafnframt formaður nefndarinnar, Elín Blöndal, aðjúnkt við lagadeild Háskólans á Bifröst, og Vilhjálmur Egilsson hagfræðingur. Það er mat mitt að með þessari grænbókarnefnd stjórnvalda og gríðarlegum stuðningi Samtaka atvinnulífsins eigi að gera harða atlögu að því að dusta rykið af svokölluðu Salek samkomulagi sem undirritað var í október 2015. Í Salek samkomulaginu var kveðið á um að koma ætti á nýju samningalíkani við gerð kjarasamninga að norrænni fyrirmynd og stefnt var á að þetta nýja samningalíkan tæki gildi fyrir árið 2017. Það er engum vafa undirorpið að gagnrýni Verkalýðsfélags Akraness á Salek samkomulagið á sínum tíma varð þess valdandi að það komst sem betur fer ekki á laggirnar en það var ekkert stéttarfélag á Íslandi sem barðist jafn mikið gegn þessu Salek samkomulagi og VLFA. Rétt er að rifja upp að fyrrverandi og að hluta til núverandi forysta ASÍ tók þátt í að undirrita samkomulag um Salek árið 2015 og átti það samkomulag að verða leiðarvísir að nýju vinnumarkaðsmódeli. Þetta nýja vinnumarkaðsmódel gekk út á að takmarka samningsrétt stéttarfélaganna og taka upp miðstýrða ákvörðunartöku um hvert svigrúm til launabreytinga geti verið. Semsagt að ætíð yrði samið um hófstilltar launahækkanir sem væru á bilinu 2 til 3,5% Það er líka rétt að rifja upp að þeir sem vildu brjóta niður frjálsan samningsrétt launafólks lét aðila frá Noregi gera skýrslu sem bar heitið „Nýtt samningalíkan fyrir Ísland“ Í viðtali við Steinar Holden sem gerði skýrsluna fyrir Salek hópinn árið 2015 kom eftirfarandi fram sem segir allt sem segja þarf um þetta ágæta fólk vildi taka upp: „Þar sem hóflegar launahækkanir leiða til aukins hagnaðar fyrirtækjanna er mikilvægt að meðlimir stéttarfélaganna sjái þær hafa jákvæð áhrif á fjárfestingar og atvinnustig en hafi ekki eingöngu í för með sér hærri arðgreiðslur eða launahækkanir æðstu stjórnenda.“ Hugsið ykkur að um þetta snerist nýtt vinnumarkaðsmódel, að takmarka og skerða frjálsan samningsrétt launafólks til þess eins að miðstýra kjarasamningsgerð og tryggja að samið yrði með afar hófstilltum hætti til að auka hagnað fyrirtækja enn frekar. Að hugsa sér að á þessum árum var Verkalýðsfélag Akraness nánast eitt stéttarfélaga í baráttu gegn þessu Salek samkomulagi og fékk meira að segja harða gagnrýni frá mörgum aðilum innan verkalýðshreyfingarinnar og margir hafa ekki enn fyrirgefið Verkalýðsfélagi Akraness fyrir baráttu sína gegn þessu vinnumarkaðsmódeli. Verkalýðsfélag Akraness er stolt af því að hafa farið fremst í því að brjóta þessa hugmyndafræði græðginnar fyrir fyrirtækin á kostnað launafólks á bak aftur. Enda gengur þetta vinnumarkaðsmódel út á að skerða og takmarka samningsrétt launafólks. Það átti ekkert að horfa til sambærilegs vaxtastigs, verðtryggingar, tryggingar og vöruverðs á Norðurlöndunum. Nei, bara semja um hóflegar launahækkanir. En rétt er að geta þess að það kostar fjögurra manna fjölskyldu 150.000 krónum meira að greiða af húsnæðislánum, tryggingum og kaupa í matinn í hverjum mánuði en í hinum Norðurlöndunum. Það er mat mitt að eins og nýtt vinnumarkaðsmódel var hugsað þá var það eðli málsins samkvæmt gróft brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur sem og á stjórnarskránni enda er samningsfrelsið hornsteinn stéttarfélagsbaráttu á Íslandi. Að þessu sögðu ítreka ég að ég óttast að þessi nýja grænbókarnefnd ríkisstjórnarinnar ætli sér að dusta rykið ef þessum Salek hugmyndum og gera enn eina atlögu að frjálsum samningsrétti launafólks til þess eins að þóknast auðvaldinu hér á landi. Rétt er að rifja upp hvað forsætisráðherra sagði nýverið um að skerða og takmarka einn mikilvægasta rétt launafólks sem er verkfallsrétturinn. En orðrétt sagði Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra: „Við viljum leysa deilur við samningaborðið og raunar finnst mér ljóður á okkar kerfi að ríkissáttasemjari hafi ekki heimild til þess að fresta verkföllum. Slíkar heimildir hafa sáttasemjarar víða á Norðurlöndunum svo dæmi sé tekið.“ Ég skal fúslega viðurkenna að maður fær það sterklega á tilfinninguna að nú eigi enn og aftur að þóknast auðvaldinu og vinna að því að takmarka og skerða rétt verkalýðshreyfingarinnar sem hún hefur til að krefjast þess að launafólk fái réttláta og sanngjarna hlutdeild í verðamætasköpun fyrirtækja. Það kemur mér verulega á óvart ef slík aðför verður gerð af hálfu félagshyggjuflokka eins og Framsóknarflokksins og Vinstri grænna gagnvart verkalýðshreyfingunni. Það er nöturlegt að hlusta á stjórnmálamenn og fulltrúa atvinnulífsins dásama vinnumarkaðsmódelið á Norðurlöndunum sem er svo sannarlega ekki gallalaust enda er þátttaka launafólks í verkalýðshreyfingunni á hröðu undanhaldi á Norðurlöndunum m.a. sökum þess hversu miðstýrð hreyfingin er þar. Hér á landi eru um eða yfir 90% launafólks í stéttarfélögum en á Norðurlöndunum er þátttaka þar komin í sumum tilfellum um eða undir 50%. Mikilvægi stéttarfélaga Ég tók við formennsku í Verkalýðsfélagi Akraness árið 2004 og trúið mér að hafi ég efast um mikilvægi stéttarfélaga þá hvarf sá efi strax út um gluggann á fyrstu dögum mínum í því að stýra stéttarfélagi. Frá árinu 2004 hefur Verkalýðsfélag Akraness innheimt vegna kjarasamningsbrota um einn milljarð og er þá ekki verið að taka tillit til margfeldisáhrifa sem sum innheimtumálin hafa haft á framtíðar leiðréttingar á kjörum minna félagsmanna. Að sjálfsögðu eru fjölmargir atvinnurekendur sem koma fram af virðingu og sanngirni gagnvart sínum starfsmönnum en trúið mér það eru svo sannarlega til drullusokkar innan raða atvinnurekanda sem víla ekki fyrir sér að þverbrjóta á kjarasamningsbundnum réttindum launafólks. Mér er það algjörlega til efs að nokkurt stéttarfélag á Íslandi hafi farið jafn oft með ágreiningsmál sem ekki hefur tekist að leysa í sátt við atvinnurekendur fyrir dómstóla, miðað við stærð félagsins. VLFA hefur farið með yfir 20 mál fyrir dómstóla frá árinu 2004 og unnið 90% að hluta eða öllu leyti. Í þessu samhengi er rétt að rifja upp að í síðasta mánuði vann Verkalýðsfélag Akraness mál fyrir Landsrétti sem mun skila félagsmönnum VLFA sem heyrðu undir málið uppundir 100 milljónum. „Leikurinn“ á milli hins vinnandi manns og atvinnurekandans er svo gríðarlega ójafn að það er vart hægt að hafa orð á því. Því er svo mikilvægt fyrir launafólk að hafa sterk og öflug stéttarfélög á bakvið sig til að jafna þennan gríðarlega aðstöðumun á milli launafólks og atvinnurekandans. Að öllu þessu sögðu er það sorglegt og þyngra en tárum taki að skynja að stjórnvöld skuli hafa einbeittan vilja til að skerða getu stéttarfélaga til að sinna sínu mikilvæga starfi sem er að tryggja lífsafkomu launafólks og verja réttindi þeirra. Eitt er víst að öllum slíkum skerðingum á getu verkalýðshreyfingarinnar til að sinna þessu hlutverki af hálfu stjórnvalda og atvinnurekenda verður mætt af fullri hörku. Höfundur er formaður Verkalýðsfélags Akraness. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vilhjálmur Birgisson Vinnumarkaður Kjaramál Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar Sjá meira
Eins og fram hefur komið í fréttum þá hefur ríkisstjórn Íslands skipað nefnd um gerð grænbókar um kjarasamninga og vinnumarkaðsmál. Nefndinni er ætlað að skila tillögum sínum til forsætisráðherra í lok apríl á næsta ári svo unnt verði að taka hana til umfjöllunar fyrir þinglok. Í nefndinni, sem Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra skipaði, eiga sæti þau Henný Hinz, aðstoðarmaður ríkisstjórnar sem er jafnframt formaður nefndarinnar, Elín Blöndal, aðjúnkt við lagadeild Háskólans á Bifröst, og Vilhjálmur Egilsson hagfræðingur. Það er mat mitt að með þessari grænbókarnefnd stjórnvalda og gríðarlegum stuðningi Samtaka atvinnulífsins eigi að gera harða atlögu að því að dusta rykið af svokölluðu Salek samkomulagi sem undirritað var í október 2015. Í Salek samkomulaginu var kveðið á um að koma ætti á nýju samningalíkani við gerð kjarasamninga að norrænni fyrirmynd og stefnt var á að þetta nýja samningalíkan tæki gildi fyrir árið 2017. Það er engum vafa undirorpið að gagnrýni Verkalýðsfélags Akraness á Salek samkomulagið á sínum tíma varð þess valdandi að það komst sem betur fer ekki á laggirnar en það var ekkert stéttarfélag á Íslandi sem barðist jafn mikið gegn þessu Salek samkomulagi og VLFA. Rétt er að rifja upp að fyrrverandi og að hluta til núverandi forysta ASÍ tók þátt í að undirrita samkomulag um Salek árið 2015 og átti það samkomulag að verða leiðarvísir að nýju vinnumarkaðsmódeli. Þetta nýja vinnumarkaðsmódel gekk út á að takmarka samningsrétt stéttarfélaganna og taka upp miðstýrða ákvörðunartöku um hvert svigrúm til launabreytinga geti verið. Semsagt að ætíð yrði samið um hófstilltar launahækkanir sem væru á bilinu 2 til 3,5% Það er líka rétt að rifja upp að þeir sem vildu brjóta niður frjálsan samningsrétt launafólks lét aðila frá Noregi gera skýrslu sem bar heitið „Nýtt samningalíkan fyrir Ísland“ Í viðtali við Steinar Holden sem gerði skýrsluna fyrir Salek hópinn árið 2015 kom eftirfarandi fram sem segir allt sem segja þarf um þetta ágæta fólk vildi taka upp: „Þar sem hóflegar launahækkanir leiða til aukins hagnaðar fyrirtækjanna er mikilvægt að meðlimir stéttarfélaganna sjái þær hafa jákvæð áhrif á fjárfestingar og atvinnustig en hafi ekki eingöngu í för með sér hærri arðgreiðslur eða launahækkanir æðstu stjórnenda.“ Hugsið ykkur að um þetta snerist nýtt vinnumarkaðsmódel, að takmarka og skerða frjálsan samningsrétt launafólks til þess eins að miðstýra kjarasamningsgerð og tryggja að samið yrði með afar hófstilltum hætti til að auka hagnað fyrirtækja enn frekar. Að hugsa sér að á þessum árum var Verkalýðsfélag Akraness nánast eitt stéttarfélaga í baráttu gegn þessu Salek samkomulagi og fékk meira að segja harða gagnrýni frá mörgum aðilum innan verkalýðshreyfingarinnar og margir hafa ekki enn fyrirgefið Verkalýðsfélagi Akraness fyrir baráttu sína gegn þessu vinnumarkaðsmódeli. Verkalýðsfélag Akraness er stolt af því að hafa farið fremst í því að brjóta þessa hugmyndafræði græðginnar fyrir fyrirtækin á kostnað launafólks á bak aftur. Enda gengur þetta vinnumarkaðsmódel út á að skerða og takmarka samningsrétt launafólks. Það átti ekkert að horfa til sambærilegs vaxtastigs, verðtryggingar, tryggingar og vöruverðs á Norðurlöndunum. Nei, bara semja um hóflegar launahækkanir. En rétt er að geta þess að það kostar fjögurra manna fjölskyldu 150.000 krónum meira að greiða af húsnæðislánum, tryggingum og kaupa í matinn í hverjum mánuði en í hinum Norðurlöndunum. Það er mat mitt að eins og nýtt vinnumarkaðsmódel var hugsað þá var það eðli málsins samkvæmt gróft brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur sem og á stjórnarskránni enda er samningsfrelsið hornsteinn stéttarfélagsbaráttu á Íslandi. Að þessu sögðu ítreka ég að ég óttast að þessi nýja grænbókarnefnd ríkisstjórnarinnar ætli sér að dusta rykið ef þessum Salek hugmyndum og gera enn eina atlögu að frjálsum samningsrétti launafólks til þess eins að þóknast auðvaldinu hér á landi. Rétt er að rifja upp hvað forsætisráðherra sagði nýverið um að skerða og takmarka einn mikilvægasta rétt launafólks sem er verkfallsrétturinn. En orðrétt sagði Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra: „Við viljum leysa deilur við samningaborðið og raunar finnst mér ljóður á okkar kerfi að ríkissáttasemjari hafi ekki heimild til þess að fresta verkföllum. Slíkar heimildir hafa sáttasemjarar víða á Norðurlöndunum svo dæmi sé tekið.“ Ég skal fúslega viðurkenna að maður fær það sterklega á tilfinninguna að nú eigi enn og aftur að þóknast auðvaldinu og vinna að því að takmarka og skerða rétt verkalýðshreyfingarinnar sem hún hefur til að krefjast þess að launafólk fái réttláta og sanngjarna hlutdeild í verðamætasköpun fyrirtækja. Það kemur mér verulega á óvart ef slík aðför verður gerð af hálfu félagshyggjuflokka eins og Framsóknarflokksins og Vinstri grænna gagnvart verkalýðshreyfingunni. Það er nöturlegt að hlusta á stjórnmálamenn og fulltrúa atvinnulífsins dásama vinnumarkaðsmódelið á Norðurlöndunum sem er svo sannarlega ekki gallalaust enda er þátttaka launafólks í verkalýðshreyfingunni á hröðu undanhaldi á Norðurlöndunum m.a. sökum þess hversu miðstýrð hreyfingin er þar. Hér á landi eru um eða yfir 90% launafólks í stéttarfélögum en á Norðurlöndunum er þátttaka þar komin í sumum tilfellum um eða undir 50%. Mikilvægi stéttarfélaga Ég tók við formennsku í Verkalýðsfélagi Akraness árið 2004 og trúið mér að hafi ég efast um mikilvægi stéttarfélaga þá hvarf sá efi strax út um gluggann á fyrstu dögum mínum í því að stýra stéttarfélagi. Frá árinu 2004 hefur Verkalýðsfélag Akraness innheimt vegna kjarasamningsbrota um einn milljarð og er þá ekki verið að taka tillit til margfeldisáhrifa sem sum innheimtumálin hafa haft á framtíðar leiðréttingar á kjörum minna félagsmanna. Að sjálfsögðu eru fjölmargir atvinnurekendur sem koma fram af virðingu og sanngirni gagnvart sínum starfsmönnum en trúið mér það eru svo sannarlega til drullusokkar innan raða atvinnurekanda sem víla ekki fyrir sér að þverbrjóta á kjarasamningsbundnum réttindum launafólks. Mér er það algjörlega til efs að nokkurt stéttarfélag á Íslandi hafi farið jafn oft með ágreiningsmál sem ekki hefur tekist að leysa í sátt við atvinnurekendur fyrir dómstóla, miðað við stærð félagsins. VLFA hefur farið með yfir 20 mál fyrir dómstóla frá árinu 2004 og unnið 90% að hluta eða öllu leyti. Í þessu samhengi er rétt að rifja upp að í síðasta mánuði vann Verkalýðsfélag Akraness mál fyrir Landsrétti sem mun skila félagsmönnum VLFA sem heyrðu undir málið uppundir 100 milljónum. „Leikurinn“ á milli hins vinnandi manns og atvinnurekandans er svo gríðarlega ójafn að það er vart hægt að hafa orð á því. Því er svo mikilvægt fyrir launafólk að hafa sterk og öflug stéttarfélög á bakvið sig til að jafna þennan gríðarlega aðstöðumun á milli launafólks og atvinnurekandans. Að öllu þessu sögðu er það sorglegt og þyngra en tárum taki að skynja að stjórnvöld skuli hafa einbeittan vilja til að skerða getu stéttarfélaga til að sinna sínu mikilvæga starfi sem er að tryggja lífsafkomu launafólks og verja réttindi þeirra. Eitt er víst að öllum slíkum skerðingum á getu verkalýðshreyfingarinnar til að sinna þessu hlutverki af hálfu stjórnvalda og atvinnurekenda verður mætt af fullri hörku. Höfundur er formaður Verkalýðsfélags Akraness.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun