Er bylting framundan? Sara Oskarsson skrifar 13. apríl 2023 23:01 Slæm geðheilsa og andleg vanlíðan á meðal barna og ungmenna er líklegast ein stærsta áskorun samtímans okkar. Sjálfsvígstíðni ungs fólks á Íslandi er óbærilega og óforsvaranlega há og er sjálfsvíg algengasta dánarorsök ungra íslenskra karlmanna. Mörg sjálfsvíg eru fyrirbyggjanleg. Flestar geðheilbrigðisraskanir byrja á unglingsárunum og fram á miðjan þrítugsaldurinn. Fimmta hvert ungmenni upplifir þunglyndi fyrir 19 ára aldur. Velferðarkerfi nútímans hafa að mörgu leyti brugðist. Þetta eru kerfi sem eru byggð upp með því gamla hugarfari að fjárfestinga helst í greiningarferlum og meðferðum frekar en forvörnum, snemmtækum íhlutunum og eflingu geðheilbrigðis. Við höfum í raun byggt upp kerfi sem byggir nánast eingöngu á meðferð, á kostnað forvarna. Kerfi sem eru fyrirferðarmikil, þung, kostnaðarsöm og óhagkvæm - kerfi sem á tíðum skapa fleiri vandamál en þau leysa. Norrænu velferðarríkin hafa brugðist þegar kemur að því að bæta geðheilbrigði barna og ungmenna. Við þurfum því að spyrja okkur þeirrar grunnspurningarinnar: Ætlum við að gera meira af því sama - eða er kominn tími til að huga að nýrri nálgun í að takast á við geðheilbrigðismál? „Síðan ég missti dóttur mína hefur mér orðið ljóst hversu dýrmæt ung manneskja er“ -Poul Nyrup Rasmussen Árið 1993 missti Poul Nyrup Rasmussen fyrrverandi forsætisráðherra Danmerkur dóttur sína úr sjálfsvígi. Heimurinn hrundi og hann hefur sagt frá þrálátum hugsunum um það hvort að það hefði verið hægt að fyrirbyggja harmleikinn. Í kjölfarið setti hann á laggirnar Headspace í Danmörku sem er ókeypis úrræði fyrir ungt fólk þar sem að það getur leitað aðstoðar við hvaða vandamáli sem er, hversu lítið eða stórt sem það er; allt frá ástarsorg yfir í fíknivanda. Hugmyndin byggist á því að ef að aðstoðin er í boði nógu snemma fyrir ungt fólk sé hægt að fyrirbyggja það að vandamálið stækki og jafnvel þróist út í geðsjúkdóm. Það er mun kostnaðarsamara að meðhöndla geðsjúkdóma en að fyrirbyggja þá. Bergið byrgir brunninn og boðar byltingu Svipað úrræði, Bergið Headspace var svo stofnað hér á Íslandi fyrir þremur árum síðan. Bergið hefur nú þegar sannað gildi sitt og án nokkurs vafa nú þegar bjargað mannslífum. Í Berginu getur ungt fólk fengið viðtalstíma hjá fagaðila sér að kostnaðarlausu án tafar, og á eigin forsendum. Í Berginu er hlýlegt og aðlaðandi umhverfi sem tekur á móti ungmennunum (en ekki stofnanalegt) og þau þurfa ekki að fara á langa biðlista eða bíða eftir þungum greiningarferlum. Heldur er hjálpin í boði strax og hennar er þörf og með því er oft hægt að fyrirbyggja það að vandinn vaxi og ágerist og þróist yfir í geðsjúkdóm. Bergið býður einnig upp á þjónustu og viðtöl í gegnum netið. Þessi nálgun og nýja hugsun er það sem koma skal í geðheilbrigðismálum og er nauðsynleg hugmyndafræðileg breyting sem þarf að eiga sér stað á öllum sviðum kerfisins og samfélagsins nú þegar. Það væri glapræði að halda áfram að gera sama hlutinn sem er bersýnilega ekki að virka sem skildi. Við verðum að þróast og læra af fortíðinni og þora að taka stökk fram á við og taka á vandanum frá nýjum sjónarhóli. Þar sem við hittum fyrir hvern einstakling með mannúðlegri nálgun og spyrjum: „Hvað kom fyrir þig?“ í stað þess að spyrja: „Hvað er að þér?“. Hagfræðilega sannað Það er sannað að það er þjóðhagslega góð fjárfesting fyrir samfélagið í heild að setja peninga í forvarnir frekar en að einblína eingöngu á greiningu og meðhöndlun geðsjúkdóma eftir að þeir hafa gert vart við sig. Við þurfum að ganga úr skugga um að stjórnmálafólk skilji þörfina og kostnaðinn við geðsjúkdóma á meðal ungs fólks. Síðustu forvöð! Á morgun föstudag 14. apríl verður haldin ráðstefna í Grósku þar sem að Bergið á Íslandi, Mental Helse í Noregi og headspace í Danmörku sameina krafta sína og leggja til nýtt upphaf, og boða byltingu í nálgun geðheilbrigðis með stofnun Nordic Headspace samtaka. Poul Nyrup Rasmussen er kominn til landsins vegna hennar og verður viðstaddur allan daginn og heldur mikilvæg erindi á morgun. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra heldur einnig erindi - og fullt af frábærum fyrirlesurum mæta svo sem Gitte Lillelund Bech fyrrverandi varnarmálaráðherra Danmerkur, Tom Guldberg frumkvöðull í samfélagslegri nýsköpun og margir fleiri. Björn Thors leikari verður kynnir ráðstefnunnar. Á ráðstefnunni á morgun munum við ræða hvernig við getum skapað samfélag sem er hluti af lausninni hvað varðar geðheilsueflingu og snemmtæka íhlutun. Við ætlum að sameina krafta okkar og hjálpa hvert öðru að hvetja og þróa nýtt norrænt velferðarkerfi þar sem fjármagni er úthlutað til forvarna, snemmtækrar íhlutunar og eflingar geðheilbrigðis. Þetta verður ógleymanlegur dagur og núna eru síðustu forvöð að tryggja sér miða. Hér er hægt að kaupa miða og sjá dagskrá ráðstefnunnar: https://www.headspaceconference.is/ Höfundur er stjórnarformaður Bergsins, varaþingmaður og listamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Sara Oskarsson Mest lesið Vindmyllufyrirtæki í áskrift hjá íslenskum almenningi Linda Jónsdóttir Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er vara ef hún er ekki seld? Jón Jósafat Björnsson Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun Aulatal um að Evrópa sé veik og getulaus Ole Anton Bieltvedt Skoðun Metnaðarfull markmið og stórir sigrar Halla Helgadóttir Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson Skoðun „Evrópa er í hnignun“ – Er það samt? Lítum aðeins á söguna Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Vilja Ísland í sambandsríki Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Skipta ekki öll börn jafn miklu máli? Greiðslur Reykjavíkurborgar fyrir nám barna utan sveitarfélags Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er sjálfbærni bara fyrir raungreinafólk? Saga Helgason skrifar Skoðun Börn í skjóli Kvennaathvarfsins Auður Magnúsdóttir skrifar Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nýr vettvangur samskipta? Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson skrifar Skoðun Vilja Ísland í sambandsríki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Blikkandi viðvörunarljós Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Evrópa er í hnignun“ – Er það samt? Lítum aðeins á söguna Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Vindmyllufyrirtæki í áskrift hjá íslenskum almenningi Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Metnaðarfull markmið og stórir sigrar Halla Helgadóttir skrifar Skoðun Hvers virði er vara ef hún er ekki seld? Jón Jósafat Björnsson skrifar Skoðun Aulatal um að Evrópa sé veik og getulaus Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson skrifar Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Sjá meira
Slæm geðheilsa og andleg vanlíðan á meðal barna og ungmenna er líklegast ein stærsta áskorun samtímans okkar. Sjálfsvígstíðni ungs fólks á Íslandi er óbærilega og óforsvaranlega há og er sjálfsvíg algengasta dánarorsök ungra íslenskra karlmanna. Mörg sjálfsvíg eru fyrirbyggjanleg. Flestar geðheilbrigðisraskanir byrja á unglingsárunum og fram á miðjan þrítugsaldurinn. Fimmta hvert ungmenni upplifir þunglyndi fyrir 19 ára aldur. Velferðarkerfi nútímans hafa að mörgu leyti brugðist. Þetta eru kerfi sem eru byggð upp með því gamla hugarfari að fjárfestinga helst í greiningarferlum og meðferðum frekar en forvörnum, snemmtækum íhlutunum og eflingu geðheilbrigðis. Við höfum í raun byggt upp kerfi sem byggir nánast eingöngu á meðferð, á kostnað forvarna. Kerfi sem eru fyrirferðarmikil, þung, kostnaðarsöm og óhagkvæm - kerfi sem á tíðum skapa fleiri vandamál en þau leysa. Norrænu velferðarríkin hafa brugðist þegar kemur að því að bæta geðheilbrigði barna og ungmenna. Við þurfum því að spyrja okkur þeirrar grunnspurningarinnar: Ætlum við að gera meira af því sama - eða er kominn tími til að huga að nýrri nálgun í að takast á við geðheilbrigðismál? „Síðan ég missti dóttur mína hefur mér orðið ljóst hversu dýrmæt ung manneskja er“ -Poul Nyrup Rasmussen Árið 1993 missti Poul Nyrup Rasmussen fyrrverandi forsætisráðherra Danmerkur dóttur sína úr sjálfsvígi. Heimurinn hrundi og hann hefur sagt frá þrálátum hugsunum um það hvort að það hefði verið hægt að fyrirbyggja harmleikinn. Í kjölfarið setti hann á laggirnar Headspace í Danmörku sem er ókeypis úrræði fyrir ungt fólk þar sem að það getur leitað aðstoðar við hvaða vandamáli sem er, hversu lítið eða stórt sem það er; allt frá ástarsorg yfir í fíknivanda. Hugmyndin byggist á því að ef að aðstoðin er í boði nógu snemma fyrir ungt fólk sé hægt að fyrirbyggja það að vandamálið stækki og jafnvel þróist út í geðsjúkdóm. Það er mun kostnaðarsamara að meðhöndla geðsjúkdóma en að fyrirbyggja þá. Bergið byrgir brunninn og boðar byltingu Svipað úrræði, Bergið Headspace var svo stofnað hér á Íslandi fyrir þremur árum síðan. Bergið hefur nú þegar sannað gildi sitt og án nokkurs vafa nú þegar bjargað mannslífum. Í Berginu getur ungt fólk fengið viðtalstíma hjá fagaðila sér að kostnaðarlausu án tafar, og á eigin forsendum. Í Berginu er hlýlegt og aðlaðandi umhverfi sem tekur á móti ungmennunum (en ekki stofnanalegt) og þau þurfa ekki að fara á langa biðlista eða bíða eftir þungum greiningarferlum. Heldur er hjálpin í boði strax og hennar er þörf og með því er oft hægt að fyrirbyggja það að vandinn vaxi og ágerist og þróist yfir í geðsjúkdóm. Bergið býður einnig upp á þjónustu og viðtöl í gegnum netið. Þessi nálgun og nýja hugsun er það sem koma skal í geðheilbrigðismálum og er nauðsynleg hugmyndafræðileg breyting sem þarf að eiga sér stað á öllum sviðum kerfisins og samfélagsins nú þegar. Það væri glapræði að halda áfram að gera sama hlutinn sem er bersýnilega ekki að virka sem skildi. Við verðum að þróast og læra af fortíðinni og þora að taka stökk fram á við og taka á vandanum frá nýjum sjónarhóli. Þar sem við hittum fyrir hvern einstakling með mannúðlegri nálgun og spyrjum: „Hvað kom fyrir þig?“ í stað þess að spyrja: „Hvað er að þér?“. Hagfræðilega sannað Það er sannað að það er þjóðhagslega góð fjárfesting fyrir samfélagið í heild að setja peninga í forvarnir frekar en að einblína eingöngu á greiningu og meðhöndlun geðsjúkdóma eftir að þeir hafa gert vart við sig. Við þurfum að ganga úr skugga um að stjórnmálafólk skilji þörfina og kostnaðinn við geðsjúkdóma á meðal ungs fólks. Síðustu forvöð! Á morgun föstudag 14. apríl verður haldin ráðstefna í Grósku þar sem að Bergið á Íslandi, Mental Helse í Noregi og headspace í Danmörku sameina krafta sína og leggja til nýtt upphaf, og boða byltingu í nálgun geðheilbrigðis með stofnun Nordic Headspace samtaka. Poul Nyrup Rasmussen er kominn til landsins vegna hennar og verður viðstaddur allan daginn og heldur mikilvæg erindi á morgun. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra heldur einnig erindi - og fullt af frábærum fyrirlesurum mæta svo sem Gitte Lillelund Bech fyrrverandi varnarmálaráðherra Danmerkur, Tom Guldberg frumkvöðull í samfélagslegri nýsköpun og margir fleiri. Björn Thors leikari verður kynnir ráðstefnunnar. Á ráðstefnunni á morgun munum við ræða hvernig við getum skapað samfélag sem er hluti af lausninni hvað varðar geðheilsueflingu og snemmtæka íhlutun. Við ætlum að sameina krafta okkar og hjálpa hvert öðru að hvetja og þróa nýtt norrænt velferðarkerfi þar sem fjármagni er úthlutað til forvarna, snemmtækrar íhlutunar og eflingar geðheilbrigðis. Þetta verður ógleymanlegur dagur og núna eru síðustu forvöð að tryggja sér miða. Hér er hægt að kaupa miða og sjá dagskrá ráðstefnunnar: https://www.headspaceconference.is/ Höfundur er stjórnarformaður Bergsins, varaþingmaður og listamaður.
Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun
Skoðun Skipta ekki öll börn jafn miklu máli? Greiðslur Reykjavíkurborgar fyrir nám barna utan sveitarfélags Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson skrifar
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun