Ætlum við að rétt slefa í gegn? Kristinn Árni L. Hróbjartsson skrifar 21. apríl 2023 13:31 „Allt fyrir ofan fimm er óborguð yfirvinna,” sagði eldri nemandi við mig, óharnaðan busa, þegar ég mætti á mína fyrstu kóræfingu í Menntaskólanum við Hamrahlíð. Með öðrum orðum þá taldi hann ekki taka því að leggja meira á sig en lágmarkið til að ná prófi. Ég lét þessa ráðgjöf reyndar sem vind um eyru þjóta að mestu, en hef á móti heiðrað þetta lífsmottó þegar kemur að þátttöku í búningapartýum þar sem ég læt yfirleitt duga að mæta sem “venjulegur miðaldra pabbi í peysu.” Reyndar er þessi skólafélagi minn í dag framarlega á heimsvísu á sínu sviði, svo líklega fylgdi hann ekki sjálfur eigin ráðleggingum. En afhverju er ég að rifja þetta upp? Jú, í nóvember síðastliðnum var ég staddur í Sharm-el-Sheikh í Egyptalandi á loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, COP27. Það kom mér á óvart að þrátt fyrir að útfösun jarðefnaeldsneytis eigi að vera stærsta forgangsmál okkar tíma, nýttu samninganefndir stóru ríkjanna tímann í að togast á um hvort draga ætti úr notkun alls jarðefnaeldsneytis, eða einblína á að minnka notkun kola (líkt og niðurstaðan var á síðustu ráðstefnunni, COP26). Glöggir lesendur vita sjálfsagt að hvorugt er nóg til að ná yfirlýstum markmiðum um að halda okkur innan 1,5 gráðu hlýnunar. Enda birti milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna nýverið skýrslu sem er lokaviðvörun nefndarinnar um að þetta takmark sé að verða óraunhæft nema ef þjóðir heimsins taki sig verulega á. Við erum því að fjarlægjast þetta markmið. Það gleymist hins vegar oft í umræðunni að heimurinn við 1,5 gráðu er engin drauma niðurstaða, langt í frá. Einnar-kommu-fimm gráðu markmiðið er sambærilegt við að slefa með 4,5 í stærðfræði 303. Nokkuð sem við virðumst hafa sætt okkur við en ólíkt STÆ303 þá er ekki í boði að skrá sig í endurtekt og taka prófið aftur. Líkur á óafturkræfum breytingum á umhverfinu aukast margfalt því meira sem við nálgumst 1,5 gráðu hlýnun. Þar má til dæmis nefna algjöra eyðileggingu kóralrifa, breytingu á mikilvægum hafstraumum í Norður Atlantshafi, bráðnun Grænlandsjökuls og útrýmingu nánast allra fjallajökla. Við birtingu skýrslu milliríkjanefndarinnar varaði Antonio Gueterres, aðalframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, við því að mannkynið væri komið út á þunnan ís og að ísinn væri að bráðna hratt. Þrátt fyrir allar þær aðgerðir sem ríkisstjórnir heimsins hafa nú þegar sett af stað stefnir samt í 2,8 gráðu hækkun (samkvæmt UNEP). Við, lötu unglingarnir sem ætluðu að slefa í Vistkerfastjórnun 103, erum því ekki bara að fara að klúðra prófinu, heldur föllum við líklega á mætingu áður en til þess kemur… Og hvað er þá til ráða? Það er kominn tími til að skrúfa upp metnaðinn því að vandinn er stór. Á meðan restin af heiminum keppist við að gera orkukerfi landa sinna sjálfbær er Ísland í þeirri öfundsverðu stöðu að búa nú þegar að sjálfbæru orkukerfi. Vegna útsjónarsemi fyrri kynslóða erum við með forskot. En miklu forskoti fylgir mikil ábyrgð. Okkur ber skylda til að nota forskotið til að leggja okkar af mörkum og helst að stefna að árangri umfram markmiðið. Einsetja okkur að dúxa verkefnið og þannig hjálpa öðrum þjóðum og sjálfum okkur að komast í gegnum þetta. Fyrri kynslóðum landsmanna tókst að búa til sjálfbært orkukerfi með lítið á milli handanna. Okkar kynslóð þarf að endurtaka leikinn, skipta út kerfum, endurhugsa aðferðir, þróa nýjar lausnir og sannreyna í raunverulegum aðstæðum. Við þurfum að nýta sérstöðu Íslands með hagsmuni alls mannkyns að leiðarljósi. Þó að Ísland sé lítið, þá getum við sýnt öðrum þjóðum að það er hægt að breyta kerfunum okkar og minnka umhverfisskaðann án þess að fórna lífsgæðum. Það er ekki óborguð yfirvinna heldur loforð um stórhátíðarkaup fyrir okkur sjálf og komandi kynslóðir. Kristinn Árni L. Hróbjartsson Höfundur er framkvæmdastjóri Running Tide á Íslandi og áhugamaður um að gera meira en lágmarkið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Loftslagsmál Loftslagsráðstefna Sameinuðu þjóðanna (COP) Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
„Allt fyrir ofan fimm er óborguð yfirvinna,” sagði eldri nemandi við mig, óharnaðan busa, þegar ég mætti á mína fyrstu kóræfingu í Menntaskólanum við Hamrahlíð. Með öðrum orðum þá taldi hann ekki taka því að leggja meira á sig en lágmarkið til að ná prófi. Ég lét þessa ráðgjöf reyndar sem vind um eyru þjóta að mestu, en hef á móti heiðrað þetta lífsmottó þegar kemur að þátttöku í búningapartýum þar sem ég læt yfirleitt duga að mæta sem “venjulegur miðaldra pabbi í peysu.” Reyndar er þessi skólafélagi minn í dag framarlega á heimsvísu á sínu sviði, svo líklega fylgdi hann ekki sjálfur eigin ráðleggingum. En afhverju er ég að rifja þetta upp? Jú, í nóvember síðastliðnum var ég staddur í Sharm-el-Sheikh í Egyptalandi á loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, COP27. Það kom mér á óvart að þrátt fyrir að útfösun jarðefnaeldsneytis eigi að vera stærsta forgangsmál okkar tíma, nýttu samninganefndir stóru ríkjanna tímann í að togast á um hvort draga ætti úr notkun alls jarðefnaeldsneytis, eða einblína á að minnka notkun kola (líkt og niðurstaðan var á síðustu ráðstefnunni, COP26). Glöggir lesendur vita sjálfsagt að hvorugt er nóg til að ná yfirlýstum markmiðum um að halda okkur innan 1,5 gráðu hlýnunar. Enda birti milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna nýverið skýrslu sem er lokaviðvörun nefndarinnar um að þetta takmark sé að verða óraunhæft nema ef þjóðir heimsins taki sig verulega á. Við erum því að fjarlægjast þetta markmið. Það gleymist hins vegar oft í umræðunni að heimurinn við 1,5 gráðu er engin drauma niðurstaða, langt í frá. Einnar-kommu-fimm gráðu markmiðið er sambærilegt við að slefa með 4,5 í stærðfræði 303. Nokkuð sem við virðumst hafa sætt okkur við en ólíkt STÆ303 þá er ekki í boði að skrá sig í endurtekt og taka prófið aftur. Líkur á óafturkræfum breytingum á umhverfinu aukast margfalt því meira sem við nálgumst 1,5 gráðu hlýnun. Þar má til dæmis nefna algjöra eyðileggingu kóralrifa, breytingu á mikilvægum hafstraumum í Norður Atlantshafi, bráðnun Grænlandsjökuls og útrýmingu nánast allra fjallajökla. Við birtingu skýrslu milliríkjanefndarinnar varaði Antonio Gueterres, aðalframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, við því að mannkynið væri komið út á þunnan ís og að ísinn væri að bráðna hratt. Þrátt fyrir allar þær aðgerðir sem ríkisstjórnir heimsins hafa nú þegar sett af stað stefnir samt í 2,8 gráðu hækkun (samkvæmt UNEP). Við, lötu unglingarnir sem ætluðu að slefa í Vistkerfastjórnun 103, erum því ekki bara að fara að klúðra prófinu, heldur föllum við líklega á mætingu áður en til þess kemur… Og hvað er þá til ráða? Það er kominn tími til að skrúfa upp metnaðinn því að vandinn er stór. Á meðan restin af heiminum keppist við að gera orkukerfi landa sinna sjálfbær er Ísland í þeirri öfundsverðu stöðu að búa nú þegar að sjálfbæru orkukerfi. Vegna útsjónarsemi fyrri kynslóða erum við með forskot. En miklu forskoti fylgir mikil ábyrgð. Okkur ber skylda til að nota forskotið til að leggja okkar af mörkum og helst að stefna að árangri umfram markmiðið. Einsetja okkur að dúxa verkefnið og þannig hjálpa öðrum þjóðum og sjálfum okkur að komast í gegnum þetta. Fyrri kynslóðum landsmanna tókst að búa til sjálfbært orkukerfi með lítið á milli handanna. Okkar kynslóð þarf að endurtaka leikinn, skipta út kerfum, endurhugsa aðferðir, þróa nýjar lausnir og sannreyna í raunverulegum aðstæðum. Við þurfum að nýta sérstöðu Íslands með hagsmuni alls mannkyns að leiðarljósi. Þó að Ísland sé lítið, þá getum við sýnt öðrum þjóðum að það er hægt að breyta kerfunum okkar og minnka umhverfisskaðann án þess að fórna lífsgæðum. Það er ekki óborguð yfirvinna heldur loforð um stórhátíðarkaup fyrir okkur sjálf og komandi kynslóðir. Kristinn Árni L. Hróbjartsson Höfundur er framkvæmdastjóri Running Tide á Íslandi og áhugamaður um að gera meira en lágmarkið.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun