Guð hvað mér líður illa! Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar 2. febrúar 2023 07:30 Mig langar til að byrja þessa grein á stuttri könnun á meðal lesenda: Rétt upp hönd ef þú hefur hreint og beint logið til um einhvers konar líkamleg veikindi á borð við ælupest eða flensu til að geta verið heima frá skóla eða vinnu af því að þér líður bara rosalega illa andlega? Ég ætla að giska á að þú, lesandi góður, eigir að minnsta kosti eina svona minningu og ef þú ert það agaður og hefur ekki tekið þetta símtal, þá hlýtur þú að hafa íhugað að gera það. Við búum nefnilega í samfélagi þar sem það telst ekki eðlilegt að taka sér leyfi frá skóla eða vinnu vegna andlegrar vanlíðunar. Brennt barn forðast skólann Hugtakið skólaforðun er hins vegar nýtt af nálinni en ég held að við vitum öll að fyrirbærið sem slíkt eigi sér lengri sögu. Árið 2019 var talið að um 1000 grunnskólabörn á Íslandi glímdu við skólaforðun. Í millitíðinni reið heimsfaraldurinn yfir með öllu sínu álagi sem hafði líklegast talsverð áhrif á skólabörn og má því ætla að hópurinn hafi stækkað talsvert. Það hefur verið rætt nokkuð um skólaforðun grunnskólabarna sl. daga í fjölmiðlum eftir að BUGL (Barna- og unglingageðdeild Landspítalans) hélt ráðstefnu sem meðal annars fjallaði um þennan sístækkandi vanda. Það geta margar ólíkar ástæður legið að baki því að börn forðist það að mæta í skólann alla virka daga en ég get nánast alhæft það að eitt eiga þau sameiginlegt og það er að þeim líður einfaldlega ekki vel. Umræðan um skólaforðun er líka af ólíkum toga en eitt á hún sameiginlegt og það er að hópurinn sem um ræðir er stimplaður sem vandamál. Því það er það sem við gerum alltaf við börn sem falla ekki í hið svokallaða norm. Það er staðurinn sem okkur er talið trú um að vilja vera innan í til að geta átt gott líf. Getur boxið haft eina bogadregna hlið? Þetta umrædda norm er oft kallað boxið og mörg börn upplifa að það sé sífellt verið að ýta þeim inn í þetta kassalaga box, með sínum hnausþykku, köldu og þráðbeinu línum. Hvaða áhrif myndi það hafa ef hið umrædda box væri til dæmis með eina bogadregna línu? Lína sem væri kannski svolítið sveigjanleg og hægt að aðlaga að þörfum ólíkra barna. Jafnvel umvefja þau hlýju og stuðning. Sjálf hef ég tekið þátt í umræðunni um börn í skólakerfinu sem þurfa á því að halda að sameina skóla- og velferðarkerfið mun betur og hef ég skrifað um það nokkrar greinar. Ég hef kallað eftir því að það verði innleidd áfallamiðuð nálgun (e. Trauma informed care) inn í kerfi samfélagsins. Því eins og fjölmargar rannsóknir benda okkur á getur það skipt sköpum að grípa börn um leið og þau upplifa erfiða hluti. Með því að leggja til að innleiða áfallamiðaða nálgun í skólakerfinu er ég ekki að ætlast til þess að allir kennarar eða annað skólastarfsfólk verði að einhvers konar sálfræðingum meðfram kennslunni. Þvert á móti legg ég heldur til að starfsfólk njóti frekar mun meiri stuðnings og fái handleiðslu þegar það kemur að því að takast á við afleiðingar þess að börn upplifi sorg, streitu eða annars konar erfiðar tilfinningar eftir áföll. Skömm deyr þegar sagt er frá í öruggu umhverfi Hluti af pakkadíl lífsins eru alls konar byltur, mótbyr og öldugangur. Það er samt svo þungur byrgði falin í því að þurfa að skammast sín fyrir það að verða fyrir þessum byltum. Það að mega ekki segja það bara upphátt og gráta svolítið án þess að upplifa skömm eykur bara á vandann frekar en losar um streituna sem hann veldur.Einn fyrsti liðurinn í því að innleiða áfallamiðaða nálgun er að normalisera það að ræða opinskátt um það sem hrjáir okkur og hversu erfitt það getur verið að halda jafnvægi á brimbretti í öldugangi lífsins. Höfundur er með diplóma í sálgæslufræðum frá EHÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Diljá Ámundadóttir Zoëga Geðheilbrigði Mest lesið Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Sjá meira
Mig langar til að byrja þessa grein á stuttri könnun á meðal lesenda: Rétt upp hönd ef þú hefur hreint og beint logið til um einhvers konar líkamleg veikindi á borð við ælupest eða flensu til að geta verið heima frá skóla eða vinnu af því að þér líður bara rosalega illa andlega? Ég ætla að giska á að þú, lesandi góður, eigir að minnsta kosti eina svona minningu og ef þú ert það agaður og hefur ekki tekið þetta símtal, þá hlýtur þú að hafa íhugað að gera það. Við búum nefnilega í samfélagi þar sem það telst ekki eðlilegt að taka sér leyfi frá skóla eða vinnu vegna andlegrar vanlíðunar. Brennt barn forðast skólann Hugtakið skólaforðun er hins vegar nýtt af nálinni en ég held að við vitum öll að fyrirbærið sem slíkt eigi sér lengri sögu. Árið 2019 var talið að um 1000 grunnskólabörn á Íslandi glímdu við skólaforðun. Í millitíðinni reið heimsfaraldurinn yfir með öllu sínu álagi sem hafði líklegast talsverð áhrif á skólabörn og má því ætla að hópurinn hafi stækkað talsvert. Það hefur verið rætt nokkuð um skólaforðun grunnskólabarna sl. daga í fjölmiðlum eftir að BUGL (Barna- og unglingageðdeild Landspítalans) hélt ráðstefnu sem meðal annars fjallaði um þennan sístækkandi vanda. Það geta margar ólíkar ástæður legið að baki því að börn forðist það að mæta í skólann alla virka daga en ég get nánast alhæft það að eitt eiga þau sameiginlegt og það er að þeim líður einfaldlega ekki vel. Umræðan um skólaforðun er líka af ólíkum toga en eitt á hún sameiginlegt og það er að hópurinn sem um ræðir er stimplaður sem vandamál. Því það er það sem við gerum alltaf við börn sem falla ekki í hið svokallaða norm. Það er staðurinn sem okkur er talið trú um að vilja vera innan í til að geta átt gott líf. Getur boxið haft eina bogadregna hlið? Þetta umrædda norm er oft kallað boxið og mörg börn upplifa að það sé sífellt verið að ýta þeim inn í þetta kassalaga box, með sínum hnausþykku, köldu og þráðbeinu línum. Hvaða áhrif myndi það hafa ef hið umrædda box væri til dæmis með eina bogadregna línu? Lína sem væri kannski svolítið sveigjanleg og hægt að aðlaga að þörfum ólíkra barna. Jafnvel umvefja þau hlýju og stuðning. Sjálf hef ég tekið þátt í umræðunni um börn í skólakerfinu sem þurfa á því að halda að sameina skóla- og velferðarkerfið mun betur og hef ég skrifað um það nokkrar greinar. Ég hef kallað eftir því að það verði innleidd áfallamiðuð nálgun (e. Trauma informed care) inn í kerfi samfélagsins. Því eins og fjölmargar rannsóknir benda okkur á getur það skipt sköpum að grípa börn um leið og þau upplifa erfiða hluti. Með því að leggja til að innleiða áfallamiðaða nálgun í skólakerfinu er ég ekki að ætlast til þess að allir kennarar eða annað skólastarfsfólk verði að einhvers konar sálfræðingum meðfram kennslunni. Þvert á móti legg ég heldur til að starfsfólk njóti frekar mun meiri stuðnings og fái handleiðslu þegar það kemur að því að takast á við afleiðingar þess að börn upplifi sorg, streitu eða annars konar erfiðar tilfinningar eftir áföll. Skömm deyr þegar sagt er frá í öruggu umhverfi Hluti af pakkadíl lífsins eru alls konar byltur, mótbyr og öldugangur. Það er samt svo þungur byrgði falin í því að þurfa að skammast sín fyrir það að verða fyrir þessum byltum. Það að mega ekki segja það bara upphátt og gráta svolítið án þess að upplifa skömm eykur bara á vandann frekar en losar um streituna sem hann veldur.Einn fyrsti liðurinn í því að innleiða áfallamiðaða nálgun er að normalisera það að ræða opinskátt um það sem hrjáir okkur og hversu erfitt það getur verið að halda jafnvægi á brimbretti í öldugangi lífsins. Höfundur er með diplóma í sálgæslufræðum frá EHÍ.
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun