Þú mátt segja nei við jólagjöf maka þíns Jenný Kristín Valberg skrifar 24. desember 2021 09:30 Nú þegar jólahátíðin fer að ganga í garð og öfl samfélagsins eru búin að sameinast um að senda þau boð út til allra að núna sé sá tími árs að renna upp þar sem ríkir friður, ró, gleði og hamingja þá langar mig að skrifa nokkur orð um annarskonar jólahátíð, jólahátíð sem veldur kvíða, hræðslu, spennu og óöryggi. Væntingar um gleðileg jól eru eðlilega í hjörtum flestra og flest viljum við reyna að gera þessa hátíð jákvæða og skapa góðar minningar fyrir okkar nánustu. En á sumum heimilum er verkefnið erfiðara og vandasamara en hjá öðrum. Mig langar að endurbirta að hluta texta sem ég skrifaði árið 2017 og sem birtist í samtekt á #metoo sögum kvenna í nánum samböndum það sama ár. En þessi texti endurspeglar eitt af mörgum aðfangadagskvöldum sem ég upplifði þann tíma sem ég var í ofbeldissambandi. Í mínu sambandi kom iðulega fyrir að fyrrverandi maki minn kvartaði undan áhugaleysi mínu þegar kom að kynlífi, sú athugasemd kom alls ekki úr lausu lofti þar sem heimilislífið einkenndist af miklu andlegu og fjárhagslegu ofbeldi, sem markaði meðal annars þau áhrif að mig langaði ekki að stunda kynlíf með honum. En eins og svo margar aðrar konur í minni stöðu hafa metið af tvennu illu, þá var það annað hvort að auka það álag sem var á heimilinu, eða gefa eftir til reyna að stuðla að einhverjum tímabundum friði. Þetta kynlíf einkenndist oftast af mikilli hörku, sem ég reyndar sá ekki vel fyrr enn ég var komin út úr aðstæðunum og upplifði kynlíf sem einkendist af virðingu og mýkt. Það var ein tegund jólagjafa sem fyrrverandi maki minn var farinn að taka upp á að gefa mér. Þessar gjafir voru oftast undirfatnaður og hlutir sem hann valdi út frá sínum hugmyndum án míns samþykkis. Því var að kvöldi aðfangadags, eftir að vera búin að vera á nálum yfir því að samskipti hans við börnin mín væru í lagi, og eftir að vera búin að horfa á börnin mín eins og hengd upp á þráð í kringum hann, því aðfangadagskvöld var það kvöld sem þau voru í lengstu samfeldum samskiptunum við hann, og allir voru orðnir örmagna á að „haga sér rétt“ til að koma í veg fyrir uppþot af hans hálfu, þá var einn liður eftir sem sneri að mér. Þetta var síðasti pakkinn undir trénu, ég var fyrir löngu búin að sjá hann og þar sem ekki átti að opna hann í návist annarra vissi ég nokkurn veginn hvað hann innihélt. Og ég vissi að ég yrði að setja mig í ákveðnar stellingar þegar ég opnaði hann, ég átti fyrir það fyrsta að vera afskaplega ánægð með að hann hefði valið þetta fyrir mig, mjög upp með mér að honum fyndist ég vera nógu sexí til að geta klæðst þessum fatnaði, svo átti ég líka að vera ofsalega spennt og að sjálfsögðu 100% til í þetta, því ef ég var það ekki, ef ég sýndi minnstu viðbrögð um að þetta væri ekki nákvæmlega það sem ég vildi líka, þá kallaði það fram sturlað ástand „það er aldrei hægt að gera þér til hæfis“ „maður reynir allt“ „hvað er að þér?“ „það er óeðlilegt að þú skulir ekki hafa áhuga á kynlífi“... og það væri bara byrjunin, svo myndi taka við augnaráðið og hávaði, hann myndi skella hurðum og skápum og strunsa svo inn í tölvuherbergið „sitt“ og þegja. Hann myndi þegja í marga daga og enginn mætti vera glaður, enginn mætti leika sér og það mætti ekki heyrast í neinum. Hann myndi passa að fylgjast vel með öllu og grípa hvert tækifæri til að refsa og meiða. Og svo, eftir að jólin væru búin og engin ástæða væri lengur til að skemma og eyðileggja þá myndi opnast á „samningsviðræður“ þar sem ég hefði möguleika á að „laga“ ástandið á heimilinu og slaka á spennunni. Á þeim stað í ofbeldishringnum gat ég gert allt gott að nýju ef ég aðeins tæki á mig aukalán, borgaði fleiri reikninga, hefði betri stjórn á börnunum, bæðist afsökunar og þakkaði fyrir hversu gott líf hann væri að skapa fyrir okkur. Þetta kvöld var því bjargráðið mitt að draga andann varlega inn, anda frá, brosa, og samþykkja ofbeldið. Á þeim heimilum sem konur og börn búa við ofbeldi þá er þessi tími sem er að ganga í garð kvíðvænlegur. Þetta er einnig mjög streituvaldandi tími fyrir þær konur sem eru búnar að ná að skilja við ofbeldisfulla maka því þær þurfa á þessum tíma að vera í meiri samskiptum við þá sem þeir nýta sér til þess að hóta, ógna og beita ofbeldi til að reyna að ná aftur því valdi á því sem þeir gætu hafa misst. Börn þessara aðila eru kvíðin vegna þess að þau upplifa meiri spennu, ótta og óöryggi þar sem þau verða ýmist beint fyrir ofbeldi í þessum átökum eða óbeint fyrir því þar sem þau heyra, sjá eða finna fyrir því sem liggur í loftinu. Ofbeldi í nánum samböndum getur haft ótal margar birtingarmyndir. Konur í þessum aðstæðum bera oft ábyrgð að skapa góðar minningar fyrir sýna nánustu og verða því berskjaldaðari fyrir því að mörk þeirra séu færð og stigmögnum verði í því ofbeldi sem þær verða fyrir og þær segja ekki frá, því það á jú allt að vera svo gott á jólunum. Ofbeldi kemur okkur öllum við og ef okkur grunar að það sé verið að beita ofbeldi þá eigum við að skipta okkur að. Sýnum kærleik í því að líta í kringum okkur og láta okkur málin varða. Að lokum vil ég minna á að vaktsími Kvennaathvarfsins er opin alla hátíðina og þangað er hægt að leita til að fá ráðgjöf og stuðning. Gleðileg jól. Höfundur er kynjafræðingur og starfar sem ráðgjafi í Bjarkarhlíð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jól Mest lesið Okkar lágkúrulega illska Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Halldór 23.8.2025 Halldór Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Nú þegar jólahátíðin fer að ganga í garð og öfl samfélagsins eru búin að sameinast um að senda þau boð út til allra að núna sé sá tími árs að renna upp þar sem ríkir friður, ró, gleði og hamingja þá langar mig að skrifa nokkur orð um annarskonar jólahátíð, jólahátíð sem veldur kvíða, hræðslu, spennu og óöryggi. Væntingar um gleðileg jól eru eðlilega í hjörtum flestra og flest viljum við reyna að gera þessa hátíð jákvæða og skapa góðar minningar fyrir okkar nánustu. En á sumum heimilum er verkefnið erfiðara og vandasamara en hjá öðrum. Mig langar að endurbirta að hluta texta sem ég skrifaði árið 2017 og sem birtist í samtekt á #metoo sögum kvenna í nánum samböndum það sama ár. En þessi texti endurspeglar eitt af mörgum aðfangadagskvöldum sem ég upplifði þann tíma sem ég var í ofbeldissambandi. Í mínu sambandi kom iðulega fyrir að fyrrverandi maki minn kvartaði undan áhugaleysi mínu þegar kom að kynlífi, sú athugasemd kom alls ekki úr lausu lofti þar sem heimilislífið einkenndist af miklu andlegu og fjárhagslegu ofbeldi, sem markaði meðal annars þau áhrif að mig langaði ekki að stunda kynlíf með honum. En eins og svo margar aðrar konur í minni stöðu hafa metið af tvennu illu, þá var það annað hvort að auka það álag sem var á heimilinu, eða gefa eftir til reyna að stuðla að einhverjum tímabundum friði. Þetta kynlíf einkenndist oftast af mikilli hörku, sem ég reyndar sá ekki vel fyrr enn ég var komin út úr aðstæðunum og upplifði kynlíf sem einkendist af virðingu og mýkt. Það var ein tegund jólagjafa sem fyrrverandi maki minn var farinn að taka upp á að gefa mér. Þessar gjafir voru oftast undirfatnaður og hlutir sem hann valdi út frá sínum hugmyndum án míns samþykkis. Því var að kvöldi aðfangadags, eftir að vera búin að vera á nálum yfir því að samskipti hans við börnin mín væru í lagi, og eftir að vera búin að horfa á börnin mín eins og hengd upp á þráð í kringum hann, því aðfangadagskvöld var það kvöld sem þau voru í lengstu samfeldum samskiptunum við hann, og allir voru orðnir örmagna á að „haga sér rétt“ til að koma í veg fyrir uppþot af hans hálfu, þá var einn liður eftir sem sneri að mér. Þetta var síðasti pakkinn undir trénu, ég var fyrir löngu búin að sjá hann og þar sem ekki átti að opna hann í návist annarra vissi ég nokkurn veginn hvað hann innihélt. Og ég vissi að ég yrði að setja mig í ákveðnar stellingar þegar ég opnaði hann, ég átti fyrir það fyrsta að vera afskaplega ánægð með að hann hefði valið þetta fyrir mig, mjög upp með mér að honum fyndist ég vera nógu sexí til að geta klæðst þessum fatnaði, svo átti ég líka að vera ofsalega spennt og að sjálfsögðu 100% til í þetta, því ef ég var það ekki, ef ég sýndi minnstu viðbrögð um að þetta væri ekki nákvæmlega það sem ég vildi líka, þá kallaði það fram sturlað ástand „það er aldrei hægt að gera þér til hæfis“ „maður reynir allt“ „hvað er að þér?“ „það er óeðlilegt að þú skulir ekki hafa áhuga á kynlífi“... og það væri bara byrjunin, svo myndi taka við augnaráðið og hávaði, hann myndi skella hurðum og skápum og strunsa svo inn í tölvuherbergið „sitt“ og þegja. Hann myndi þegja í marga daga og enginn mætti vera glaður, enginn mætti leika sér og það mætti ekki heyrast í neinum. Hann myndi passa að fylgjast vel með öllu og grípa hvert tækifæri til að refsa og meiða. Og svo, eftir að jólin væru búin og engin ástæða væri lengur til að skemma og eyðileggja þá myndi opnast á „samningsviðræður“ þar sem ég hefði möguleika á að „laga“ ástandið á heimilinu og slaka á spennunni. Á þeim stað í ofbeldishringnum gat ég gert allt gott að nýju ef ég aðeins tæki á mig aukalán, borgaði fleiri reikninga, hefði betri stjórn á börnunum, bæðist afsökunar og þakkaði fyrir hversu gott líf hann væri að skapa fyrir okkur. Þetta kvöld var því bjargráðið mitt að draga andann varlega inn, anda frá, brosa, og samþykkja ofbeldið. Á þeim heimilum sem konur og börn búa við ofbeldi þá er þessi tími sem er að ganga í garð kvíðvænlegur. Þetta er einnig mjög streituvaldandi tími fyrir þær konur sem eru búnar að ná að skilja við ofbeldisfulla maka því þær þurfa á þessum tíma að vera í meiri samskiptum við þá sem þeir nýta sér til þess að hóta, ógna og beita ofbeldi til að reyna að ná aftur því valdi á því sem þeir gætu hafa misst. Börn þessara aðila eru kvíðin vegna þess að þau upplifa meiri spennu, ótta og óöryggi þar sem þau verða ýmist beint fyrir ofbeldi í þessum átökum eða óbeint fyrir því þar sem þau heyra, sjá eða finna fyrir því sem liggur í loftinu. Ofbeldi í nánum samböndum getur haft ótal margar birtingarmyndir. Konur í þessum aðstæðum bera oft ábyrgð að skapa góðar minningar fyrir sýna nánustu og verða því berskjaldaðari fyrir því að mörk þeirra séu færð og stigmögnum verði í því ofbeldi sem þær verða fyrir og þær segja ekki frá, því það á jú allt að vera svo gott á jólunum. Ofbeldi kemur okkur öllum við og ef okkur grunar að það sé verið að beita ofbeldi þá eigum við að skipta okkur að. Sýnum kærleik í því að líta í kringum okkur og láta okkur málin varða. Að lokum vil ég minna á að vaktsími Kvennaathvarfsins er opin alla hátíðina og þangað er hægt að leita til að fá ráðgjöf og stuðning. Gleðileg jól. Höfundur er kynjafræðingur og starfar sem ráðgjafi í Bjarkarhlíð.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar