Þörf á frekari skoðun á tryggingamarkaði? Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar 25. janúar 2023 07:01 Í byrjun desember síðastliðnum barst mér svar við fyrirspurn minni til fjármála- og efnahagsráðherra um þróun iðgjalda tryggingafélaga síðustu ár. Ég hef áður fjallað um þessi og tengd neytendamál í grein sem bar yfirskriftina Að dansa í kringum gullkálfinn. Sérstaklega fjallaði ég svo um iðgjöld tryggingafélaga og þróun þeirra í útvarpsviðtali á Bylgjunni um miðjan desember síðastliðinn. Viðbrögðin létu ekki á sér standa meðal almennings sem eðlilega hafa fundið fyrir þeim hækkunum iðgjalda sem ljóst er að hafa átt sér stað undanfarið. Tryggingamál eru ekkert annað en gríðarstórt neytendamál og mínum huga er alveg ljóst að almenningur á Íslandi fylgist vel með þróun verðlags og tekur vel eftir þeim hækkunum sem verða hvar sem er í samfélaginu. Fyrirspurnina sendi ég inn eftir að hafa fengið ábendingar um mikla hækkun frá fjölda fólks. Á þeim tölum sem ég hef er alveg ljóst að iðgjöld tryggingafélaga eru farin að bíta allhressilega í bókhald heimila. Meðalfjölskylda sem rekur bifreið/ar og er með eigna- og líftryggingu, er að borga um 550 til 700 þúsund krónur á ári fyrir þær tryggingar. Þetta eru háar tölur. Iðgjöld hækkað umfram verðlagshækkanir Í ljós kemur í svari við fyrirspurn minni að tryggingafélög hafa hækkað iðgjöld sín umfram almennar verðlagshækkanir. Iðgjöld bílatrygginga heimilanna hækkuðu um 1.840 milljónir króna umfram verðlagshækkanir á fimm árum, árin 2016 til 2021. Um 1.093 milljónir af lögboðnum tryggingum og 747 milljónir af frjálsum tryggingum. Þá hef ég einnig verið hugsi yfir gjöldum vegna líf- og sjúkdómatrygginga, en sé horft til þess sem fram kemur í svarinu þá sýnist mér að iðgjöld líf- og sjúkdómatrygginga hafi einnig hækkað umfram verðlagshækkanir. Við verðum að vera sammála um það sem samfélag að allir eigi að hafa möguleika á að kaupa sér slíkar tryggingar. Það er samfélagslega mikilvægt og sú staða má ekki undir nokkrum kringumstæðum koma upp að þegar fólk þarf, af ýmsum ástæðum, að draga saman í heimilisbókhaldinu, horfi það til þess að segja upp tryggingum sem þessum. Fyrir mér er það alvarlegt mál ef samfélagið fer að þróast í þá átt að aðeins þeir efnameiri hafi efni á líf- og sjúkdómatryggingum. Samkeppniseftirlitið Þá er áhugavert að lesa yfir ákvörðun Samkeppniseftirlitsins vegna brota Samtaka fjármálafyrirtækja, hér eftir SFF, á 12. gr. samkeppnislaga. Það mál snerist um að SFF hafi á opinberum vettvangi verið að halda uppi vörnum fyrir tryggingarfélög vegna verðlagningu tryggingaiðgjalda. Þar kemur í ljós að SFF voru með opinbert fyrirsvar varðandi verðlagningu og þjónustu aðildarfélaga sinna á vátryggingamarkaði og voru þar með að halda uppi vörnum fyrir verðlagsstefnu aðildarfélaga. Aðgerðir sem þessar geta haft áhrif á viðskiptahætti tryggingafélaganna og dregið úr sjálfstæðri ákvarðanatöku. SFF voru dæmd til að greiða 20 milljónir í sekt vegna þessa. Það er á vissan hátt óþægilegt að lesa þennan úrskurð og ég tel að þar sé ýmislegt sem þurfi frekari skoðunar við. Þá vakti það áhuga minn í svari við fyrirspurn minni bendir Samkeppniseftirlitið á að vegna fjölda samrunamála sem berast stofnuninni hafi hún um skeið ekki getað ráðist í umfangsmiklar frumkvæðisrannsóknir á samkeppnisaðstæðum á einstökum mörkuðum. Aukinn hagnaður á sama tíma og almenningur finnur fyrir þyngri greiðslubyrði Hagnaður tryggingafélaganna hefur hækkað gríðarlega á undanförnum árum. Við sjáum að hagnaður félaganna árið 2021 er um 20 milljörðum króna hærri en hann var árið 2017. Arðgreiðslur hafa að vísu ekki hækkað að sama skapi en þess í stað er áhugavert að sjá að félögin eru farin að kaupa eigin bréf í mun meira mæli. Árið 2020 greiddu tryggingafélög ekki út arð vegna alheimsfaraldurs, en nú er ljóst að þau hafa kosið að skila hagnaði út til eigenda með öðrum hætti í stað þess að koma til móts við vátryggingataka, eða með öðrum orðum, sýna samfélagslega ábyrgð líkt og einhverjir myndu eflaust hugsa og segja. Frekari skoðun á tryggingamarkaðurinn hér á landi er nauðsynleg FÍB hefur benti á að Íslendingar séu að greiða mun hærri iðgjöld af ökutækjum heldur en nágrannar okkar á Norðurlöndunum, jafnvel 100% hærri iðgjöld. SFF hafa á hinn bóginn bent á lagaumgjörðina hér á landi sem geri það að verkum gengið sé lengra í greiðslu bóta vegna minnihátta líkamstjóna en í nágrannaríkjum okkar. Nýverið skipaði menningar- og viðskiptaráðherra vinnuhóp til að greina gjaldtöku og arðsemi viðskiptabankanna og eftir því sem mér skilst er vinnan langt komin. Þar var tilgangurinn að kanna hlut þjónustu- og vaxtagjalda, vaxtamun og hvers konar aðra gjaldtöku af viðskiptavinum í arðsemi bankanna. Markmiðið er að sjá svart og hvítu hvort íslensk heimili greiði meira fyrir almenna viðskiptabankaþjónustu en önnur heimili á Norðurlöndunum. Í ljósi alls þessa tel ég fulla þörf á því að gera sambærilega úttekt á tryggingamarkaði á Íslandi og ráðast í nauðsynlegan samanburð við markaðinn á Norðurlöndum þegar kemur að gjaldtöku, rekstri félaganna og þeirri lagaumgjörð sem til staðar er og snertir með beinum hætti þá starfsemi sem hér um ræðir. Ég myndi telja slíka úttekt skynsamlega og eitthvað sem við hljótum öll að geta sammælst um að yrði til bóta. Þar fengjum við allar upplýsingar upp á borðið ásamt nauðsynlegum samanburði á því umhverfi sem neytendur og fyrirtækin búa við hér á landi og því umhverfi sem gengur og gerist í löndunum í kringum okkur. Ég tel að slík úttekt yrði öllum til góðs og mun beita mér fyrir því að af henni verði. Höfundur er þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður í efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis Fylgigögn: Umsöng Samkeppniseftirlitsins til efnahags- og viðskiptanefndar árið 2016: https://www.samkeppni.is/media/umsagnir-2016/Umsogn_7_2016-Umsogn-til-efnahags-og-vidskiptanefndar.pdf Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Framsóknarflokkurinn Tryggingar Ágúst Bjarni Garðarsson Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Í byrjun desember síðastliðnum barst mér svar við fyrirspurn minni til fjármála- og efnahagsráðherra um þróun iðgjalda tryggingafélaga síðustu ár. Ég hef áður fjallað um þessi og tengd neytendamál í grein sem bar yfirskriftina Að dansa í kringum gullkálfinn. Sérstaklega fjallaði ég svo um iðgjöld tryggingafélaga og þróun þeirra í útvarpsviðtali á Bylgjunni um miðjan desember síðastliðinn. Viðbrögðin létu ekki á sér standa meðal almennings sem eðlilega hafa fundið fyrir þeim hækkunum iðgjalda sem ljóst er að hafa átt sér stað undanfarið. Tryggingamál eru ekkert annað en gríðarstórt neytendamál og mínum huga er alveg ljóst að almenningur á Íslandi fylgist vel með þróun verðlags og tekur vel eftir þeim hækkunum sem verða hvar sem er í samfélaginu. Fyrirspurnina sendi ég inn eftir að hafa fengið ábendingar um mikla hækkun frá fjölda fólks. Á þeim tölum sem ég hef er alveg ljóst að iðgjöld tryggingafélaga eru farin að bíta allhressilega í bókhald heimila. Meðalfjölskylda sem rekur bifreið/ar og er með eigna- og líftryggingu, er að borga um 550 til 700 þúsund krónur á ári fyrir þær tryggingar. Þetta eru háar tölur. Iðgjöld hækkað umfram verðlagshækkanir Í ljós kemur í svari við fyrirspurn minni að tryggingafélög hafa hækkað iðgjöld sín umfram almennar verðlagshækkanir. Iðgjöld bílatrygginga heimilanna hækkuðu um 1.840 milljónir króna umfram verðlagshækkanir á fimm árum, árin 2016 til 2021. Um 1.093 milljónir af lögboðnum tryggingum og 747 milljónir af frjálsum tryggingum. Þá hef ég einnig verið hugsi yfir gjöldum vegna líf- og sjúkdómatrygginga, en sé horft til þess sem fram kemur í svarinu þá sýnist mér að iðgjöld líf- og sjúkdómatrygginga hafi einnig hækkað umfram verðlagshækkanir. Við verðum að vera sammála um það sem samfélag að allir eigi að hafa möguleika á að kaupa sér slíkar tryggingar. Það er samfélagslega mikilvægt og sú staða má ekki undir nokkrum kringumstæðum koma upp að þegar fólk þarf, af ýmsum ástæðum, að draga saman í heimilisbókhaldinu, horfi það til þess að segja upp tryggingum sem þessum. Fyrir mér er það alvarlegt mál ef samfélagið fer að þróast í þá átt að aðeins þeir efnameiri hafi efni á líf- og sjúkdómatryggingum. Samkeppniseftirlitið Þá er áhugavert að lesa yfir ákvörðun Samkeppniseftirlitsins vegna brota Samtaka fjármálafyrirtækja, hér eftir SFF, á 12. gr. samkeppnislaga. Það mál snerist um að SFF hafi á opinberum vettvangi verið að halda uppi vörnum fyrir tryggingarfélög vegna verðlagningu tryggingaiðgjalda. Þar kemur í ljós að SFF voru með opinbert fyrirsvar varðandi verðlagningu og þjónustu aðildarfélaga sinna á vátryggingamarkaði og voru þar með að halda uppi vörnum fyrir verðlagsstefnu aðildarfélaga. Aðgerðir sem þessar geta haft áhrif á viðskiptahætti tryggingafélaganna og dregið úr sjálfstæðri ákvarðanatöku. SFF voru dæmd til að greiða 20 milljónir í sekt vegna þessa. Það er á vissan hátt óþægilegt að lesa þennan úrskurð og ég tel að þar sé ýmislegt sem þurfi frekari skoðunar við. Þá vakti það áhuga minn í svari við fyrirspurn minni bendir Samkeppniseftirlitið á að vegna fjölda samrunamála sem berast stofnuninni hafi hún um skeið ekki getað ráðist í umfangsmiklar frumkvæðisrannsóknir á samkeppnisaðstæðum á einstökum mörkuðum. Aukinn hagnaður á sama tíma og almenningur finnur fyrir þyngri greiðslubyrði Hagnaður tryggingafélaganna hefur hækkað gríðarlega á undanförnum árum. Við sjáum að hagnaður félaganna árið 2021 er um 20 milljörðum króna hærri en hann var árið 2017. Arðgreiðslur hafa að vísu ekki hækkað að sama skapi en þess í stað er áhugavert að sjá að félögin eru farin að kaupa eigin bréf í mun meira mæli. Árið 2020 greiddu tryggingafélög ekki út arð vegna alheimsfaraldurs, en nú er ljóst að þau hafa kosið að skila hagnaði út til eigenda með öðrum hætti í stað þess að koma til móts við vátryggingataka, eða með öðrum orðum, sýna samfélagslega ábyrgð líkt og einhverjir myndu eflaust hugsa og segja. Frekari skoðun á tryggingamarkaðurinn hér á landi er nauðsynleg FÍB hefur benti á að Íslendingar séu að greiða mun hærri iðgjöld af ökutækjum heldur en nágrannar okkar á Norðurlöndunum, jafnvel 100% hærri iðgjöld. SFF hafa á hinn bóginn bent á lagaumgjörðina hér á landi sem geri það að verkum gengið sé lengra í greiðslu bóta vegna minnihátta líkamstjóna en í nágrannaríkjum okkar. Nýverið skipaði menningar- og viðskiptaráðherra vinnuhóp til að greina gjaldtöku og arðsemi viðskiptabankanna og eftir því sem mér skilst er vinnan langt komin. Þar var tilgangurinn að kanna hlut þjónustu- og vaxtagjalda, vaxtamun og hvers konar aðra gjaldtöku af viðskiptavinum í arðsemi bankanna. Markmiðið er að sjá svart og hvítu hvort íslensk heimili greiði meira fyrir almenna viðskiptabankaþjónustu en önnur heimili á Norðurlöndunum. Í ljósi alls þessa tel ég fulla þörf á því að gera sambærilega úttekt á tryggingamarkaði á Íslandi og ráðast í nauðsynlegan samanburð við markaðinn á Norðurlöndum þegar kemur að gjaldtöku, rekstri félaganna og þeirri lagaumgjörð sem til staðar er og snertir með beinum hætti þá starfsemi sem hér um ræðir. Ég myndi telja slíka úttekt skynsamlega og eitthvað sem við hljótum öll að geta sammælst um að yrði til bóta. Þar fengjum við allar upplýsingar upp á borðið ásamt nauðsynlegum samanburði á því umhverfi sem neytendur og fyrirtækin búa við hér á landi og því umhverfi sem gengur og gerist í löndunum í kringum okkur. Ég tel að slík úttekt yrði öllum til góðs og mun beita mér fyrir því að af henni verði. Höfundur er þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður í efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis Fylgigögn: Umsöng Samkeppniseftirlitsins til efnahags- og viðskiptanefndar árið 2016: https://www.samkeppni.is/media/umsagnir-2016/Umsogn_7_2016-Umsogn-til-efnahags-og-vidskiptanefndar.pdf
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun