Nei, ekki barnið mitt! Skúli Bragi Geirdal skrifar 1. nóvember 2022 12:00 „Barnið mitt leggur ekki aðra í einelti.“ Þetta hugsum við flest um börnin okkar. Samt hefur að tæpur fjórðungur (23%) barna og ungmenna á aldrinum 9-18 ára upplifað einelti á netinu, í símanum eða tölvuleikjum sl. 12 mánuði samkvæmt nýrri skýrslu Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar um börn og netmiðla. Í öllum eineltismálum eru bæði þolendur og gerendur. Þar með getum við ekki horft framhjá þeirri staðreynd að á sama tíma og börn verða fyrir einelti er jafnframt hluti barna sem leggja aðra í einelti. En hvaðan koma þessi börn sem eru gerendur eineltis ef ekkert foreldri á barn sem er gerandi? Það er í eðli okkar foreldra að vilja vernda börnin okkar. Við erum því flest fljót að bregðast við þegar við heyrum að barnið okkar hafi verið lagt í einelti. Við trúum barninu, grípum til aðgerða og reynum að gera allt sem í okkar valdi stendur til þess að bæta stöðu mála. En hvað gerist þegar að við heyrum að barnið okkar hafi lagt annað barn í einelti? Trúum við því sem sagt er og gerum við eitthvað til að bregðast við, annað en efast um það sem við heyrum? Tæpur fimmtungur upplifað hótanir eða útilokanir Eitt af hverjum fjórum börnum og ungmennum á aldrinum 9-18 ára hafa fengið sendar ljótar athugasemdir á netinu, í tölvuleik eða á samfélagsmiðlum, 17% hafa upplifað hótanir og 18% hafa upplifað útilokanir frá hópum á netinu. Þetta er því miður veruleiki margra barna á Íslandi. Vandinn hverfur ekkert þótt við lokum augunum fyrir þessari tölfræði. Hann hverfur heldur ekki með því að afneita honum, kenna öðrum um eða láta eins og ekkert sé. Það er ekki nóg að foreldrar þolenda bregðist við, heldur þurfa allir foreldrar að eiga hlut að máli. Myndbirtingar sem valda reiði Alls höfðu 14% grunnskólanema í 4.-10. bekk og 16% framhaldsskólanema reiðst eða komist í uppnám vegna myndbirtinga af þeim á netinu undanfarna 12 mánuði. Stúlkur voru þar í miklum meirihluta þar sem fjórðungur (25%) á aldrinum 13-18 ára hafði upplifað slíkt í samanburði við 13% stráka. Viðbrögð við myndbirtingum sem valda reiði eða leiða 57% báðu þann sem birti myndina að eyða henni 23% gerðu ekki neitt 10% sögðu foreldrum, kennara eða fullorðnum frá Viðbrögð við leiðinlegum kommentum 41% gerðu ekkert 19% eyddu kommentinu 9% sögðu foreldrum, kennara eða fullorðnum frá Af hverju leita aðeins 10% barna og ungmenna til foreldra eða þeirra sem eldri eru í þessum erfiðu aðstæðum? Af hverju felast algengustu viðbrögðin í því að aðhafast ekkert eða reyna að eyða vandanum? Gæti það verið vegna þess hvernig við sem foreldrar bregðumst við og það hvaða fordæmi við setjum börnunum okkar? Við verðum að eiga frumkvæðið að því að ræða þessa hluti við börnin okkar og getum ekki ætlast til þess að þau geri það. Barnið okkar gæti verið gerandi eða hlutlaus áhorfandi í eineltismáli. Barnið okkar gæti verið að valda öðru barni skaða með gjörðum sínum án þess að átta sig almennilega á afleiðingum gjörða sinna. Skömmin okkar sem foreldra felst ekki í að eiga börn sem gera mistök heldur þegar við hjálpum þeim ekki á slíkum stundum. Það hjálpar engum að gera ekkert, reyna að eyða vandanum tímabundið og sleppa því að eiga mikilvægt samtal sem gæti verið óþægilegt. 10 hlutir sem er gott að hafa í huga varðandi netnotkun barna Látum börnin okkar vita að þau geti alltaf leitað til okkar með það sem þau sjá á netinu, í símanum eða tölvuleikjum. Byggjum samtalið á trausti þar sem við bregðumst í sameiningu við skaðlegu efni sem þau sjá. Það er oft alls ekki þeim sjálfum að kenna að þau hafi ratað inn á síður með skaðlegu efni, þau gætu hafa fengið efnið sent eða algóritmar samfélagsmiðla eða leitarvéla leitt þau þangað. Notum netið, símann og tölvuleiki líka sem samverustund en ekki einungis sem pössun fyrir börnin. Munum að netið er umhverfi sem börn þurfa að læra inn á og þá er eðlilegt að þau geri mistök. Mistök eru til að læra af þeim og þau þurfa aðstoð okkar til þess. Komum fram við aðra í netheimum eins og við myndum gera í raunheimum. Að tjá sig nafnlaust á netinu réttlætir ekki hatursfulla og skaðlega tjáningu. Virðum friðhelgi annarra og deilum ekki efni í leyfisleysi sem gæti valdið öðrum skaða. Verum góðar fyrirmyndir og hugum að því sjálf hvernig við tölum við hvert annað á netinu. Höfum börnin með í að ákveða reglur heimilisins um net-, síma- og tölvuleikjanotkun. Það er auðveldara að fylgja reglum þegar börnin þekkja ástæðurnar sem liggja þar að baki. Mæli með að reglurnar gildi ekki aðeins um börnin á heimilinu, heldur einnig þá fullorðnu. Nýtum öpp, öryggisstillingar og vefsíur til þess að gera umhverfi barna á netinu öruggara meðan að þau eru enn að læra og taka út mikilvægan þroska. Það má sem dæmi nýta ókeypis lausnir eins og Family Sharing hjá Apple og Google Family Link. Virðum aldurstakmörk á samfélagsmiðlum sem eru í flestum tilfellum ætlaðir fyrir 13 ára og eldri. Lesa má meira um þetta atriði hér: Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum Höfundur er verkefnastjóri miðlalæsis hjá Fjölmiðlanefnd. Heimild: Börn og netmiðlar - Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Netöryggi Börn og uppeldi Skúli Bragi Geirdal Mest lesið Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Halldór 31.05.2025 Halldór Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Skoðun Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Cardenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Sjá meira
„Barnið mitt leggur ekki aðra í einelti.“ Þetta hugsum við flest um börnin okkar. Samt hefur að tæpur fjórðungur (23%) barna og ungmenna á aldrinum 9-18 ára upplifað einelti á netinu, í símanum eða tölvuleikjum sl. 12 mánuði samkvæmt nýrri skýrslu Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar um börn og netmiðla. Í öllum eineltismálum eru bæði þolendur og gerendur. Þar með getum við ekki horft framhjá þeirri staðreynd að á sama tíma og börn verða fyrir einelti er jafnframt hluti barna sem leggja aðra í einelti. En hvaðan koma þessi börn sem eru gerendur eineltis ef ekkert foreldri á barn sem er gerandi? Það er í eðli okkar foreldra að vilja vernda börnin okkar. Við erum því flest fljót að bregðast við þegar við heyrum að barnið okkar hafi verið lagt í einelti. Við trúum barninu, grípum til aðgerða og reynum að gera allt sem í okkar valdi stendur til þess að bæta stöðu mála. En hvað gerist þegar að við heyrum að barnið okkar hafi lagt annað barn í einelti? Trúum við því sem sagt er og gerum við eitthvað til að bregðast við, annað en efast um það sem við heyrum? Tæpur fimmtungur upplifað hótanir eða útilokanir Eitt af hverjum fjórum börnum og ungmennum á aldrinum 9-18 ára hafa fengið sendar ljótar athugasemdir á netinu, í tölvuleik eða á samfélagsmiðlum, 17% hafa upplifað hótanir og 18% hafa upplifað útilokanir frá hópum á netinu. Þetta er því miður veruleiki margra barna á Íslandi. Vandinn hverfur ekkert þótt við lokum augunum fyrir þessari tölfræði. Hann hverfur heldur ekki með því að afneita honum, kenna öðrum um eða láta eins og ekkert sé. Það er ekki nóg að foreldrar þolenda bregðist við, heldur þurfa allir foreldrar að eiga hlut að máli. Myndbirtingar sem valda reiði Alls höfðu 14% grunnskólanema í 4.-10. bekk og 16% framhaldsskólanema reiðst eða komist í uppnám vegna myndbirtinga af þeim á netinu undanfarna 12 mánuði. Stúlkur voru þar í miklum meirihluta þar sem fjórðungur (25%) á aldrinum 13-18 ára hafði upplifað slíkt í samanburði við 13% stráka. Viðbrögð við myndbirtingum sem valda reiði eða leiða 57% báðu þann sem birti myndina að eyða henni 23% gerðu ekki neitt 10% sögðu foreldrum, kennara eða fullorðnum frá Viðbrögð við leiðinlegum kommentum 41% gerðu ekkert 19% eyddu kommentinu 9% sögðu foreldrum, kennara eða fullorðnum frá Af hverju leita aðeins 10% barna og ungmenna til foreldra eða þeirra sem eldri eru í þessum erfiðu aðstæðum? Af hverju felast algengustu viðbrögðin í því að aðhafast ekkert eða reyna að eyða vandanum? Gæti það verið vegna þess hvernig við sem foreldrar bregðumst við og það hvaða fordæmi við setjum börnunum okkar? Við verðum að eiga frumkvæðið að því að ræða þessa hluti við börnin okkar og getum ekki ætlast til þess að þau geri það. Barnið okkar gæti verið gerandi eða hlutlaus áhorfandi í eineltismáli. Barnið okkar gæti verið að valda öðru barni skaða með gjörðum sínum án þess að átta sig almennilega á afleiðingum gjörða sinna. Skömmin okkar sem foreldra felst ekki í að eiga börn sem gera mistök heldur þegar við hjálpum þeim ekki á slíkum stundum. Það hjálpar engum að gera ekkert, reyna að eyða vandanum tímabundið og sleppa því að eiga mikilvægt samtal sem gæti verið óþægilegt. 10 hlutir sem er gott að hafa í huga varðandi netnotkun barna Látum börnin okkar vita að þau geti alltaf leitað til okkar með það sem þau sjá á netinu, í símanum eða tölvuleikjum. Byggjum samtalið á trausti þar sem við bregðumst í sameiningu við skaðlegu efni sem þau sjá. Það er oft alls ekki þeim sjálfum að kenna að þau hafi ratað inn á síður með skaðlegu efni, þau gætu hafa fengið efnið sent eða algóritmar samfélagsmiðla eða leitarvéla leitt þau þangað. Notum netið, símann og tölvuleiki líka sem samverustund en ekki einungis sem pössun fyrir börnin. Munum að netið er umhverfi sem börn þurfa að læra inn á og þá er eðlilegt að þau geri mistök. Mistök eru til að læra af þeim og þau þurfa aðstoð okkar til þess. Komum fram við aðra í netheimum eins og við myndum gera í raunheimum. Að tjá sig nafnlaust á netinu réttlætir ekki hatursfulla og skaðlega tjáningu. Virðum friðhelgi annarra og deilum ekki efni í leyfisleysi sem gæti valdið öðrum skaða. Verum góðar fyrirmyndir og hugum að því sjálf hvernig við tölum við hvert annað á netinu. Höfum börnin með í að ákveða reglur heimilisins um net-, síma- og tölvuleikjanotkun. Það er auðveldara að fylgja reglum þegar börnin þekkja ástæðurnar sem liggja þar að baki. Mæli með að reglurnar gildi ekki aðeins um börnin á heimilinu, heldur einnig þá fullorðnu. Nýtum öpp, öryggisstillingar og vefsíur til þess að gera umhverfi barna á netinu öruggara meðan að þau eru enn að læra og taka út mikilvægan þroska. Það má sem dæmi nýta ókeypis lausnir eins og Family Sharing hjá Apple og Google Family Link. Virðum aldurstakmörk á samfélagsmiðlum sem eru í flestum tilfellum ætlaðir fyrir 13 ára og eldri. Lesa má meira um þetta atriði hér: Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum Höfundur er verkefnastjóri miðlalæsis hjá Fjölmiðlanefnd. Heimild: Börn og netmiðlar - Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands.
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun