Höldum vöku okkar Fríða Thoroddsen skrifar 19. júní 2022 14:00 Á þessum degi fyrir 107 árum, nánar tiltekið þann 19. júní 1915, fengu konur, 40 ára og eldri kosningarétt til Alþingis og fimm árum síðar hlutu konur kosningarétt til jafns við karla. Þessi réttindi sem við teljum svo sjálfsögð í dag komu ekki að sjálfu sér. Fyrsta krafan um jafnan kosningarétt milli kynjanna kom fram árið 1895 frá Hinu íslenska kvenfélagi en það tók 25 ár þar til þau voru komin í hús. Rétt eins og jafn kosningaréttur kvenna og karla þykja sjálfsagður ætti það að vera jafn sjálfsagt að það ríki jafnrétti á vinnumarkaði í dag, árið 2022. En er það svo? Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan 1920. Í dag ríkir formlegt kynjajafnrétti á Íslandi sem þýðir að konur og karlar búa við lagalegt jafnrétti og á undanförnum árum hafa verið stigin stór skref til að jafna stöðu kynjanna hér á landi. Í alþjóðlegum samanburði stöndum við framarlega. Ísland hefur á síðustu árum setið á toppi lista Alþjóðaefnahagsráðsins (e. World Economic Forum) sem mælir jafnrétti kynjanna hvað varðar efnahag, pólitíska stöðu, menntun og heilbrigði. Við erum leiðandi í jafnréttismálum og í raun fyrirmynd annarra þjóða. En þrátt fyrir að margt hafi áunnist í baráttunni fyrir jöfnum launum og tækifærum kvenna og karla á atvinnumarkaði er kynbundinn launamunur enn til staðar, verðmat hinna svokölluðu ,,kvennastarfa“ er lægra en hefðbundinna ,,karlastarfa“, konur sinna frekar hlutastörfum en karlar og konur eru með mun lægri eftirlaun. Því til viðbótar, og þrátt fyrir lög um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og lög um jafnan rétt karla og kvenna, eru konur enn í minnihluta þeirra sem gegna valdastöðum í samfélaginu. Hlutfall kvenna í stjórnun fyrirtækja hér á landi er tæplega 27% skv. mælaborði Jafnvægisvogar FKA og hlutfall kvenkyns forstjóra/framkvæmdastjóra 23%. Einungis ein kona stýrir fyrirtæki á markaði hér á landi. Samkvæmt nýlegri úttekt Kjarnans á kynjahlutföllum í stjórnum þeirra sjóða og fyrirtækja sem stjórna fjárhagslegum verðmætum eru konur ekki áberandi. Af 104 æðstu stjórnendum viðskiptabanka, sparisjóða, lífeyrissjóða, skráðra félaga, óskráðra tryggingafélaga, lánafyrirtækja, verðbréfafyrirtækja og -miðlana, verðbréfasjóða, sérhæfðra sjóða, orkufyrirtækja, rafeyrisfyrirtækja, greiðslustofnana, Kauphallar og lánasjóða eru aðeins tæplega 13% konur. Þessar upplýsingar, að um 87% æðstu stjórnenda í viðskipalífinu séu karlar, eru sláandi enda ljóst að enginn skortur er á hæfum konum á vinnumarkaðnum. Þess ber að geta að menntunarstig kvenna á Íslandi og atvinnuþátttaka er meðal þess sem mest gerist á meðal OECD-ríkjanna. Hvað veldur og hvað er til ráða? Hvar eigum við að byrja? Það virðist ekki vera nóg að ná réttindum – lagalegum réttindum - heldur þarf að standa vörð um þau á hverjum tíma og nú sjáum við að bakslag hefur orðið í jafnréttisbarráttunni á alþjóðlegum vettvangi. Nýlegt dæmi um það er hvernig vegið er að sjálfsákvörðunarrétti kvenna í Bandaríkjunum, þessu öfluga vestræna ríki. Þar ríkir ótti meðal margra um ákvörðun meirihluta Hæstaréttar í málinu Dobbs gegn Jackson Women's Health Organization, en uppkasti af hugsanlegum dómi réttarins var lekið til fjölmiðla nýlega. Þar kom fram að dómurinn hyggst fella Roe gegn Wade úr gildi, dóminn sem tryggði konum stjórnarskrárvarinn rétt til þungunarrofs í öllum ríkjum Bandaríkjanna árið 1973. Þar með verða konur sviptar rétti sínum til líkamlegs sjálfræðis og þeirra stjórnarskrárvörðu réttinda sem þær hafa reitt sig á í hálfa öld. Slíkt myndi hafa gríðarleg áhrif á líf og heilsu fjölda ungra kvenna, ekki síst þeirra sem hvorki hafa tök á því að taka sér frí frá vinnu til að ferðast um langan veg né fjármuni til að greiða fyrir þungunarrof. Við verðum því að halda vöku okkar því margt bendir til þess að við séum að fara inn í viðsjárverða tíma. VR stefnir markvisst að jafnrétti á vinnumarkaði óháð aldri, kyni, kynhneigð, þjóðerni, litarafti, trú eða stjórnmálaskoðunum. Við vitum að fjölbreytni í hópi starfsfólks hefur jákvæð áhrif á starfsemi og afkomu fyrirtækja, eykur starfsánægju og skilar ávinningi langt út fyrir veggi fyrirtækjanna sjálfra. Um leið og ég óska öllum konum á Íslandi til hamingju með daginn vil ég ítreka að við verðum öll að horfa fram á veginn, sjá hvar næstu áskoranir bíða okkar og mæta þeim óhikað. Höfundur er formaður jafnréttis – og mannréttindanefndar VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Jafnréttismál Mest lesið Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Skoðun Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Sjá meira
Á þessum degi fyrir 107 árum, nánar tiltekið þann 19. júní 1915, fengu konur, 40 ára og eldri kosningarétt til Alþingis og fimm árum síðar hlutu konur kosningarétt til jafns við karla. Þessi réttindi sem við teljum svo sjálfsögð í dag komu ekki að sjálfu sér. Fyrsta krafan um jafnan kosningarétt milli kynjanna kom fram árið 1895 frá Hinu íslenska kvenfélagi en það tók 25 ár þar til þau voru komin í hús. Rétt eins og jafn kosningaréttur kvenna og karla þykja sjálfsagður ætti það að vera jafn sjálfsagt að það ríki jafnrétti á vinnumarkaði í dag, árið 2022. En er það svo? Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan 1920. Í dag ríkir formlegt kynjajafnrétti á Íslandi sem þýðir að konur og karlar búa við lagalegt jafnrétti og á undanförnum árum hafa verið stigin stór skref til að jafna stöðu kynjanna hér á landi. Í alþjóðlegum samanburði stöndum við framarlega. Ísland hefur á síðustu árum setið á toppi lista Alþjóðaefnahagsráðsins (e. World Economic Forum) sem mælir jafnrétti kynjanna hvað varðar efnahag, pólitíska stöðu, menntun og heilbrigði. Við erum leiðandi í jafnréttismálum og í raun fyrirmynd annarra þjóða. En þrátt fyrir að margt hafi áunnist í baráttunni fyrir jöfnum launum og tækifærum kvenna og karla á atvinnumarkaði er kynbundinn launamunur enn til staðar, verðmat hinna svokölluðu ,,kvennastarfa“ er lægra en hefðbundinna ,,karlastarfa“, konur sinna frekar hlutastörfum en karlar og konur eru með mun lægri eftirlaun. Því til viðbótar, og þrátt fyrir lög um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og lög um jafnan rétt karla og kvenna, eru konur enn í minnihluta þeirra sem gegna valdastöðum í samfélaginu. Hlutfall kvenna í stjórnun fyrirtækja hér á landi er tæplega 27% skv. mælaborði Jafnvægisvogar FKA og hlutfall kvenkyns forstjóra/framkvæmdastjóra 23%. Einungis ein kona stýrir fyrirtæki á markaði hér á landi. Samkvæmt nýlegri úttekt Kjarnans á kynjahlutföllum í stjórnum þeirra sjóða og fyrirtækja sem stjórna fjárhagslegum verðmætum eru konur ekki áberandi. Af 104 æðstu stjórnendum viðskiptabanka, sparisjóða, lífeyrissjóða, skráðra félaga, óskráðra tryggingafélaga, lánafyrirtækja, verðbréfafyrirtækja og -miðlana, verðbréfasjóða, sérhæfðra sjóða, orkufyrirtækja, rafeyrisfyrirtækja, greiðslustofnana, Kauphallar og lánasjóða eru aðeins tæplega 13% konur. Þessar upplýsingar, að um 87% æðstu stjórnenda í viðskipalífinu séu karlar, eru sláandi enda ljóst að enginn skortur er á hæfum konum á vinnumarkaðnum. Þess ber að geta að menntunarstig kvenna á Íslandi og atvinnuþátttaka er meðal þess sem mest gerist á meðal OECD-ríkjanna. Hvað veldur og hvað er til ráða? Hvar eigum við að byrja? Það virðist ekki vera nóg að ná réttindum – lagalegum réttindum - heldur þarf að standa vörð um þau á hverjum tíma og nú sjáum við að bakslag hefur orðið í jafnréttisbarráttunni á alþjóðlegum vettvangi. Nýlegt dæmi um það er hvernig vegið er að sjálfsákvörðunarrétti kvenna í Bandaríkjunum, þessu öfluga vestræna ríki. Þar ríkir ótti meðal margra um ákvörðun meirihluta Hæstaréttar í málinu Dobbs gegn Jackson Women's Health Organization, en uppkasti af hugsanlegum dómi réttarins var lekið til fjölmiðla nýlega. Þar kom fram að dómurinn hyggst fella Roe gegn Wade úr gildi, dóminn sem tryggði konum stjórnarskrárvarinn rétt til þungunarrofs í öllum ríkjum Bandaríkjanna árið 1973. Þar með verða konur sviptar rétti sínum til líkamlegs sjálfræðis og þeirra stjórnarskrárvörðu réttinda sem þær hafa reitt sig á í hálfa öld. Slíkt myndi hafa gríðarleg áhrif á líf og heilsu fjölda ungra kvenna, ekki síst þeirra sem hvorki hafa tök á því að taka sér frí frá vinnu til að ferðast um langan veg né fjármuni til að greiða fyrir þungunarrof. Við verðum því að halda vöku okkar því margt bendir til þess að við séum að fara inn í viðsjárverða tíma. VR stefnir markvisst að jafnrétti á vinnumarkaði óháð aldri, kyni, kynhneigð, þjóðerni, litarafti, trú eða stjórnmálaskoðunum. Við vitum að fjölbreytni í hópi starfsfólks hefur jákvæð áhrif á starfsemi og afkomu fyrirtækja, eykur starfsánægju og skilar ávinningi langt út fyrir veggi fyrirtækjanna sjálfra. Um leið og ég óska öllum konum á Íslandi til hamingju með daginn vil ég ítreka að við verðum öll að horfa fram á veginn, sjá hvar næstu áskoranir bíða okkar og mæta þeim óhikað. Höfundur er formaður jafnréttis – og mannréttindanefndar VR.
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun