Ætlum við að rétt slefa í gegn? Kristinn Árni L. Hróbjartsson skrifar 21. apríl 2023 13:31 „Allt fyrir ofan fimm er óborguð yfirvinna,” sagði eldri nemandi við mig, óharnaðan busa, þegar ég mætti á mína fyrstu kóræfingu í Menntaskólanum við Hamrahlíð. Með öðrum orðum þá taldi hann ekki taka því að leggja meira á sig en lágmarkið til að ná prófi. Ég lét þessa ráðgjöf reyndar sem vind um eyru þjóta að mestu, en hef á móti heiðrað þetta lífsmottó þegar kemur að þátttöku í búningapartýum þar sem ég læt yfirleitt duga að mæta sem “venjulegur miðaldra pabbi í peysu.” Reyndar er þessi skólafélagi minn í dag framarlega á heimsvísu á sínu sviði, svo líklega fylgdi hann ekki sjálfur eigin ráðleggingum. En afhverju er ég að rifja þetta upp? Jú, í nóvember síðastliðnum var ég staddur í Sharm-el-Sheikh í Egyptalandi á loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, COP27. Það kom mér á óvart að þrátt fyrir að útfösun jarðefnaeldsneytis eigi að vera stærsta forgangsmál okkar tíma, nýttu samninganefndir stóru ríkjanna tímann í að togast á um hvort draga ætti úr notkun alls jarðefnaeldsneytis, eða einblína á að minnka notkun kola (líkt og niðurstaðan var á síðustu ráðstefnunni, COP26). Glöggir lesendur vita sjálfsagt að hvorugt er nóg til að ná yfirlýstum markmiðum um að halda okkur innan 1,5 gráðu hlýnunar. Enda birti milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna nýverið skýrslu sem er lokaviðvörun nefndarinnar um að þetta takmark sé að verða óraunhæft nema ef þjóðir heimsins taki sig verulega á. Við erum því að fjarlægjast þetta markmið. Það gleymist hins vegar oft í umræðunni að heimurinn við 1,5 gráðu er engin drauma niðurstaða, langt í frá. Einnar-kommu-fimm gráðu markmiðið er sambærilegt við að slefa með 4,5 í stærðfræði 303. Nokkuð sem við virðumst hafa sætt okkur við en ólíkt STÆ303 þá er ekki í boði að skrá sig í endurtekt og taka prófið aftur. Líkur á óafturkræfum breytingum á umhverfinu aukast margfalt því meira sem við nálgumst 1,5 gráðu hlýnun. Þar má til dæmis nefna algjöra eyðileggingu kóralrifa, breytingu á mikilvægum hafstraumum í Norður Atlantshafi, bráðnun Grænlandsjökuls og útrýmingu nánast allra fjallajökla. Við birtingu skýrslu milliríkjanefndarinnar varaði Antonio Gueterres, aðalframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, við því að mannkynið væri komið út á þunnan ís og að ísinn væri að bráðna hratt. Þrátt fyrir allar þær aðgerðir sem ríkisstjórnir heimsins hafa nú þegar sett af stað stefnir samt í 2,8 gráðu hækkun (samkvæmt UNEP). Við, lötu unglingarnir sem ætluðu að slefa í Vistkerfastjórnun 103, erum því ekki bara að fara að klúðra prófinu, heldur föllum við líklega á mætingu áður en til þess kemur… Og hvað er þá til ráða? Það er kominn tími til að skrúfa upp metnaðinn því að vandinn er stór. Á meðan restin af heiminum keppist við að gera orkukerfi landa sinna sjálfbær er Ísland í þeirri öfundsverðu stöðu að búa nú þegar að sjálfbæru orkukerfi. Vegna útsjónarsemi fyrri kynslóða erum við með forskot. En miklu forskoti fylgir mikil ábyrgð. Okkur ber skylda til að nota forskotið til að leggja okkar af mörkum og helst að stefna að árangri umfram markmiðið. Einsetja okkur að dúxa verkefnið og þannig hjálpa öðrum þjóðum og sjálfum okkur að komast í gegnum þetta. Fyrri kynslóðum landsmanna tókst að búa til sjálfbært orkukerfi með lítið á milli handanna. Okkar kynslóð þarf að endurtaka leikinn, skipta út kerfum, endurhugsa aðferðir, þróa nýjar lausnir og sannreyna í raunverulegum aðstæðum. Við þurfum að nýta sérstöðu Íslands með hagsmuni alls mannkyns að leiðarljósi. Þó að Ísland sé lítið, þá getum við sýnt öðrum þjóðum að það er hægt að breyta kerfunum okkar og minnka umhverfisskaðann án þess að fórna lífsgæðum. Það er ekki óborguð yfirvinna heldur loforð um stórhátíðarkaup fyrir okkur sjálf og komandi kynslóðir. Kristinn Árni L. Hróbjartsson Höfundur er framkvæmdastjóri Running Tide á Íslandi og áhugamaður um að gera meira en lágmarkið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Loftslagsmál Loftslagsráðstefna Sameinuðu þjóðanna (COP) Mest lesið Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun Ólögmæt sóun skattfjár Markús Ingólfur Eiríksson Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason Skoðun Skoðun Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Verndum íslenskuna- líka á Alþingi Íslendinga Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ungt fólk er meira en bara meme og sketsar á TikTok Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson skrifar Skoðun Vertu ekki að plata mig Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun 11.11. - Aldrei aftur stríð Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Velferðarsamfélag í anda jafnaðarmennskunnar Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Sjá meira
„Allt fyrir ofan fimm er óborguð yfirvinna,” sagði eldri nemandi við mig, óharnaðan busa, þegar ég mætti á mína fyrstu kóræfingu í Menntaskólanum við Hamrahlíð. Með öðrum orðum þá taldi hann ekki taka því að leggja meira á sig en lágmarkið til að ná prófi. Ég lét þessa ráðgjöf reyndar sem vind um eyru þjóta að mestu, en hef á móti heiðrað þetta lífsmottó þegar kemur að þátttöku í búningapartýum þar sem ég læt yfirleitt duga að mæta sem “venjulegur miðaldra pabbi í peysu.” Reyndar er þessi skólafélagi minn í dag framarlega á heimsvísu á sínu sviði, svo líklega fylgdi hann ekki sjálfur eigin ráðleggingum. En afhverju er ég að rifja þetta upp? Jú, í nóvember síðastliðnum var ég staddur í Sharm-el-Sheikh í Egyptalandi á loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, COP27. Það kom mér á óvart að þrátt fyrir að útfösun jarðefnaeldsneytis eigi að vera stærsta forgangsmál okkar tíma, nýttu samninganefndir stóru ríkjanna tímann í að togast á um hvort draga ætti úr notkun alls jarðefnaeldsneytis, eða einblína á að minnka notkun kola (líkt og niðurstaðan var á síðustu ráðstefnunni, COP26). Glöggir lesendur vita sjálfsagt að hvorugt er nóg til að ná yfirlýstum markmiðum um að halda okkur innan 1,5 gráðu hlýnunar. Enda birti milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna nýverið skýrslu sem er lokaviðvörun nefndarinnar um að þetta takmark sé að verða óraunhæft nema ef þjóðir heimsins taki sig verulega á. Við erum því að fjarlægjast þetta markmið. Það gleymist hins vegar oft í umræðunni að heimurinn við 1,5 gráðu er engin drauma niðurstaða, langt í frá. Einnar-kommu-fimm gráðu markmiðið er sambærilegt við að slefa með 4,5 í stærðfræði 303. Nokkuð sem við virðumst hafa sætt okkur við en ólíkt STÆ303 þá er ekki í boði að skrá sig í endurtekt og taka prófið aftur. Líkur á óafturkræfum breytingum á umhverfinu aukast margfalt því meira sem við nálgumst 1,5 gráðu hlýnun. Þar má til dæmis nefna algjöra eyðileggingu kóralrifa, breytingu á mikilvægum hafstraumum í Norður Atlantshafi, bráðnun Grænlandsjökuls og útrýmingu nánast allra fjallajökla. Við birtingu skýrslu milliríkjanefndarinnar varaði Antonio Gueterres, aðalframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, við því að mannkynið væri komið út á þunnan ís og að ísinn væri að bráðna hratt. Þrátt fyrir allar þær aðgerðir sem ríkisstjórnir heimsins hafa nú þegar sett af stað stefnir samt í 2,8 gráðu hækkun (samkvæmt UNEP). Við, lötu unglingarnir sem ætluðu að slefa í Vistkerfastjórnun 103, erum því ekki bara að fara að klúðra prófinu, heldur föllum við líklega á mætingu áður en til þess kemur… Og hvað er þá til ráða? Það er kominn tími til að skrúfa upp metnaðinn því að vandinn er stór. Á meðan restin af heiminum keppist við að gera orkukerfi landa sinna sjálfbær er Ísland í þeirri öfundsverðu stöðu að búa nú þegar að sjálfbæru orkukerfi. Vegna útsjónarsemi fyrri kynslóða erum við með forskot. En miklu forskoti fylgir mikil ábyrgð. Okkur ber skylda til að nota forskotið til að leggja okkar af mörkum og helst að stefna að árangri umfram markmiðið. Einsetja okkur að dúxa verkefnið og þannig hjálpa öðrum þjóðum og sjálfum okkur að komast í gegnum þetta. Fyrri kynslóðum landsmanna tókst að búa til sjálfbært orkukerfi með lítið á milli handanna. Okkar kynslóð þarf að endurtaka leikinn, skipta út kerfum, endurhugsa aðferðir, þróa nýjar lausnir og sannreyna í raunverulegum aðstæðum. Við þurfum að nýta sérstöðu Íslands með hagsmuni alls mannkyns að leiðarljósi. Þó að Ísland sé lítið, þá getum við sýnt öðrum þjóðum að það er hægt að breyta kerfunum okkar og minnka umhverfisskaðann án þess að fórna lífsgæðum. Það er ekki óborguð yfirvinna heldur loforð um stórhátíðarkaup fyrir okkur sjálf og komandi kynslóðir. Kristinn Árni L. Hróbjartsson Höfundur er framkvæmdastjóri Running Tide á Íslandi og áhugamaður um að gera meira en lágmarkið.
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Skoðun Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson skrifar
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar Heiðrún Lind Marteinsdóttir,Vilhjálmur Birgisson,Árni Sverrisson Skoðun