Er bylting framundan? Sara Oskarsson skrifar 13. apríl 2023 23:01 Slæm geðheilsa og andleg vanlíðan á meðal barna og ungmenna er líklegast ein stærsta áskorun samtímans okkar. Sjálfsvígstíðni ungs fólks á Íslandi er óbærilega og óforsvaranlega há og er sjálfsvíg algengasta dánarorsök ungra íslenskra karlmanna. Mörg sjálfsvíg eru fyrirbyggjanleg. Flestar geðheilbrigðisraskanir byrja á unglingsárunum og fram á miðjan þrítugsaldurinn. Fimmta hvert ungmenni upplifir þunglyndi fyrir 19 ára aldur. Velferðarkerfi nútímans hafa að mörgu leyti brugðist. Þetta eru kerfi sem eru byggð upp með því gamla hugarfari að fjárfestinga helst í greiningarferlum og meðferðum frekar en forvörnum, snemmtækum íhlutunum og eflingu geðheilbrigðis. Við höfum í raun byggt upp kerfi sem byggir nánast eingöngu á meðferð, á kostnað forvarna. Kerfi sem eru fyrirferðarmikil, þung, kostnaðarsöm og óhagkvæm - kerfi sem á tíðum skapa fleiri vandamál en þau leysa. Norrænu velferðarríkin hafa brugðist þegar kemur að því að bæta geðheilbrigði barna og ungmenna. Við þurfum því að spyrja okkur þeirrar grunnspurningarinnar: Ætlum við að gera meira af því sama - eða er kominn tími til að huga að nýrri nálgun í að takast á við geðheilbrigðismál? „Síðan ég missti dóttur mína hefur mér orðið ljóst hversu dýrmæt ung manneskja er“ -Poul Nyrup Rasmussen Árið 1993 missti Poul Nyrup Rasmussen fyrrverandi forsætisráðherra Danmerkur dóttur sína úr sjálfsvígi. Heimurinn hrundi og hann hefur sagt frá þrálátum hugsunum um það hvort að það hefði verið hægt að fyrirbyggja harmleikinn. Í kjölfarið setti hann á laggirnar Headspace í Danmörku sem er ókeypis úrræði fyrir ungt fólk þar sem að það getur leitað aðstoðar við hvaða vandamáli sem er, hversu lítið eða stórt sem það er; allt frá ástarsorg yfir í fíknivanda. Hugmyndin byggist á því að ef að aðstoðin er í boði nógu snemma fyrir ungt fólk sé hægt að fyrirbyggja það að vandamálið stækki og jafnvel þróist út í geðsjúkdóm. Það er mun kostnaðarsamara að meðhöndla geðsjúkdóma en að fyrirbyggja þá. Bergið byrgir brunninn og boðar byltingu Svipað úrræði, Bergið Headspace var svo stofnað hér á Íslandi fyrir þremur árum síðan. Bergið hefur nú þegar sannað gildi sitt og án nokkurs vafa nú þegar bjargað mannslífum. Í Berginu getur ungt fólk fengið viðtalstíma hjá fagaðila sér að kostnaðarlausu án tafar, og á eigin forsendum. Í Berginu er hlýlegt og aðlaðandi umhverfi sem tekur á móti ungmennunum (en ekki stofnanalegt) og þau þurfa ekki að fara á langa biðlista eða bíða eftir þungum greiningarferlum. Heldur er hjálpin í boði strax og hennar er þörf og með því er oft hægt að fyrirbyggja það að vandinn vaxi og ágerist og þróist yfir í geðsjúkdóm. Bergið býður einnig upp á þjónustu og viðtöl í gegnum netið. Þessi nálgun og nýja hugsun er það sem koma skal í geðheilbrigðismálum og er nauðsynleg hugmyndafræðileg breyting sem þarf að eiga sér stað á öllum sviðum kerfisins og samfélagsins nú þegar. Það væri glapræði að halda áfram að gera sama hlutinn sem er bersýnilega ekki að virka sem skildi. Við verðum að þróast og læra af fortíðinni og þora að taka stökk fram á við og taka á vandanum frá nýjum sjónarhóli. Þar sem við hittum fyrir hvern einstakling með mannúðlegri nálgun og spyrjum: „Hvað kom fyrir þig?“ í stað þess að spyrja: „Hvað er að þér?“. Hagfræðilega sannað Það er sannað að það er þjóðhagslega góð fjárfesting fyrir samfélagið í heild að setja peninga í forvarnir frekar en að einblína eingöngu á greiningu og meðhöndlun geðsjúkdóma eftir að þeir hafa gert vart við sig. Við þurfum að ganga úr skugga um að stjórnmálafólk skilji þörfina og kostnaðinn við geðsjúkdóma á meðal ungs fólks. Síðustu forvöð! Á morgun föstudag 14. apríl verður haldin ráðstefna í Grósku þar sem að Bergið á Íslandi, Mental Helse í Noregi og headspace í Danmörku sameina krafta sína og leggja til nýtt upphaf, og boða byltingu í nálgun geðheilbrigðis með stofnun Nordic Headspace samtaka. Poul Nyrup Rasmussen er kominn til landsins vegna hennar og verður viðstaddur allan daginn og heldur mikilvæg erindi á morgun. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra heldur einnig erindi - og fullt af frábærum fyrirlesurum mæta svo sem Gitte Lillelund Bech fyrrverandi varnarmálaráðherra Danmerkur, Tom Guldberg frumkvöðull í samfélagslegri nýsköpun og margir fleiri. Björn Thors leikari verður kynnir ráðstefnunnar. Á ráðstefnunni á morgun munum við ræða hvernig við getum skapað samfélag sem er hluti af lausninni hvað varðar geðheilsueflingu og snemmtæka íhlutun. Við ætlum að sameina krafta okkar og hjálpa hvert öðru að hvetja og þróa nýtt norrænt velferðarkerfi þar sem fjármagni er úthlutað til forvarna, snemmtækrar íhlutunar og eflingar geðheilbrigðis. Þetta verður ógleymanlegur dagur og núna eru síðustu forvöð að tryggja sér miða. Hér er hægt að kaupa miða og sjá dagskrá ráðstefnunnar: https://www.headspaceconference.is/ Höfundur er stjórnarformaður Bergsins, varaþingmaður og listamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Sara Oskarsson Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Sjá meira
Slæm geðheilsa og andleg vanlíðan á meðal barna og ungmenna er líklegast ein stærsta áskorun samtímans okkar. Sjálfsvígstíðni ungs fólks á Íslandi er óbærilega og óforsvaranlega há og er sjálfsvíg algengasta dánarorsök ungra íslenskra karlmanna. Mörg sjálfsvíg eru fyrirbyggjanleg. Flestar geðheilbrigðisraskanir byrja á unglingsárunum og fram á miðjan þrítugsaldurinn. Fimmta hvert ungmenni upplifir þunglyndi fyrir 19 ára aldur. Velferðarkerfi nútímans hafa að mörgu leyti brugðist. Þetta eru kerfi sem eru byggð upp með því gamla hugarfari að fjárfestinga helst í greiningarferlum og meðferðum frekar en forvörnum, snemmtækum íhlutunum og eflingu geðheilbrigðis. Við höfum í raun byggt upp kerfi sem byggir nánast eingöngu á meðferð, á kostnað forvarna. Kerfi sem eru fyrirferðarmikil, þung, kostnaðarsöm og óhagkvæm - kerfi sem á tíðum skapa fleiri vandamál en þau leysa. Norrænu velferðarríkin hafa brugðist þegar kemur að því að bæta geðheilbrigði barna og ungmenna. Við þurfum því að spyrja okkur þeirrar grunnspurningarinnar: Ætlum við að gera meira af því sama - eða er kominn tími til að huga að nýrri nálgun í að takast á við geðheilbrigðismál? „Síðan ég missti dóttur mína hefur mér orðið ljóst hversu dýrmæt ung manneskja er“ -Poul Nyrup Rasmussen Árið 1993 missti Poul Nyrup Rasmussen fyrrverandi forsætisráðherra Danmerkur dóttur sína úr sjálfsvígi. Heimurinn hrundi og hann hefur sagt frá þrálátum hugsunum um það hvort að það hefði verið hægt að fyrirbyggja harmleikinn. Í kjölfarið setti hann á laggirnar Headspace í Danmörku sem er ókeypis úrræði fyrir ungt fólk þar sem að það getur leitað aðstoðar við hvaða vandamáli sem er, hversu lítið eða stórt sem það er; allt frá ástarsorg yfir í fíknivanda. Hugmyndin byggist á því að ef að aðstoðin er í boði nógu snemma fyrir ungt fólk sé hægt að fyrirbyggja það að vandamálið stækki og jafnvel þróist út í geðsjúkdóm. Það er mun kostnaðarsamara að meðhöndla geðsjúkdóma en að fyrirbyggja þá. Bergið byrgir brunninn og boðar byltingu Svipað úrræði, Bergið Headspace var svo stofnað hér á Íslandi fyrir þremur árum síðan. Bergið hefur nú þegar sannað gildi sitt og án nokkurs vafa nú þegar bjargað mannslífum. Í Berginu getur ungt fólk fengið viðtalstíma hjá fagaðila sér að kostnaðarlausu án tafar, og á eigin forsendum. Í Berginu er hlýlegt og aðlaðandi umhverfi sem tekur á móti ungmennunum (en ekki stofnanalegt) og þau þurfa ekki að fara á langa biðlista eða bíða eftir þungum greiningarferlum. Heldur er hjálpin í boði strax og hennar er þörf og með því er oft hægt að fyrirbyggja það að vandinn vaxi og ágerist og þróist yfir í geðsjúkdóm. Bergið býður einnig upp á þjónustu og viðtöl í gegnum netið. Þessi nálgun og nýja hugsun er það sem koma skal í geðheilbrigðismálum og er nauðsynleg hugmyndafræðileg breyting sem þarf að eiga sér stað á öllum sviðum kerfisins og samfélagsins nú þegar. Það væri glapræði að halda áfram að gera sama hlutinn sem er bersýnilega ekki að virka sem skildi. Við verðum að þróast og læra af fortíðinni og þora að taka stökk fram á við og taka á vandanum frá nýjum sjónarhóli. Þar sem við hittum fyrir hvern einstakling með mannúðlegri nálgun og spyrjum: „Hvað kom fyrir þig?“ í stað þess að spyrja: „Hvað er að þér?“. Hagfræðilega sannað Það er sannað að það er þjóðhagslega góð fjárfesting fyrir samfélagið í heild að setja peninga í forvarnir frekar en að einblína eingöngu á greiningu og meðhöndlun geðsjúkdóma eftir að þeir hafa gert vart við sig. Við þurfum að ganga úr skugga um að stjórnmálafólk skilji þörfina og kostnaðinn við geðsjúkdóma á meðal ungs fólks. Síðustu forvöð! Á morgun föstudag 14. apríl verður haldin ráðstefna í Grósku þar sem að Bergið á Íslandi, Mental Helse í Noregi og headspace í Danmörku sameina krafta sína og leggja til nýtt upphaf, og boða byltingu í nálgun geðheilbrigðis með stofnun Nordic Headspace samtaka. Poul Nyrup Rasmussen er kominn til landsins vegna hennar og verður viðstaddur allan daginn og heldur mikilvæg erindi á morgun. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra heldur einnig erindi - og fullt af frábærum fyrirlesurum mæta svo sem Gitte Lillelund Bech fyrrverandi varnarmálaráðherra Danmerkur, Tom Guldberg frumkvöðull í samfélagslegri nýsköpun og margir fleiri. Björn Thors leikari verður kynnir ráðstefnunnar. Á ráðstefnunni á morgun munum við ræða hvernig við getum skapað samfélag sem er hluti af lausninni hvað varðar geðheilsueflingu og snemmtæka íhlutun. Við ætlum að sameina krafta okkar og hjálpa hvert öðru að hvetja og þróa nýtt norrænt velferðarkerfi þar sem fjármagni er úthlutað til forvarna, snemmtækrar íhlutunar og eflingar geðheilbrigðis. Þetta verður ógleymanlegur dagur og núna eru síðustu forvöð að tryggja sér miða. Hér er hægt að kaupa miða og sjá dagskrá ráðstefnunnar: https://www.headspaceconference.is/ Höfundur er stjórnarformaður Bergsins, varaþingmaður og listamaður.
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar