Er 13 ára nýja 18 ára aldurstakmarkið? Skúli Bragi Geirdal skrifar 13. febrúar 2023 15:30 „Er aldurstakmarkið á samfélagsmiðlum 12 ára eða 13 ára?“ Þetta er algeng spurning frá bæði börnum og foreldrum þegar að ég ræði við þau um samfélagsmiðla í fræðsluerindum. Inná App Store stendur 12 ára en í skilmálum samfélagsmiðlanna stendur 13 ára. Af þessu tvennu trompa skilmálar framleiðandans rangar vörumerkingar endursöluaðilans og aldurstakmarkið inn á flesta samfélagsmiðla er því 13 ára. Þetta ósamræmi er þó ruglingslegt og vekur upp spurningar um það hver hafi ákveðið að samfélagsmiðlar væru viðeigandi fyrir 13 ára börn og af hverju? Stutta svarið er samfélagsmiðlarnir sjálfir og ástæðan er á einföldu máli sú að persónuverndarlöggjöf bannar þeim að safna gögnum um börn sem eru yngri en 13 ára. Vernd barna gegn skaðlegu efni kemur hér málinu ekkert við. Sjö aldursflokkar í bíómyndum og þáttum en aðeins einn á samfélagsmiðlum Aldursmerkingar eru víða og við þekkjum þær fyrir tíma samfélagsmiðla úr t.d. bíómyndum og þáttum. Aldursmatið á Íslandi byggir á hollenska kerfinu Kijkwijzer. Kerfið byggir á ýmsum rannsóknum og skiptist í sjö aldursflokka (leyfð öllum, 6 ára, 9 ára, 12 ára, 14 ára, 16 ára og 18 ára) og 6 efnisvísa sem eiga að hjálpa áhorfendum að taka ákvörðun um hvort horfa eigi á efni eða ekki. Hvernig getur á sama tíma verið nóg að setja eitt 13 ára aldurstakmark til þess að ná utanum efni samfélagsmiðlanna? Er 13 ára barn tilbúið í óheftan aðgang að samfélagsmiðlum? Þegar 13 ára aldrinum hefur verið náð þá eru börn sem sagt tilbúin að meðtaka allt það efni sem finna má inni á samfélagsmiðlum. Þ.e.a.s. samkvæmt reglum sem samfélagsmiðlafyrirtækin settu sjálf um notkun á eigin miðlum til þess að vernda eigin hagsmuni. Hvaða aldurstakmark myndum við setja ef við sem samfélag mættum ráða og myndum byggja það á rannsóknum á þroska barna? Tökum nokkur dæmi um skaðlegt efni sem börn sjá á samfélagsmiðlum úr rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. Á meðal barna og ungmenna á efsta stigi grunnskóla og framhaldsskóla hafa: 29% séð ógnvekjandi myndir þar sem verið var að meiða menn og dýr 27% séð leiðir til að grenna sig verulega (með t.d. lystarstoli eða lotugræðgi) 23% séð hatursskilaboð sem beinast gegn einstaklingum eða hópum 18% séð leiðir til að skaða sig líkamlega Áhorf á klám 63% stráka og 28% stelpna á efsta stigi grunnskóla (13-16 ára) hafa horft á klám. Í langflestum tilfellum leituðu þau að því sjálf. Mikið ósamræmi um mat á skaðlegu efni Ef við myndum yfirfæra aldursmat bíómynda og þátta yfir á samfélagsmiðla þá væru þeir bannaðir innan 18 ára (sjá lista neðst í greininni „Nokkur dæmi um skaðlegt efni og einkenni aldurshópa úr aldursmati Kijkwijzer í bíómyndum og þáttum“). Á samfélagsmiðlum getur 13 ára barn komist í snertingu við efni sem talið er geta haft skaðleg áhrif á einstaklinga sem eru 18 ára og yngri. Þau þurfa ekki einu sinni að leita eftir því sjálf heldur getur ógagnsær algóritmi miðlanna leitt þau á slíka staði. Um algóritma sem notaðir eru í fjármálakerfinu gilda reglur og á þeim eru varnaglar, en ekki á algóritmum samfélagsmiðlanna. Við erum því í raun að vernda peningana okkar betur en börnin okkar. Verðum að byrja að laga skekkjuna Á Íslandi eru 60% barna á aldrinum 9-12 ára með aðgang á TikTok og Snapchat. Þá höfum við dæmi um börn allt niður í leikskólaaldur sem eiga sinn eigin síma og fá að nota samfélagsmiðla eftirlitslaus. Þess vegna höfum við hingað til lagt áherslu á að fylgja 13 ára aldurstakmarkinu því einhversstaðar þarf að byrja að laga skekkjuna sem hefur myndast. Tengt efni: Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum 13 ára börn hafa ekki sama þroska og reynslu og 18 ára ungmenni Það er sannarlega óvinsæl skoðun mín að mælast til þess að við hækkum aldurstakmark á samfélagsmiðlum. Best væri auðvitað að geta flokkað efnið niður í mismunandi aldursflokka eins og í bíómyndum og þáttum en umhverfi samfélagsmiðla býður ekki upp á það eins og staðan er í dag. Þess vegna er miðlalæsi svo mikilvægt sem forvörn í netöryggi til þess að valdefla okkur sem notendur samfélagsmiðla. Við þurfum ekki alltaf að samþykkja allar reglurnar sem þeir sjálfir ákveða. En þótt við hækkum kannski ekki aldurstakmarkið í dag þá er hægt að hafa það í huga að veita ekki 13 ára börnum óheftan aðgang að öllum samfélagsmiðlum. Munum að þau eru ennþá börn á þeim aldri og þurfa áfram okkar aðstoð. Upplýsinga- og miðlalæsisvika í fyrsta skipti á Íslandi Í dag er fyrsti dagur í upplýsinga- og miðlalæsisviku sem haldin er í fyrsta skipti á Íslandi. Í tilefni af því opnaði tengslanet um upplýsinga- og miðlalæsi vefinn www.miðlalæsi.is (www.midlalaesi.is). Þar er m.a. að finna fræðslumyndbönd og stuðningsefni sem allir skólar landsins hafa nú fengið sent um samskipti og líðan á netinu, áhorf á klám, fréttir og falsfréttir og ábyrga notkun samfélagsmiðla. Ég hvet ykkur til þess að kynna ykkur efnið sem þar er að finna. Miðlalæsi er fyrir fólk á öllum aldri! Nokkur dæmi um skaðlegt efni og einkenni aldurshópa úr aldursmati Kijkwijzer í bíómyndum og þáttum: 12 ára – Efni sem talið er skaðlegt: Myndir af harkalegu ofbeldi. Atriði þar sem fólk eða dýr eru mjög kvíðin eða þjást. Blóðug sár eða lík. Áfengi, fíkniefni, mismunun eða kynlíf. Þar sem börn á þessum aldri hafa ekki enn sína eigin reynslu af þessum viðfangsefnum eiga þau erfitt með að leggja rétt mat á þau og það getur haft áhrif á hegðun þeirra. 14 ára – Atriði sem einkenna aldurshópinn: Eiga í erfiðleikum með að ákveða hvað þeim finnist sjálfum vera þeirra eigin skoðun og hvað þau telji „eðlilegt“ óháð því hvað öðrum finnist um það. Hafa mikinn áhuga á hættulegri hegðun, sérstaklega ef jafnaldrar telja hana „eðlilega“ hegðun. 16 ára – Atriði sem einkenna aldurshópinn: Leitin að því hver þú ert og hvar takmörk þín liggja. Mikil þörf fyrir spennu og útrás. Viðurkenning jafningja er sú sem skiptir mestu máli. Hættuleg glæpsamleg hegðun virðist aðlaðandi og afleiðingarnar virðast minna alvarlegar. 18 ára – Efni sem talið er skaðlegt: Ógeðfellt ofbeldi Gróft klám Höfundur er verkefnastjóri miðlalæsis hjá Fjölmiðlanefnd. Heimildir: Börn og netmiðlar - Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. Fyrir foreldra – af síðu Fjölmiðlanefndar Kijkwijzer - Hollenska aldursmatskerfið Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli Bragi Geirdal Samfélagsmiðlar Börn og uppeldi Mest lesið Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Fréttir af baggavélum og lömbum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjáanleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Sjá meira
„Er aldurstakmarkið á samfélagsmiðlum 12 ára eða 13 ára?“ Þetta er algeng spurning frá bæði börnum og foreldrum þegar að ég ræði við þau um samfélagsmiðla í fræðsluerindum. Inná App Store stendur 12 ára en í skilmálum samfélagsmiðlanna stendur 13 ára. Af þessu tvennu trompa skilmálar framleiðandans rangar vörumerkingar endursöluaðilans og aldurstakmarkið inn á flesta samfélagsmiðla er því 13 ára. Þetta ósamræmi er þó ruglingslegt og vekur upp spurningar um það hver hafi ákveðið að samfélagsmiðlar væru viðeigandi fyrir 13 ára börn og af hverju? Stutta svarið er samfélagsmiðlarnir sjálfir og ástæðan er á einföldu máli sú að persónuverndarlöggjöf bannar þeim að safna gögnum um börn sem eru yngri en 13 ára. Vernd barna gegn skaðlegu efni kemur hér málinu ekkert við. Sjö aldursflokkar í bíómyndum og þáttum en aðeins einn á samfélagsmiðlum Aldursmerkingar eru víða og við þekkjum þær fyrir tíma samfélagsmiðla úr t.d. bíómyndum og þáttum. Aldursmatið á Íslandi byggir á hollenska kerfinu Kijkwijzer. Kerfið byggir á ýmsum rannsóknum og skiptist í sjö aldursflokka (leyfð öllum, 6 ára, 9 ára, 12 ára, 14 ára, 16 ára og 18 ára) og 6 efnisvísa sem eiga að hjálpa áhorfendum að taka ákvörðun um hvort horfa eigi á efni eða ekki. Hvernig getur á sama tíma verið nóg að setja eitt 13 ára aldurstakmark til þess að ná utanum efni samfélagsmiðlanna? Er 13 ára barn tilbúið í óheftan aðgang að samfélagsmiðlum? Þegar 13 ára aldrinum hefur verið náð þá eru börn sem sagt tilbúin að meðtaka allt það efni sem finna má inni á samfélagsmiðlum. Þ.e.a.s. samkvæmt reglum sem samfélagsmiðlafyrirtækin settu sjálf um notkun á eigin miðlum til þess að vernda eigin hagsmuni. Hvaða aldurstakmark myndum við setja ef við sem samfélag mættum ráða og myndum byggja það á rannsóknum á þroska barna? Tökum nokkur dæmi um skaðlegt efni sem börn sjá á samfélagsmiðlum úr rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. Á meðal barna og ungmenna á efsta stigi grunnskóla og framhaldsskóla hafa: 29% séð ógnvekjandi myndir þar sem verið var að meiða menn og dýr 27% séð leiðir til að grenna sig verulega (með t.d. lystarstoli eða lotugræðgi) 23% séð hatursskilaboð sem beinast gegn einstaklingum eða hópum 18% séð leiðir til að skaða sig líkamlega Áhorf á klám 63% stráka og 28% stelpna á efsta stigi grunnskóla (13-16 ára) hafa horft á klám. Í langflestum tilfellum leituðu þau að því sjálf. Mikið ósamræmi um mat á skaðlegu efni Ef við myndum yfirfæra aldursmat bíómynda og þátta yfir á samfélagsmiðla þá væru þeir bannaðir innan 18 ára (sjá lista neðst í greininni „Nokkur dæmi um skaðlegt efni og einkenni aldurshópa úr aldursmati Kijkwijzer í bíómyndum og þáttum“). Á samfélagsmiðlum getur 13 ára barn komist í snertingu við efni sem talið er geta haft skaðleg áhrif á einstaklinga sem eru 18 ára og yngri. Þau þurfa ekki einu sinni að leita eftir því sjálf heldur getur ógagnsær algóritmi miðlanna leitt þau á slíka staði. Um algóritma sem notaðir eru í fjármálakerfinu gilda reglur og á þeim eru varnaglar, en ekki á algóritmum samfélagsmiðlanna. Við erum því í raun að vernda peningana okkar betur en börnin okkar. Verðum að byrja að laga skekkjuna Á Íslandi eru 60% barna á aldrinum 9-12 ára með aðgang á TikTok og Snapchat. Þá höfum við dæmi um börn allt niður í leikskólaaldur sem eiga sinn eigin síma og fá að nota samfélagsmiðla eftirlitslaus. Þess vegna höfum við hingað til lagt áherslu á að fylgja 13 ára aldurstakmarkinu því einhversstaðar þarf að byrja að laga skekkjuna sem hefur myndast. Tengt efni: Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum 13 ára börn hafa ekki sama þroska og reynslu og 18 ára ungmenni Það er sannarlega óvinsæl skoðun mín að mælast til þess að við hækkum aldurstakmark á samfélagsmiðlum. Best væri auðvitað að geta flokkað efnið niður í mismunandi aldursflokka eins og í bíómyndum og þáttum en umhverfi samfélagsmiðla býður ekki upp á það eins og staðan er í dag. Þess vegna er miðlalæsi svo mikilvægt sem forvörn í netöryggi til þess að valdefla okkur sem notendur samfélagsmiðla. Við þurfum ekki alltaf að samþykkja allar reglurnar sem þeir sjálfir ákveða. En þótt við hækkum kannski ekki aldurstakmarkið í dag þá er hægt að hafa það í huga að veita ekki 13 ára börnum óheftan aðgang að öllum samfélagsmiðlum. Munum að þau eru ennþá börn á þeim aldri og þurfa áfram okkar aðstoð. Upplýsinga- og miðlalæsisvika í fyrsta skipti á Íslandi Í dag er fyrsti dagur í upplýsinga- og miðlalæsisviku sem haldin er í fyrsta skipti á Íslandi. Í tilefni af því opnaði tengslanet um upplýsinga- og miðlalæsi vefinn www.miðlalæsi.is (www.midlalaesi.is). Þar er m.a. að finna fræðslumyndbönd og stuðningsefni sem allir skólar landsins hafa nú fengið sent um samskipti og líðan á netinu, áhorf á klám, fréttir og falsfréttir og ábyrga notkun samfélagsmiðla. Ég hvet ykkur til þess að kynna ykkur efnið sem þar er að finna. Miðlalæsi er fyrir fólk á öllum aldri! Nokkur dæmi um skaðlegt efni og einkenni aldurshópa úr aldursmati Kijkwijzer í bíómyndum og þáttum: 12 ára – Efni sem talið er skaðlegt: Myndir af harkalegu ofbeldi. Atriði þar sem fólk eða dýr eru mjög kvíðin eða þjást. Blóðug sár eða lík. Áfengi, fíkniefni, mismunun eða kynlíf. Þar sem börn á þessum aldri hafa ekki enn sína eigin reynslu af þessum viðfangsefnum eiga þau erfitt með að leggja rétt mat á þau og það getur haft áhrif á hegðun þeirra. 14 ára – Atriði sem einkenna aldurshópinn: Eiga í erfiðleikum með að ákveða hvað þeim finnist sjálfum vera þeirra eigin skoðun og hvað þau telji „eðlilegt“ óháð því hvað öðrum finnist um það. Hafa mikinn áhuga á hættulegri hegðun, sérstaklega ef jafnaldrar telja hana „eðlilega“ hegðun. 16 ára – Atriði sem einkenna aldurshópinn: Leitin að því hver þú ert og hvar takmörk þín liggja. Mikil þörf fyrir spennu og útrás. Viðurkenning jafningja er sú sem skiptir mestu máli. Hættuleg glæpsamleg hegðun virðist aðlaðandi og afleiðingarnar virðast minna alvarlegar. 18 ára – Efni sem talið er skaðlegt: Ógeðfellt ofbeldi Gróft klám Höfundur er verkefnastjóri miðlalæsis hjá Fjölmiðlanefnd. Heimildir: Börn og netmiðlar - Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. Fyrir foreldra – af síðu Fjölmiðlanefndar Kijkwijzer - Hollenska aldursmatskerfið
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun