Ísland getur klárað full orkuskipti Hörður Arnarson skrifar 19. nóvember 2021 09:30 Skýr vilji er meðal þjóða að halda því markmiði að hlýnun jarðar aukist ekki um meira en 1,5°C. Sá vilji birtist á nýlokinni COP26 loftslagsráðstefnunni í Glasgow og þeim samningi sem þjóðir undirrituðu að henni lokinni. En til þess að það markmið náist þarf losun gróðurhúsalofttegunda að helmingast fyrir árið 2030. Við sjáum þegar fram á að þurfa að vinna hraðar, grípa til nauðsynlegra aðgerða og kerfisbreytinga til þess eins að halda í við síaukna hlýnun. Með hverjum deginum sem líður verður róðurinn þyngri. Ekki er fólk á einu máli um hversu vel heppnuð loftslagsráðstefnan í Glasgow var. Það er þó ljóst að hún hefur fært mannkynið nær þeim breytingum sem nauðsynlegar eru. Margt jákvætt náðist fram, en því verður ekki neitað að samningurinn og yfirlýst framlög aðildarríkja duga ekki í núverandi mynd til að halda hlýnun við 1,5°C. Þeim mun mikilvægar er að náðst hafi samkomulag um að markmið þjóðanna verði endurskoðuð að ári á COP27 í Egyptalandi. Svo hröð sem vitundarvakning í loftslagsmálum er núna er ástæða til að ætla að veruleg breyting verði á því eina ári. Atvinnulífið í forystusæti Sú breyting blasti við í Glasgow, frá því sem var í París á sínum tíma, að nú hefur forystufólk í atvinnulífinu gert sér grein fyrir alvarleika málsins og er í raun sest við stjórnvölinn, í stað þess að láta stjórnmálafólk um allar ákvarðanir. Atvinnulífið knýr metnaðarfullar aðgerðir og breytingar, t.d. umbreytingar framleiðsluferla, aukna endurnýtingu, nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa og tæknibyltingar af ýmsum toga. Þar áttar fólk sig á að ýmis tækifæri leynast í aðgerðum gegn loftslagsbreytingum, í þeim kerfisbreytingum sem þarfar eru og þeirri nýsköpun sem þær krefjast. Þessi ákveðna afstaða atvinnulífsins vekur þá von að komið sé nægt hreyfiafl í baráttuna gegn loftslagsbreytingum. Stjórnvöld þurfa eftir sem áður að samræma aðgerðir og skapa atvinnulífinu rétta umgjörð, hvata og kröfur. Loftslagsmál eru orkumál Enginn vafi leikur á að loftslagsmál eru orkumál. Loftslagsmál snúast líka um jöfnuð, rétt eins og orkumál. Jafnt aðgengi jarðarbúa að grænni endurnýjanlegri orku er grundvöllur þess að við náum sameiginlegu taki á loftslagsmálum. Árið 2050 þarf öll orkunotkun heims að byggja á endurnýjanlegri orkuvinnslu/endurnýjanlegum auðlindum. Þrátt fyrir að orðalag varðandi minnkandi notkun jarðefnaeldsneytis hafi orðið veikara í loftslagssamningi COP26 en vonast var til hefur þó náðst fram skýr viðurkenning þess að jarðefnaeldsneyti er stærsti áhrifavaldur loftslagsbreytinga og að endalok notkunar þess munu og verða að renna upp. Það þýðir að uppbygging á endurnýjanlegum orkugjöfum og orkuskipti yfir í endurnýjanlegt rafmagn og rafeldsneyti þarf að vera gríðarlega hröð á næstu árum. Tækniþróun síðustu ára og stuðningur ríkja við uppbyggingu og þróun endurnýjanlegra orkugjafa hefur fleytt okkur áfram. Tæknin við raforkuvinnslu er orðin samkeppnishæf og jafnvel ódýrari en vinnsla rafmagns með jarðefnaeldsneyti. Það skýtur þó skökku við að enn streyma gríðarlegar fjárhæðir til niðurgreiðslu á jarðefnaeldsneyti, sem skekkir þessa samkeppnisstöðu endurnýjanlegra orkugjafa. Þá stöðu þarf að jafna. Kolefnismarkaðir Mikilvægur áfangi náðist í Glasgow með reglum um samnýtingu og markaði með kolefniseiningar. Góðir kolefnismarkaðir opna á möguleika fyrirtækja og ríkja til að verja fjármagni sínu í þær aðgerðir sem skila hvað mestum samdrætti í losun óháð landamærum. Ákall atvinnulífsins eftir skýrum leikreglum og því að loftslagsáhrif verði verðlögð, sett á kolefnisverð, hefur verið hávært í aðdraganda ráðstefnunnar og þetta mun að einhverju leiti svara því. Það mun þó koma í ljóst hvernig innleiðingu á þessum reglum verður háttað. Þangað til hafa fyrirtæki í auknum mæli tekið upp notkun innra kolefnisverðs til að taka upplýstar ákvarðanir með tilliti til loftslagsbreytinga í sinni starfsemi og er Landsvirkjun þar á meðal. Raunhæf markmið Ísland hefur lýst yfir metnaðarfullum markmiðum um kolefnishlutleysi 2040 og jarðefnaeldsneytisleysi 2050. Það er ekkert sem bendir til annars en að það sé vel raunhæft enda mikill vilji til aðgerða, hjá fyrirtækjum, nærsamfélögum og hjá stjórnvöldum. Minni losun á Íslandi skiptir auðvitað loftslagið máli en sökum stærðar má leiða að því líkur að framlag Íslands í loftslagsmálum muni fyrst og fremst felast í fordæmisgefandi aðgerðum. Ísland er nefnilega í dauðafæri til að vera fyrsta ríkið í heiminum sem er óháð jarðefnaeldsneyti og í einstakri stöðu til að klára full orkuskipti. Við eigum heimsmet í hlutfalli endurnýjanlegrar orku af frumorkunotkun (í kringum 85%) og allt rafmagn og allur hiti byggir á notkun endurnýjanlegra orkugjafa. Til viðbótar við þennan sterka grunn erum við í þeirri stöðu að hér er enginn olíu-, gas- og kolaiðnaður sem beitir sér á einn eða annan hátt gegn orkuskiptum. Ísland er því kjörið fyrir tilraunaverkefni um orkuskipti á heilu samfélagi. Sú vegferð felur í sér ýmsar áskoranir og við munum öðlast mikla reynslu og þekkingu í þeirri glímu. Full orkuskipti fela í sér að hætta alfarið að nota bensín og olíu í bílum, skipum og flugvélum. Það er risavaxið og spennandi verkefni. Ef við ætlum að vera þar í fararbroddi er eins gott að bretta upp ermar án tafar. Stjórnvöld þurfa að leggja stóru línurnar fyrir orkuskiptin en skrefin verða stigin af fyrirtækjum og einstaklingum í samstarfi við stjórnvöld. Rafvæðing bílaflotans er komin vel af stað og er dæmi um vel heppnað samspil stjórnvalda og fyrirtækja. Ekki er fýsilegt að rafvæða öll farartæki, svo sem flutningabíla, skip og flugvélar og því þarf að leita fleiri grænna orkugjafa. Framleiðsla græns eldsneytis, svo sem vetnis eða annars rafeldsneytis í formi ammóníaks, metanóls eða metans, er forsenda þess að klára orkuskipti Íslands. Öflug, endurnýjanleg raforkuvinnsla Íslands veitir okkur tækifæri til að fara hratt í prufuverkefni sem geta skilað stórum skrefum í átt að kolefnishlutleysi og jarðefnaeldsneytisleysi. Það er komið að því að velja og raungera verkefnin sem munu leiða til þess að við náum þeim árangri í loftslagsmálum sem stefnt er að og heimurinn kallar eftir. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hörður Arnarson Orkumál Landsvirkjun Loftslagsráðstefna Sameinuðu þjóðanna (COP) Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Jól alla daga Geir Gunnar Markússon Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson Skoðun Skoðun Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Sjá meira
Skýr vilji er meðal þjóða að halda því markmiði að hlýnun jarðar aukist ekki um meira en 1,5°C. Sá vilji birtist á nýlokinni COP26 loftslagsráðstefnunni í Glasgow og þeim samningi sem þjóðir undirrituðu að henni lokinni. En til þess að það markmið náist þarf losun gróðurhúsalofttegunda að helmingast fyrir árið 2030. Við sjáum þegar fram á að þurfa að vinna hraðar, grípa til nauðsynlegra aðgerða og kerfisbreytinga til þess eins að halda í við síaukna hlýnun. Með hverjum deginum sem líður verður róðurinn þyngri. Ekki er fólk á einu máli um hversu vel heppnuð loftslagsráðstefnan í Glasgow var. Það er þó ljóst að hún hefur fært mannkynið nær þeim breytingum sem nauðsynlegar eru. Margt jákvætt náðist fram, en því verður ekki neitað að samningurinn og yfirlýst framlög aðildarríkja duga ekki í núverandi mynd til að halda hlýnun við 1,5°C. Þeim mun mikilvægar er að náðst hafi samkomulag um að markmið þjóðanna verði endurskoðuð að ári á COP27 í Egyptalandi. Svo hröð sem vitundarvakning í loftslagsmálum er núna er ástæða til að ætla að veruleg breyting verði á því eina ári. Atvinnulífið í forystusæti Sú breyting blasti við í Glasgow, frá því sem var í París á sínum tíma, að nú hefur forystufólk í atvinnulífinu gert sér grein fyrir alvarleika málsins og er í raun sest við stjórnvölinn, í stað þess að láta stjórnmálafólk um allar ákvarðanir. Atvinnulífið knýr metnaðarfullar aðgerðir og breytingar, t.d. umbreytingar framleiðsluferla, aukna endurnýtingu, nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa og tæknibyltingar af ýmsum toga. Þar áttar fólk sig á að ýmis tækifæri leynast í aðgerðum gegn loftslagsbreytingum, í þeim kerfisbreytingum sem þarfar eru og þeirri nýsköpun sem þær krefjast. Þessi ákveðna afstaða atvinnulífsins vekur þá von að komið sé nægt hreyfiafl í baráttuna gegn loftslagsbreytingum. Stjórnvöld þurfa eftir sem áður að samræma aðgerðir og skapa atvinnulífinu rétta umgjörð, hvata og kröfur. Loftslagsmál eru orkumál Enginn vafi leikur á að loftslagsmál eru orkumál. Loftslagsmál snúast líka um jöfnuð, rétt eins og orkumál. Jafnt aðgengi jarðarbúa að grænni endurnýjanlegri orku er grundvöllur þess að við náum sameiginlegu taki á loftslagsmálum. Árið 2050 þarf öll orkunotkun heims að byggja á endurnýjanlegri orkuvinnslu/endurnýjanlegum auðlindum. Þrátt fyrir að orðalag varðandi minnkandi notkun jarðefnaeldsneytis hafi orðið veikara í loftslagssamningi COP26 en vonast var til hefur þó náðst fram skýr viðurkenning þess að jarðefnaeldsneyti er stærsti áhrifavaldur loftslagsbreytinga og að endalok notkunar þess munu og verða að renna upp. Það þýðir að uppbygging á endurnýjanlegum orkugjöfum og orkuskipti yfir í endurnýjanlegt rafmagn og rafeldsneyti þarf að vera gríðarlega hröð á næstu árum. Tækniþróun síðustu ára og stuðningur ríkja við uppbyggingu og þróun endurnýjanlegra orkugjafa hefur fleytt okkur áfram. Tæknin við raforkuvinnslu er orðin samkeppnishæf og jafnvel ódýrari en vinnsla rafmagns með jarðefnaeldsneyti. Það skýtur þó skökku við að enn streyma gríðarlegar fjárhæðir til niðurgreiðslu á jarðefnaeldsneyti, sem skekkir þessa samkeppnisstöðu endurnýjanlegra orkugjafa. Þá stöðu þarf að jafna. Kolefnismarkaðir Mikilvægur áfangi náðist í Glasgow með reglum um samnýtingu og markaði með kolefniseiningar. Góðir kolefnismarkaðir opna á möguleika fyrirtækja og ríkja til að verja fjármagni sínu í þær aðgerðir sem skila hvað mestum samdrætti í losun óháð landamærum. Ákall atvinnulífsins eftir skýrum leikreglum og því að loftslagsáhrif verði verðlögð, sett á kolefnisverð, hefur verið hávært í aðdraganda ráðstefnunnar og þetta mun að einhverju leiti svara því. Það mun þó koma í ljóst hvernig innleiðingu á þessum reglum verður háttað. Þangað til hafa fyrirtæki í auknum mæli tekið upp notkun innra kolefnisverðs til að taka upplýstar ákvarðanir með tilliti til loftslagsbreytinga í sinni starfsemi og er Landsvirkjun þar á meðal. Raunhæf markmið Ísland hefur lýst yfir metnaðarfullum markmiðum um kolefnishlutleysi 2040 og jarðefnaeldsneytisleysi 2050. Það er ekkert sem bendir til annars en að það sé vel raunhæft enda mikill vilji til aðgerða, hjá fyrirtækjum, nærsamfélögum og hjá stjórnvöldum. Minni losun á Íslandi skiptir auðvitað loftslagið máli en sökum stærðar má leiða að því líkur að framlag Íslands í loftslagsmálum muni fyrst og fremst felast í fordæmisgefandi aðgerðum. Ísland er nefnilega í dauðafæri til að vera fyrsta ríkið í heiminum sem er óháð jarðefnaeldsneyti og í einstakri stöðu til að klára full orkuskipti. Við eigum heimsmet í hlutfalli endurnýjanlegrar orku af frumorkunotkun (í kringum 85%) og allt rafmagn og allur hiti byggir á notkun endurnýjanlegra orkugjafa. Til viðbótar við þennan sterka grunn erum við í þeirri stöðu að hér er enginn olíu-, gas- og kolaiðnaður sem beitir sér á einn eða annan hátt gegn orkuskiptum. Ísland er því kjörið fyrir tilraunaverkefni um orkuskipti á heilu samfélagi. Sú vegferð felur í sér ýmsar áskoranir og við munum öðlast mikla reynslu og þekkingu í þeirri glímu. Full orkuskipti fela í sér að hætta alfarið að nota bensín og olíu í bílum, skipum og flugvélum. Það er risavaxið og spennandi verkefni. Ef við ætlum að vera þar í fararbroddi er eins gott að bretta upp ermar án tafar. Stjórnvöld þurfa að leggja stóru línurnar fyrir orkuskiptin en skrefin verða stigin af fyrirtækjum og einstaklingum í samstarfi við stjórnvöld. Rafvæðing bílaflotans er komin vel af stað og er dæmi um vel heppnað samspil stjórnvalda og fyrirtækja. Ekki er fýsilegt að rafvæða öll farartæki, svo sem flutningabíla, skip og flugvélar og því þarf að leita fleiri grænna orkugjafa. Framleiðsla græns eldsneytis, svo sem vetnis eða annars rafeldsneytis í formi ammóníaks, metanóls eða metans, er forsenda þess að klára orkuskipti Íslands. Öflug, endurnýjanleg raforkuvinnsla Íslands veitir okkur tækifæri til að fara hratt í prufuverkefni sem geta skilað stórum skrefum í átt að kolefnishlutleysi og jarðefnaeldsneytisleysi. Það er komið að því að velja og raungera verkefnin sem munu leiða til þess að við náum þeim árangri í loftslagsmálum sem stefnt er að og heimurinn kallar eftir. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun