„Geðveikir“ starfsmenn Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar 8. júní 2023 10:59 Geðheilbrigðismálin eiga alltaf að vera í brennidepli því þau varða okkur öll og eru undirstaða velsældar þjóðar. Geðheilbrigðismál eru ekki klippt og skorin og orsakaþættir margvíslegir. Bataleiðir eru því mismunandi. Nýafstaðin ráðstefna sem Geðhjálp hélt fyrir stuttu Þörf fyrir samfélags breytingar – nýjar leiðir til að hugsa um geðheilbrigðismál undirstrikaði mikilvægi þess að stokka verður upp í þeirri hugmyndafræði sem ráðið hefur ríkjum síðustu áratugi í þjónustunni. Allir fyrirlestrarnir sem haldnir voru eru nú aðgengilegir á Facebook og Youtube. Það vill enginn lenda í því að eiga við geðræn veikindi að stríða og finna sig hvorki í námi né vinnu. En því miður er það veruleiki alltof margra. Hagsmunasamtök, fagfólk og ráðamenn þurfa að vinna saman þrátt fyrir ólíkar áherslur og skoðanir. Sama hvaða heilbrigðisstétt við tilheyrum eða samtökum þá viljum við öll virkja fólk til samfélagsþátttöku, finna þeim tilverurétt, lífsgæði og hlutverk. Landsamtökin Geðhjálp beina kröftum sínum af því að fyrirbyggja geðheilsubrest og bæta hag þeirra sem orðið hafa undir sökum hans. Þau veita aðhald og leggja valdhöfum lið, leggja sitt af mörkum í geðrækt og úr smiðju þeirra koma góðar hugmyndir að lausnum til að bæta geðheilbrigðiskerfið. Eitt dæmi sem kynnt var á fyrrnefndri ráðstefnu er ráðning starfsmanna með reynslu af að hafa veikst og þurft á geðheilbrigðiskerfinu að halda, svokallaðir jafningjastarfsmenn. Starfsfólk með þennan bakgrunn hefur haslað sér völl víða um heim og þykir nú ómissandi hluti af mannauði félags- og geðheilbrigðisþjónustunnar. Jafningjastarfsmenn búa yfir sértækri reynslu sem líkja má við þekkingu frumbyggja á eigin staðháttum. Þrátt fyrir yfirburðarþekkingu fræðimanna á ytri þáttum og aðgengi þeirra að fullkomnum tækjum og tólum þá þekkir engin betur umhverfið en sá sem hefur alist upp á staðnum. Jafningjatengsl verða önnur en fagleg tengsl. Jafningjar eru ekki viðgerðarmenn, þeir hvorki greina né meta eða gera meðferðaráætlanir. Að nýta lífsreynslu í starfi þannig að það geti nýst öðrum er kúnst og ekki öllum gefið. Þróuð hafa verið námskeið og frekari menntun af fólki með reynslu af geðrænum áskorunum. Dregið er fram með skipulegum hætti hvað það er sem skiptir einstaklinga máli, t.d. í tengslamyndun, áherslum og hvernig fólki er mætt í lífskrísum. Eins hvað greinir jafningjastarfsmenn frá öðrum hefðbundnum starfsmönnum. Í fyrsta skipti á Íslandi er í boði fimm daga námskeið fyrir jafningjastarfsmenn. Félagasamtökin Traustur kjarni hefur haldið utan um þessi námskeið á Íslandi sem Intentional Peer Support samtökin halda. Styrktarsjóður geðheilbrigðis sem Geðhjálp setti á laggirnar styrkti þessi fyrstu námskeið með myndarlegum hætti. Nú þegar hefur31 einstaklingur útskrifast. Af útskrift lokinni hittast nemendurnir reglulega m.a. til að viðhalda jafningjahugmyndafræðinni og koma í veg fyrir sjúkdómsvæðingu tilfinninga. Handleiðsla er veitt í gegnum netið af reynslumiklu fólki sem búsett er víða um heim. Stjórnendur geðsviðs Landspítala og Geðheilsuteymi heilsugæslunnar hafa ráðið til sín jafningjastarfsmenn og Velferðarsvið Reykjavíkurborgar verður þar engin eftirbátur. Félagsmálaráðuneytið er nú í átaki að efla hag fatlaðra og þeirra sem eiga við geðrænar áskoranir að stríða til menntunar og atvinnuþátttöku. Að auka veg og vanda jafningjastarfsmanna passar eins og flís við rass í viðleitni ráðuneytisins til að virkja sem flesta og eyða hindrunum í mennta- og atvinnuþátttöku. Nordplus styrkir nú fulltrúa frá Norðurlöndunum og Balkanlöndunum til að efla veg og vanda jafningjastarfsmanna. Síðasti fundur þessara fulltrúa var haldin í Pärnu, Eistlandi fyrir stuttu. Greint var frá stöðu jafningjastarfsmanna í hverju landi, hvernig menntun þeirra er háttað, hvaða rannsóknir fyrirfinnast og atvinnutækifæri. Markmiðið er síðan að aðstoða þau lönd sem styttra eru komin til að efla þau enn frekar og hvetja til dáða. Þjóðirnar geta aðstoðað hvor aðra með námskrár, rannsóknir, skipst á fyrirlesurum og útfærslum. Svíar hafa t.d. rannsakað mest gildi jafningastarfsmanna og geta deilt þeirri þekkingu, Norðmenn eru komnir lengst varðandi námsframboð og bjóða nú upp á eins árs diplómanám á háskólastigi. Með tilkomu þessa náms hefur þurft að koma á móts við hóp fólks með brotna náms- og vinnusögu. Þeir hafa því breytt námsfyrirkomulagi sem aðrar menntastofnanir ættu að taka sér til eftirbreytni. Fólk sem hefur fallið úr skóla og/eða af vinnumarkaði eygir nú von að þeirra lífreynsla hafi gildi og geti nýst öðrum til góðs. Geðheilsuvandi sé ekki lengur gat í ferliskránni sem valdi skömm. Líta skal á hann sem verðmæti sem hægt er að nýta í námi og starfi. Mikilvægu starfi sem fylgir virðing, er metið til launa og það sé eftirsóknarvert að vera góður „geðveikur” jafningjastarfsmaður. Höfundur er iðjuþjálfi og varaformaður Geðhjálpar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Elín Ebba Ásmundsdóttir Mest lesið Halldór 28.09.2024 Halldór Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith Skoðun Af hverju þetta tímabundna álag á útsvarið? Bragi Bjarnason Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun En hér er ég ekkert... Nichole Leigh Mosty Skoðun Íslensk kjör á íslenskum vinnumarkaði Kristrún Frostadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir skrifar Skoðun Af hverju þetta tímabundna álag á útsvarið? Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar Skoðun Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson skrifar Skoðun Laxalús og varnir gegn henni Jón Sveinsson skrifar Skoðun En hér er ég ekkert... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Við getum ekki beðið í 131 ár Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Nýtt upphaf hjá Vinstri grænum Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslensk kjör á íslenskum vinnumarkaði Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Viðbrögð við vanlíðan ungmenna Sandra Björk Birgisdóttir skrifar Skoðun Valdatafl Skák og Mát! Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun FO: Hvernig getur þú skipt sköpum fyrir konur í Súdan? Áslaug Eva Björnsdóttir skrifar Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir skrifar Skoðun Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Sjá meira
Geðheilbrigðismálin eiga alltaf að vera í brennidepli því þau varða okkur öll og eru undirstaða velsældar þjóðar. Geðheilbrigðismál eru ekki klippt og skorin og orsakaþættir margvíslegir. Bataleiðir eru því mismunandi. Nýafstaðin ráðstefna sem Geðhjálp hélt fyrir stuttu Þörf fyrir samfélags breytingar – nýjar leiðir til að hugsa um geðheilbrigðismál undirstrikaði mikilvægi þess að stokka verður upp í þeirri hugmyndafræði sem ráðið hefur ríkjum síðustu áratugi í þjónustunni. Allir fyrirlestrarnir sem haldnir voru eru nú aðgengilegir á Facebook og Youtube. Það vill enginn lenda í því að eiga við geðræn veikindi að stríða og finna sig hvorki í námi né vinnu. En því miður er það veruleiki alltof margra. Hagsmunasamtök, fagfólk og ráðamenn þurfa að vinna saman þrátt fyrir ólíkar áherslur og skoðanir. Sama hvaða heilbrigðisstétt við tilheyrum eða samtökum þá viljum við öll virkja fólk til samfélagsþátttöku, finna þeim tilverurétt, lífsgæði og hlutverk. Landsamtökin Geðhjálp beina kröftum sínum af því að fyrirbyggja geðheilsubrest og bæta hag þeirra sem orðið hafa undir sökum hans. Þau veita aðhald og leggja valdhöfum lið, leggja sitt af mörkum í geðrækt og úr smiðju þeirra koma góðar hugmyndir að lausnum til að bæta geðheilbrigðiskerfið. Eitt dæmi sem kynnt var á fyrrnefndri ráðstefnu er ráðning starfsmanna með reynslu af að hafa veikst og þurft á geðheilbrigðiskerfinu að halda, svokallaðir jafningjastarfsmenn. Starfsfólk með þennan bakgrunn hefur haslað sér völl víða um heim og þykir nú ómissandi hluti af mannauði félags- og geðheilbrigðisþjónustunnar. Jafningjastarfsmenn búa yfir sértækri reynslu sem líkja má við þekkingu frumbyggja á eigin staðháttum. Þrátt fyrir yfirburðarþekkingu fræðimanna á ytri þáttum og aðgengi þeirra að fullkomnum tækjum og tólum þá þekkir engin betur umhverfið en sá sem hefur alist upp á staðnum. Jafningjatengsl verða önnur en fagleg tengsl. Jafningjar eru ekki viðgerðarmenn, þeir hvorki greina né meta eða gera meðferðaráætlanir. Að nýta lífsreynslu í starfi þannig að það geti nýst öðrum er kúnst og ekki öllum gefið. Þróuð hafa verið námskeið og frekari menntun af fólki með reynslu af geðrænum áskorunum. Dregið er fram með skipulegum hætti hvað það er sem skiptir einstaklinga máli, t.d. í tengslamyndun, áherslum og hvernig fólki er mætt í lífskrísum. Eins hvað greinir jafningjastarfsmenn frá öðrum hefðbundnum starfsmönnum. Í fyrsta skipti á Íslandi er í boði fimm daga námskeið fyrir jafningjastarfsmenn. Félagasamtökin Traustur kjarni hefur haldið utan um þessi námskeið á Íslandi sem Intentional Peer Support samtökin halda. Styrktarsjóður geðheilbrigðis sem Geðhjálp setti á laggirnar styrkti þessi fyrstu námskeið með myndarlegum hætti. Nú þegar hefur31 einstaklingur útskrifast. Af útskrift lokinni hittast nemendurnir reglulega m.a. til að viðhalda jafningjahugmyndafræðinni og koma í veg fyrir sjúkdómsvæðingu tilfinninga. Handleiðsla er veitt í gegnum netið af reynslumiklu fólki sem búsett er víða um heim. Stjórnendur geðsviðs Landspítala og Geðheilsuteymi heilsugæslunnar hafa ráðið til sín jafningjastarfsmenn og Velferðarsvið Reykjavíkurborgar verður þar engin eftirbátur. Félagsmálaráðuneytið er nú í átaki að efla hag fatlaðra og þeirra sem eiga við geðrænar áskoranir að stríða til menntunar og atvinnuþátttöku. Að auka veg og vanda jafningjastarfsmanna passar eins og flís við rass í viðleitni ráðuneytisins til að virkja sem flesta og eyða hindrunum í mennta- og atvinnuþátttöku. Nordplus styrkir nú fulltrúa frá Norðurlöndunum og Balkanlöndunum til að efla veg og vanda jafningjastarfsmanna. Síðasti fundur þessara fulltrúa var haldin í Pärnu, Eistlandi fyrir stuttu. Greint var frá stöðu jafningjastarfsmanna í hverju landi, hvernig menntun þeirra er háttað, hvaða rannsóknir fyrirfinnast og atvinnutækifæri. Markmiðið er síðan að aðstoða þau lönd sem styttra eru komin til að efla þau enn frekar og hvetja til dáða. Þjóðirnar geta aðstoðað hvor aðra með námskrár, rannsóknir, skipst á fyrirlesurum og útfærslum. Svíar hafa t.d. rannsakað mest gildi jafningastarfsmanna og geta deilt þeirri þekkingu, Norðmenn eru komnir lengst varðandi námsframboð og bjóða nú upp á eins árs diplómanám á háskólastigi. Með tilkomu þessa náms hefur þurft að koma á móts við hóp fólks með brotna náms- og vinnusögu. Þeir hafa því breytt námsfyrirkomulagi sem aðrar menntastofnanir ættu að taka sér til eftirbreytni. Fólk sem hefur fallið úr skóla og/eða af vinnumarkaði eygir nú von að þeirra lífreynsla hafi gildi og geti nýst öðrum til góðs. Geðheilsuvandi sé ekki lengur gat í ferliskránni sem valdi skömm. Líta skal á hann sem verðmæti sem hægt er að nýta í námi og starfi. Mikilvægu starfi sem fylgir virðing, er metið til launa og það sé eftirsóknarvert að vera góður „geðveikur” jafningjastarfsmaður. Höfundur er iðjuþjálfi og varaformaður Geðhjálpar.
Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith Skoðun
Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson Skoðun
Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar
Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar
Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar
Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith Skoðun
Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson Skoðun