Ekki humma fram af þér heilsuna Valgerður Sigurðardóttir skrifar 9. mars 2023 07:00 Flestir þekkja frestunaráráttuna, tilfinninguna að vilja ýta á undan sér einhverju verkefni sem manni hugnast ekki að sinna. Skila einhverju af sér á síðustu stundu og kannski ekki í þeim gæðaflokki sem maður hefði viljað. Að fresta einhverju og fresta því svo aftur, og finna kvíðann magnast þangað til að það er orðið óumflýjanlegt að ljúka verkinu. Að telja sér trú um að allt verði í lagi, þrátt fyrir að í mælaborðinu blikki rautt merki með þeim skilaboðum að við eigum tafarlaust að láta fagaðila yfirfara vélina. Í Mottumars beinir Krabbameinsfélagið athyglinni að krabbameinum hjá körlum, en einn af hverjum þremur karlmönnum getur búist við að greinast með krabbamein einhvern tímann á lífsleiðinni. Nýleg rannsókn Krabbameinsfélagsins sýndi fram á að líkt og með blikkandi viðvörunarljósið eiga sumir karlmenn með einkenni það til að bíða í langan tíma með að leita til læknis. Hátt í helmingur þeirra sem greindust með krabbamein eftir að hafa fundið fyrir einkennum beið í þrjá mánuði eða lengur og um þriðjungur af þeim hópi beið í meira en ár. Þessu viljum við hjá Krabbameinsfélaginu breyta og tileinkum átakið í ár því einkennum krabbameina hjá körlum og hvetjum til þess að þeir hummi ekki fram af sér heilsuna. Verum vakandi fyrir einkennum Þótt gríðarlegar framfarir hafi átt sér stað í meðferð krabbameina á undanförnum árum og fimm ára lífshorfur hafi meira en tvöfaldast frá því að skráning hófst, búum við enn við þann veruleika að yfir fjórðungur dánarmeina er af völdum krabbameina. Samkvæmt samantekt frá árunum 2017-2021 greindust árlega 892 karlmenn með krabbamein. Á sama tímabili létust 317 karlmenn úr krabbameinum ár hvert. Það jafngildir því að við missum rúmlega sex feður, afa, bræður, syni, frændur og vini í hverri viku. Það er allt of mikið. Í Mottumars hvetjum við karlmenn til að kynna sér möguleg einkenni krabbameina og vera vakandi fyrir breytingum á líkama sínum sem geti verið vísbendingar um krabbamein. Slík einkenni geta til dæmis verið óvenjuleg blæðing, hnútar eða þykkildi, óútskýrt þyngdartap, þrálátur hósti eða hæsi, kyngingarerfiðleikar, breyting á meltingu, hægðum eða þvaglátum, sár sem ekki grær, breytingar á fæðingarblettum, óvenjuleg þreyta eða verkir sem sem eiga sér ekki augljósa skýringu. Mikilvægi öflugra forvarna Krabbamein í ristli og endaþarmi eru önnur algengasta tegund krabbameina á Íslandi og þriðja algengasta tegundin á heimsvísu. Skimun fyrir þeim er ein af þremur skimunum sem alþjóðastofnanir mæla með og eina skimunin sem býðst karlmönnum. Hún hefur ekki verið innleidd á Íslandi, en fyrr í mánuðinum bárust þær fréttir frá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins að stefnt sé að því að hefja skimunina á þessu ári. Til að árangur verði af verkefninu er nauðsynlegt að almenningur svari kallinu þegar þar að kemur og fresti því ekki að taka þátt í skimuninni. Þannig leggjum við okkar af mörkum til að fækka þeim sem fá krabbamein og bætum lífslíkur þeirra sem greinast. Það er einnig til mikils að vinna með því að temja sér lífsstíl sem dregur úr áhættu á að fá krabbamein, en heilbrigður lífsstíll hefur mikið forvarnagildi. Þekktir verndandi þættir gegn krabbameinum eru meðal annars regluleg líkamleg hreyfing, hæfileg líkamsþyngd, tóbaksleysi, takmörkuð neysla á áfengi, söltuðum og reyktum mat, sykruðum drykkjum og rauðu kjöti og mikil neysla á trefjaríkum mat eins og heilkornavörum, ávöxtum, grænmeti og baunum. Krabbameinsfélagið hvetur fólk til að kynna sér þær leiðir sem eru færar og stjórnvöld til að vinna að því að skapa samfélag sem setur heilsusamlegan lífstíl í öndvegi. Róðurinn þyngist Stöðunni í krabbameinsmálum má líkja við straumharða á í leysingum og í því samhengi erum við stödd í ánni miðri. Búast má við 52% fjölgun nýrra krabbameinstilvika á næstu árum. Almennt er krabbameinsáhætta ekki að aukast, en aldurssamsetning íslensku þjóðarinnar er að breytast og róðurinn mun þyngjast jafnt og þétt fram til ársins 2040. Vegna framfara í greiningu og meðferð krabbameina fjölgar einnig hratt í hópi lifenda, þeirra sem eru á lífi og hafa greinst með krabbamein, en gert er ráð fyrir að árið 2035 verði þeir að lágmarki 24.300. Í þeim hópi eru fjölmargir einstaklingar sem þurfa á langtímameðferð að halda og sérhæfðri þjónustu vegna langvinnra aukaverkana eða síðbúinna fylgikvilla. Á Íslandi eigum við krabbameinsáætlun sem var samþykkt 2019 og gildir til ársins 2030. Hins vegar hefur ekki verið gefin út aðgerðaáætlun eða veitt til hennar nauðsynlegu fjármagni. Þá er óleystur húsnæðisvandi dagdeildar blóð- og krabbameinslækninga, sem brýnt er að bregðast við. Þessu má ekki skjóta á frest mikið lengur. Ómetanlegur stuðningur Krabbameinsfélagið leggur sitt af mörkum með öflugu forvarnar- og fræðslustarfi, þýðingarmiklu framlagi til krabbameinsrannsókna, hagsmunagæslu og endurgjaldslausum stuðningi og ráðgjöf til krabbameinsgreindra og aðstandenda þeirra. Fjárhagslegur stuðningur einstaklinga og fyrirtækja við átak á borð við Mottumars er því ómetanlegt framlag í baráttunni við krabbamein og undirstaða þess að félagið geti áfram sinnt þessum mikilvægu verkefnum. Krabbameinsfélagið þakkar Velunnurum félagsins og kaupendum Mottumarssokka um land allt af alhug fyrir stuðninginn. Í sameiningu tökumst við á við þær áskoranir sem eru framundan. Höfundur er læknir og formaður Krabbameinsfélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Skimun fyrir krabbameini Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Sjá meira
Flestir þekkja frestunaráráttuna, tilfinninguna að vilja ýta á undan sér einhverju verkefni sem manni hugnast ekki að sinna. Skila einhverju af sér á síðustu stundu og kannski ekki í þeim gæðaflokki sem maður hefði viljað. Að fresta einhverju og fresta því svo aftur, og finna kvíðann magnast þangað til að það er orðið óumflýjanlegt að ljúka verkinu. Að telja sér trú um að allt verði í lagi, þrátt fyrir að í mælaborðinu blikki rautt merki með þeim skilaboðum að við eigum tafarlaust að láta fagaðila yfirfara vélina. Í Mottumars beinir Krabbameinsfélagið athyglinni að krabbameinum hjá körlum, en einn af hverjum þremur karlmönnum getur búist við að greinast með krabbamein einhvern tímann á lífsleiðinni. Nýleg rannsókn Krabbameinsfélagsins sýndi fram á að líkt og með blikkandi viðvörunarljósið eiga sumir karlmenn með einkenni það til að bíða í langan tíma með að leita til læknis. Hátt í helmingur þeirra sem greindust með krabbamein eftir að hafa fundið fyrir einkennum beið í þrjá mánuði eða lengur og um þriðjungur af þeim hópi beið í meira en ár. Þessu viljum við hjá Krabbameinsfélaginu breyta og tileinkum átakið í ár því einkennum krabbameina hjá körlum og hvetjum til þess að þeir hummi ekki fram af sér heilsuna. Verum vakandi fyrir einkennum Þótt gríðarlegar framfarir hafi átt sér stað í meðferð krabbameina á undanförnum árum og fimm ára lífshorfur hafi meira en tvöfaldast frá því að skráning hófst, búum við enn við þann veruleika að yfir fjórðungur dánarmeina er af völdum krabbameina. Samkvæmt samantekt frá árunum 2017-2021 greindust árlega 892 karlmenn með krabbamein. Á sama tímabili létust 317 karlmenn úr krabbameinum ár hvert. Það jafngildir því að við missum rúmlega sex feður, afa, bræður, syni, frændur og vini í hverri viku. Það er allt of mikið. Í Mottumars hvetjum við karlmenn til að kynna sér möguleg einkenni krabbameina og vera vakandi fyrir breytingum á líkama sínum sem geti verið vísbendingar um krabbamein. Slík einkenni geta til dæmis verið óvenjuleg blæðing, hnútar eða þykkildi, óútskýrt þyngdartap, þrálátur hósti eða hæsi, kyngingarerfiðleikar, breyting á meltingu, hægðum eða þvaglátum, sár sem ekki grær, breytingar á fæðingarblettum, óvenjuleg þreyta eða verkir sem sem eiga sér ekki augljósa skýringu. Mikilvægi öflugra forvarna Krabbamein í ristli og endaþarmi eru önnur algengasta tegund krabbameina á Íslandi og þriðja algengasta tegundin á heimsvísu. Skimun fyrir þeim er ein af þremur skimunum sem alþjóðastofnanir mæla með og eina skimunin sem býðst karlmönnum. Hún hefur ekki verið innleidd á Íslandi, en fyrr í mánuðinum bárust þær fréttir frá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins að stefnt sé að því að hefja skimunina á þessu ári. Til að árangur verði af verkefninu er nauðsynlegt að almenningur svari kallinu þegar þar að kemur og fresti því ekki að taka þátt í skimuninni. Þannig leggjum við okkar af mörkum til að fækka þeim sem fá krabbamein og bætum lífslíkur þeirra sem greinast. Það er einnig til mikils að vinna með því að temja sér lífsstíl sem dregur úr áhættu á að fá krabbamein, en heilbrigður lífsstíll hefur mikið forvarnagildi. Þekktir verndandi þættir gegn krabbameinum eru meðal annars regluleg líkamleg hreyfing, hæfileg líkamsþyngd, tóbaksleysi, takmörkuð neysla á áfengi, söltuðum og reyktum mat, sykruðum drykkjum og rauðu kjöti og mikil neysla á trefjaríkum mat eins og heilkornavörum, ávöxtum, grænmeti og baunum. Krabbameinsfélagið hvetur fólk til að kynna sér þær leiðir sem eru færar og stjórnvöld til að vinna að því að skapa samfélag sem setur heilsusamlegan lífstíl í öndvegi. Róðurinn þyngist Stöðunni í krabbameinsmálum má líkja við straumharða á í leysingum og í því samhengi erum við stödd í ánni miðri. Búast má við 52% fjölgun nýrra krabbameinstilvika á næstu árum. Almennt er krabbameinsáhætta ekki að aukast, en aldurssamsetning íslensku þjóðarinnar er að breytast og róðurinn mun þyngjast jafnt og þétt fram til ársins 2040. Vegna framfara í greiningu og meðferð krabbameina fjölgar einnig hratt í hópi lifenda, þeirra sem eru á lífi og hafa greinst með krabbamein, en gert er ráð fyrir að árið 2035 verði þeir að lágmarki 24.300. Í þeim hópi eru fjölmargir einstaklingar sem þurfa á langtímameðferð að halda og sérhæfðri þjónustu vegna langvinnra aukaverkana eða síðbúinna fylgikvilla. Á Íslandi eigum við krabbameinsáætlun sem var samþykkt 2019 og gildir til ársins 2030. Hins vegar hefur ekki verið gefin út aðgerðaáætlun eða veitt til hennar nauðsynlegu fjármagni. Þá er óleystur húsnæðisvandi dagdeildar blóð- og krabbameinslækninga, sem brýnt er að bregðast við. Þessu má ekki skjóta á frest mikið lengur. Ómetanlegur stuðningur Krabbameinsfélagið leggur sitt af mörkum með öflugu forvarnar- og fræðslustarfi, þýðingarmiklu framlagi til krabbameinsrannsókna, hagsmunagæslu og endurgjaldslausum stuðningi og ráðgjöf til krabbameinsgreindra og aðstandenda þeirra. Fjárhagslegur stuðningur einstaklinga og fyrirtækja við átak á borð við Mottumars er því ómetanlegt framlag í baráttunni við krabbamein og undirstaða þess að félagið geti áfram sinnt þessum mikilvægu verkefnum. Krabbameinsfélagið þakkar Velunnurum félagsins og kaupendum Mottumarssokka um land allt af alhug fyrir stuðninginn. Í sameiningu tökumst við á við þær áskoranir sem eru framundan. Höfundur er læknir og formaður Krabbameinsfélagsins.
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar