Við verðum að tala um kynjajafnrétti í Fjarðabyggð Birta Sæmundsdóttir skrifar 30. apríl 2022 20:01 Jafnrétti er mér ofarlega í huga öllum stundum. Oft er talað um Ísland sem jafnréttisparadís og við trónum m.a. á toppi Global Gender Gap (GGG) vísisins yfir þau lönd þar sem mesta kynjajafnréttið ríkir í heiminum - en þar er þó aðeins hálf sagan sögð. Rannsóknir hafa sýnt að erfitt sé að mæla jafnrétti og þó að Ísland sitji í efsta sæti GGG erum við t.a.m. í 9. sæti hjá Gender Inequality Index (GII), því aðferðafræðin á bakvið mælingarnar er ekki sú sama. Þar að auki hafa mælingar sem þessar verið gagnrýndar fyrir að sýna of einfalda mynd af jafnrétti, en venjulega er ekki litið til lagalegra réttinda, samfélagslegra viðmiða eða menningarlegra hefða. Hér á Íslandi erum við vissulega nær jafnrétti heldur en mörg önnur lönd, en það er varla mælikvarði sem við viljum una okkur við. Ef við lítum okkur nær hvað kynjajafnréttið varðar eru karlar fleiri en konur í öllum kjörnum Fjarðabyggðar og laun kvenna almennt töluvert lægri en laun karla. Í raun er staðan einna verst á Austurlandi þegar kemur að búferlaflutningum kvenna til höfuðborgarsvæðisins, en konur flytjast frekar á brott og eru ólíklegri til að snúa aftur. Þetta má m.a. skýra með færri valkostum á vinnumarkaði, þar sem aðaláherslan í Fjarðabyggð er á hefðbundnar karlagreinar, sem og hærri launakjörum á höfuðborgarsvæðinu. En hvað þýðir þetta virkilega? Í gagnkynja samböndum er konan mun líklegri til þess að vinna starf sem hentar með uppeldi barnanna því karlmaðurinn ver oftar lengri tíma frá heimilinu og getur þ.a.l. ekki náð í börnin í dagvistun. Konur eru því almennt líklegri til þess að vinna hlutastörf sem leiðir til þess að þær eiga minni möguleika á starfsþróun og eru jafnvel háðar mökum sínum um tekjur. Þær vinna að auki bróðurpartinn af húsverkunum og þriðja vaktin, líka þekkt sem hugræn byrði, sem er nokkurs konar yfirumsjón alls sem fer fram á heimilinu, þ.m.t. umönnun barna og eldri eða veikra ættingja, fellur að langstærstu leyti á herðar kvenna. Þetta þýðir að konur vinna gífurlega mikla ólaunaða vinnu sem er ekki metin til að verðleikum, en áætlanir hafa sýnt að ólaunuð umönnunarvinna gæti talið allt að 50% af þjóðarframleiðslu tekjuhárra landa. Þar sem þessi mikla og mikilvæga vinna sem konur sinna mun oftar er ólaunuð borga konur óhjákvæmilega minna í lífeyrissjóði sem skilar sér svo í mun lægri ellilífeyri seinna á lífsleiðinni, en tölur gefa til kynna að ellilífeyrir kvenna sé oft allt að 50% minni en ellilífeyrir karla. Í dag þýðir þetta aukin hætta fyrir konur á eftirlaunaaldri að lenda undir fátæktarmörkum. Það væri auðvelt að skrifa þetta ójafnvægi kynjanna á persónulegt val hvers og eins - og það er í raun gert í hvert skipti sem bryddað er upp á þessu málefni - en hafa þarf í huga að val hvers og eins mótast af væntingum og mótun samfélagsins. Það er auðvelt að stinga upp á því að konur skelli sér á sjóinn til þess að fá jafnhá laun og karlmenn en annað fyrir þær konur að horfast í augu við samfélagið sem ætlast til þess að þær séu heima með börnunum í stað þess að vera frá heimilinu til lengri tíma. Það sem þarf að eiga sér stað er samfélagsleg breyting þar sem við metum hefðbundin kvennastörf að verðleikum og þar sem hefðbundin karlastörf, sem geta boðið upp á það, verði fjölskylduvænni. Kynjafræði, þar sem hefðbundnum staðalímyndum um kynin er ögrað, þarf að byrja strax í leikskóla og halda áfram á öllum skólastigum. Nemendur á seinni stigum grunnskóla og í framhaldsskóla þurfa að fá hlutlausa kynningu á mögulegum námsleiðum og starfsvali þar sem reynt er að brjóta upp ójöfn kynjahlutföll sem sækja í iðngreinar. Að lokum myndi ég vilja sjá aukna fræðslu fyrir almenning, bæði um þriðju vaktina svokölluðu og álagið sem fylgir því að sinna henni ofan á launuðu vinnuna. Valdeflandi fræðsla fyrir fólk af öllum kynjum er nauðsynleg til að berjast gegn því ósamræmi í samfélaginu sem stendur jafnrétti fyrir þrifum. Það eitt og sér er ekki nóg til þess að koma á kynjajafnrétti, en allt telur. Höfundur situr í 4. sæti Fjarðalistans – lista félagshyggjufólks í Fjarðabyggð og stundar nám við menntun framhaldsskólakennara með áherslu á kyn og jafnrétti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2022 Fjarðabyggð Jafnréttismál Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Jafnrétti er mér ofarlega í huga öllum stundum. Oft er talað um Ísland sem jafnréttisparadís og við trónum m.a. á toppi Global Gender Gap (GGG) vísisins yfir þau lönd þar sem mesta kynjajafnréttið ríkir í heiminum - en þar er þó aðeins hálf sagan sögð. Rannsóknir hafa sýnt að erfitt sé að mæla jafnrétti og þó að Ísland sitji í efsta sæti GGG erum við t.a.m. í 9. sæti hjá Gender Inequality Index (GII), því aðferðafræðin á bakvið mælingarnar er ekki sú sama. Þar að auki hafa mælingar sem þessar verið gagnrýndar fyrir að sýna of einfalda mynd af jafnrétti, en venjulega er ekki litið til lagalegra réttinda, samfélagslegra viðmiða eða menningarlegra hefða. Hér á Íslandi erum við vissulega nær jafnrétti heldur en mörg önnur lönd, en það er varla mælikvarði sem við viljum una okkur við. Ef við lítum okkur nær hvað kynjajafnréttið varðar eru karlar fleiri en konur í öllum kjörnum Fjarðabyggðar og laun kvenna almennt töluvert lægri en laun karla. Í raun er staðan einna verst á Austurlandi þegar kemur að búferlaflutningum kvenna til höfuðborgarsvæðisins, en konur flytjast frekar á brott og eru ólíklegri til að snúa aftur. Þetta má m.a. skýra með færri valkostum á vinnumarkaði, þar sem aðaláherslan í Fjarðabyggð er á hefðbundnar karlagreinar, sem og hærri launakjörum á höfuðborgarsvæðinu. En hvað þýðir þetta virkilega? Í gagnkynja samböndum er konan mun líklegri til þess að vinna starf sem hentar með uppeldi barnanna því karlmaðurinn ver oftar lengri tíma frá heimilinu og getur þ.a.l. ekki náð í börnin í dagvistun. Konur eru því almennt líklegri til þess að vinna hlutastörf sem leiðir til þess að þær eiga minni möguleika á starfsþróun og eru jafnvel háðar mökum sínum um tekjur. Þær vinna að auki bróðurpartinn af húsverkunum og þriðja vaktin, líka þekkt sem hugræn byrði, sem er nokkurs konar yfirumsjón alls sem fer fram á heimilinu, þ.m.t. umönnun barna og eldri eða veikra ættingja, fellur að langstærstu leyti á herðar kvenna. Þetta þýðir að konur vinna gífurlega mikla ólaunaða vinnu sem er ekki metin til að verðleikum, en áætlanir hafa sýnt að ólaunuð umönnunarvinna gæti talið allt að 50% af þjóðarframleiðslu tekjuhárra landa. Þar sem þessi mikla og mikilvæga vinna sem konur sinna mun oftar er ólaunuð borga konur óhjákvæmilega minna í lífeyrissjóði sem skilar sér svo í mun lægri ellilífeyri seinna á lífsleiðinni, en tölur gefa til kynna að ellilífeyrir kvenna sé oft allt að 50% minni en ellilífeyrir karla. Í dag þýðir þetta aukin hætta fyrir konur á eftirlaunaaldri að lenda undir fátæktarmörkum. Það væri auðvelt að skrifa þetta ójafnvægi kynjanna á persónulegt val hvers og eins - og það er í raun gert í hvert skipti sem bryddað er upp á þessu málefni - en hafa þarf í huga að val hvers og eins mótast af væntingum og mótun samfélagsins. Það er auðvelt að stinga upp á því að konur skelli sér á sjóinn til þess að fá jafnhá laun og karlmenn en annað fyrir þær konur að horfast í augu við samfélagið sem ætlast til þess að þær séu heima með börnunum í stað þess að vera frá heimilinu til lengri tíma. Það sem þarf að eiga sér stað er samfélagsleg breyting þar sem við metum hefðbundin kvennastörf að verðleikum og þar sem hefðbundin karlastörf, sem geta boðið upp á það, verði fjölskylduvænni. Kynjafræði, þar sem hefðbundnum staðalímyndum um kynin er ögrað, þarf að byrja strax í leikskóla og halda áfram á öllum skólastigum. Nemendur á seinni stigum grunnskóla og í framhaldsskóla þurfa að fá hlutlausa kynningu á mögulegum námsleiðum og starfsvali þar sem reynt er að brjóta upp ójöfn kynjahlutföll sem sækja í iðngreinar. Að lokum myndi ég vilja sjá aukna fræðslu fyrir almenning, bæði um þriðju vaktina svokölluðu og álagið sem fylgir því að sinna henni ofan á launuðu vinnuna. Valdeflandi fræðsla fyrir fólk af öllum kynjum er nauðsynleg til að berjast gegn því ósamræmi í samfélaginu sem stendur jafnrétti fyrir þrifum. Það eitt og sér er ekki nóg til þess að koma á kynjajafnrétti, en allt telur. Höfundur situr í 4. sæti Fjarðalistans – lista félagshyggjufólks í Fjarðabyggð og stundar nám við menntun framhaldsskólakennara með áherslu á kyn og jafnrétti.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun