Samtök atvinnulífsins í mannréttinda-grímubúningi Daníel Isebarn Ágústsson og Hekla Sigrúnardóttir skrifa 6. júlí 2023 07:31 Samtök atvinnulífsins (SA) eru hagsmunasamtök íslenskra atvinnurekenda. Samtökin taka hlutverk sitt sem hagsmunaverðir fyrirtækja mjög alvarlega og líta ekki á það sem markmið að gæta að réttindum launafólks. Hagsmunagæsla SA felst oftar en ekki í því að skerða réttindi launafólks, enda virðast samtökin telja að vinnumarkaðurinn sé einfalt reikningsdæmi þar sem hagsmunir atvinnurekenda felist í því að minnka réttindi starfsfólks. Samtökin ganga oft hart fram gagnvart launafólki og á allra síðustu árum hafa samtökin t.d. véfengt grundvallarreglur vinnumarkaðar sem hafa verið óumdeildar í tugi ára. Nýjasta útspil SA virðist vera tilraun til þess að telja fólki trú um að samtökin séu að gæta mannréttinda minnihlutahópa. SA reyndi að skerða réttindi trans fólks í dómsmáli um veikindarétt Í lok júní sl. kvað Hæstiréttur Íslands upp dóm þar sem reyndi á lög frá 2019 um kynrænt sjálfræði. Markmið þeirra laga var að bæta réttarstöðu trans og intersex fólks. Í dómsmálinu voru málsatvik þau að einstaklingur hafði gengist undir kynstaðfestandi skurðaðgerð. Einstaklingurinn óskaði eftir greiðslu launa í veikindaforföllum vegna aðgerðarinnar. Byggði hann á því að aðgerðin hefði verið nauðsynleg til þess að koma í veg fyrir kynama, þ.e. þá vanlíðan sem fæst af því að kyneinkenni samrýmist ekki kynvitund, og hefði hún því verið nauðsynleg til þess koma í veg fyrir óvinnufærni. Atvinnurekandi hans, dyggilega studdur og hvattur áfram af SA, ákvað aftur á móti að neita um greiðslur í veikindaforföllum. Ástæðan var sú afstaða SA að lög um kynrænt sjálfræði, sem óumdeilanlega áttu að auka réttindi, hafi þrátt fyrir allt falið í sér að einstaklingar í þessari stöðu hefðu misst réttindi. SA byggði á því að lögin hafi átt að leiða til þess að kynmisræmi væri ekki sjúkdómur og því væru það í raun mannréttindi einstaklingsins að fá ekki veikindagreiðslur vegna aðgerðarinnar. Sem betur fer hafnaði Hæstiréttur þessum útúrsnúningum og staðfesti rétt einstaklingsins til launa í veikindaforföllum vegna aðgerðarinnar. Lögmaður á vinnumarkaðssviði SA hefur nú lýst þeirri skoðun að dómur Hæstaréttar byggi á „gamaldags viðhorfum og [sé] í hrópandi mótsögn við baráttu trans fólks“ og að dómurinn sé „skref aftur á bak í réttindabaráttu trans fólks“. Það væri óskandi að SA væri í alvöru að reyna að auka réttindi trans fólks en þegar betur er að gáð eru SA einungis að gæta hagsmuna atvinnurekenda, eins og venjulega. Sú hagsmunagæsla felst, eins og svo oft áður, í því að reyna að skerða réttindi launafólks. Dómur Hæstaréttar er réttur og verndar réttindi trans fólks Rétt er að lögum um kynrænt sjálfræði var ætlað að stuðla að afsjúkdómsvæðingu trans fólks, í samræmi við vitundarvakningu innan heilbrigðisvísindanna og í samfélaginu. Er þannig ljóst að það að vera trans er hvorki flokkað sem sjúkdómur að lögum né samkvæmt heilbrigðisvísindunum. Í nýjustu útgáfu alþjóðlegs flokkunarkerfis Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar yfir sjúkdóma (IDC) voru gerðar mikilvægar breytingar á kerfinu, annars vegar með því að taka upp nafnið kynmisræmi og hins vegar með því að færa greininguna úr kaflanum um geðsjúkdóma yfir í kafla um kynheilsu. Kynmisræmi er hins vegar enn að finna í greiningarkerfinu, ólíkt því sem SA virðist halda fram. Samkvæmt hinu nýja greiningarviðmiði felst kynmisræmi í verulegu og viðvarandi misræmi á milli kynvitundar einstaklings og þess kyns sem úthlutað var við fæðingu. Þetta misræmi leiðir oft til löngunar til þess að leiðrétta kyneinkenni til samræmis við kynvitund svo að viðkomandi geti hafið líf í réttu kyni og notið viðurkenningar í því. Á Íslandi er að auki horft til DSM-kerfisins sem er greiningarkerfi geðsjúkdóma. Í nýjustu útgáfu kerfisins er að finna greininguna kynami. Hugtakið á að tákna breytta nálgun, þannig að það að falla ekki að staðalímyndum samfélagsins varðandi kyn og kyngervi er ekki flokkað sem sjúkdómur. Þess í stað er einblínt á þá vanlíðan sem getur fylgt upplifun af misræmi á milli kynvitundar og kyneinkenna, svo og viðbrögðum samfélagsins við slíku misræmi. Þessar forsendur lagði Hæstiréttur einmitt til grundvallar í áðurnefndu dómsmáli. Niðurstaða dómsins byggði þannig á því að kynstaðfestandi aðgerðin sem einstaklingurinn gekkst undir hefði verið nauðsynleg til þess að koma í veg fyrir kynama. Hefði málatilbúnaður SA náð fram að ganga hefði það ekki verið sigur í mannréttindabaráttu trans fólks. Sú niðurstaða sem SA sóttist eftir hefði falið í sér verulega hindrun sem stæði í vegi þess að trans fólk gæti sótt lífsnauðsynlega heilbrigðisþjónustu, enda væri framfærsla þeirra ekki trygg. Rannsóknir sýna t.d. fram á að það dragi margfalt úr tíðni sjálfsvígshugsana og sjálfsvígstilrauna eftir að kynstaðfestandi heilbrigðisþjónusta er sótt. Ótrúverðug mannréttindabarátta SA Ef það hefði verið samræmi í mannréttindaleikriti SA hefðu samtökin boðið upp á trúverðuga lausn málsins fyrir einstaklinginn sem átti að njóta mannréttindanna. Samtökin hefðu þurft að sýna fram á að mannréttindabarátta þeirra stuðlaði ekki að tekjumissi fyrir einstaklinginn. Þannig hefði t.d. verið sannfærandi ef SA hefði lagt til að atvinnurekandinn myndi greiða laun, svo lengi sem þær greiðslur yrðu ekki kallaðar veikindalaun. SA kom slíkt ekki til hugar en þess í stað stungu samtökin upp á lausn sem kostaði atvinnurekandann ekkert, og opinberaði um leið hinn raunverulega tilgang SA með málinu. Atvinnurekandinn ætti ekki að greiða veikindalaun en að mati SA væri heppilegt ef stéttarfélög og ríkissjóður myndu þess í stað greiða kostnaðinn: „Við erum með sjúkrasjóði, sjúkratryggingar og við erum náttúrulega með ríkið. Samfélagið sem heild ætti náttúrulega að grípa þá einstaklinga sem að upplifa kynmisræmi“ sagði lögmaður SA í viðtali við RÚV. Samtök trans fólks á Íslandi, Trans Ísland, hafa fagnað niðurstöðu Hæstaréttardómsins og formaður þeirra sagðist ósammála sjónarmiðum SA. Eftir því sem næst verður komist hefur enginn tekið opinberlega undir sjónarmið SA enda aðhyllast fáir mannréttindabaráttu sem dregur úr réttindum þeirra sem barist er fyrir. Þrátt fyrir að flagga fögrum orðum er enda ekki um að ræða raunverulega baráttu SA fyrir réttindum trans fólks heldur enn eina tilraun SA til að skerða réttindi launafólks, að þessu sinni klædd í mannréttindabúning. Höfundar eru lögfræðingar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómsmál Málefni trans fólks Hinsegin Vinnumarkaður Mannréttindi Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Samtök atvinnulífsins (SA) eru hagsmunasamtök íslenskra atvinnurekenda. Samtökin taka hlutverk sitt sem hagsmunaverðir fyrirtækja mjög alvarlega og líta ekki á það sem markmið að gæta að réttindum launafólks. Hagsmunagæsla SA felst oftar en ekki í því að skerða réttindi launafólks, enda virðast samtökin telja að vinnumarkaðurinn sé einfalt reikningsdæmi þar sem hagsmunir atvinnurekenda felist í því að minnka réttindi starfsfólks. Samtökin ganga oft hart fram gagnvart launafólki og á allra síðustu árum hafa samtökin t.d. véfengt grundvallarreglur vinnumarkaðar sem hafa verið óumdeildar í tugi ára. Nýjasta útspil SA virðist vera tilraun til þess að telja fólki trú um að samtökin séu að gæta mannréttinda minnihlutahópa. SA reyndi að skerða réttindi trans fólks í dómsmáli um veikindarétt Í lok júní sl. kvað Hæstiréttur Íslands upp dóm þar sem reyndi á lög frá 2019 um kynrænt sjálfræði. Markmið þeirra laga var að bæta réttarstöðu trans og intersex fólks. Í dómsmálinu voru málsatvik þau að einstaklingur hafði gengist undir kynstaðfestandi skurðaðgerð. Einstaklingurinn óskaði eftir greiðslu launa í veikindaforföllum vegna aðgerðarinnar. Byggði hann á því að aðgerðin hefði verið nauðsynleg til þess að koma í veg fyrir kynama, þ.e. þá vanlíðan sem fæst af því að kyneinkenni samrýmist ekki kynvitund, og hefði hún því verið nauðsynleg til þess koma í veg fyrir óvinnufærni. Atvinnurekandi hans, dyggilega studdur og hvattur áfram af SA, ákvað aftur á móti að neita um greiðslur í veikindaforföllum. Ástæðan var sú afstaða SA að lög um kynrænt sjálfræði, sem óumdeilanlega áttu að auka réttindi, hafi þrátt fyrir allt falið í sér að einstaklingar í þessari stöðu hefðu misst réttindi. SA byggði á því að lögin hafi átt að leiða til þess að kynmisræmi væri ekki sjúkdómur og því væru það í raun mannréttindi einstaklingsins að fá ekki veikindagreiðslur vegna aðgerðarinnar. Sem betur fer hafnaði Hæstiréttur þessum útúrsnúningum og staðfesti rétt einstaklingsins til launa í veikindaforföllum vegna aðgerðarinnar. Lögmaður á vinnumarkaðssviði SA hefur nú lýst þeirri skoðun að dómur Hæstaréttar byggi á „gamaldags viðhorfum og [sé] í hrópandi mótsögn við baráttu trans fólks“ og að dómurinn sé „skref aftur á bak í réttindabaráttu trans fólks“. Það væri óskandi að SA væri í alvöru að reyna að auka réttindi trans fólks en þegar betur er að gáð eru SA einungis að gæta hagsmuna atvinnurekenda, eins og venjulega. Sú hagsmunagæsla felst, eins og svo oft áður, í því að reyna að skerða réttindi launafólks. Dómur Hæstaréttar er réttur og verndar réttindi trans fólks Rétt er að lögum um kynrænt sjálfræði var ætlað að stuðla að afsjúkdómsvæðingu trans fólks, í samræmi við vitundarvakningu innan heilbrigðisvísindanna og í samfélaginu. Er þannig ljóst að það að vera trans er hvorki flokkað sem sjúkdómur að lögum né samkvæmt heilbrigðisvísindunum. Í nýjustu útgáfu alþjóðlegs flokkunarkerfis Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar yfir sjúkdóma (IDC) voru gerðar mikilvægar breytingar á kerfinu, annars vegar með því að taka upp nafnið kynmisræmi og hins vegar með því að færa greininguna úr kaflanum um geðsjúkdóma yfir í kafla um kynheilsu. Kynmisræmi er hins vegar enn að finna í greiningarkerfinu, ólíkt því sem SA virðist halda fram. Samkvæmt hinu nýja greiningarviðmiði felst kynmisræmi í verulegu og viðvarandi misræmi á milli kynvitundar einstaklings og þess kyns sem úthlutað var við fæðingu. Þetta misræmi leiðir oft til löngunar til þess að leiðrétta kyneinkenni til samræmis við kynvitund svo að viðkomandi geti hafið líf í réttu kyni og notið viðurkenningar í því. Á Íslandi er að auki horft til DSM-kerfisins sem er greiningarkerfi geðsjúkdóma. Í nýjustu útgáfu kerfisins er að finna greininguna kynami. Hugtakið á að tákna breytta nálgun, þannig að það að falla ekki að staðalímyndum samfélagsins varðandi kyn og kyngervi er ekki flokkað sem sjúkdómur. Þess í stað er einblínt á þá vanlíðan sem getur fylgt upplifun af misræmi á milli kynvitundar og kyneinkenna, svo og viðbrögðum samfélagsins við slíku misræmi. Þessar forsendur lagði Hæstiréttur einmitt til grundvallar í áðurnefndu dómsmáli. Niðurstaða dómsins byggði þannig á því að kynstaðfestandi aðgerðin sem einstaklingurinn gekkst undir hefði verið nauðsynleg til þess að koma í veg fyrir kynama. Hefði málatilbúnaður SA náð fram að ganga hefði það ekki verið sigur í mannréttindabaráttu trans fólks. Sú niðurstaða sem SA sóttist eftir hefði falið í sér verulega hindrun sem stæði í vegi þess að trans fólk gæti sótt lífsnauðsynlega heilbrigðisþjónustu, enda væri framfærsla þeirra ekki trygg. Rannsóknir sýna t.d. fram á að það dragi margfalt úr tíðni sjálfsvígshugsana og sjálfsvígstilrauna eftir að kynstaðfestandi heilbrigðisþjónusta er sótt. Ótrúverðug mannréttindabarátta SA Ef það hefði verið samræmi í mannréttindaleikriti SA hefðu samtökin boðið upp á trúverðuga lausn málsins fyrir einstaklinginn sem átti að njóta mannréttindanna. Samtökin hefðu þurft að sýna fram á að mannréttindabarátta þeirra stuðlaði ekki að tekjumissi fyrir einstaklinginn. Þannig hefði t.d. verið sannfærandi ef SA hefði lagt til að atvinnurekandinn myndi greiða laun, svo lengi sem þær greiðslur yrðu ekki kallaðar veikindalaun. SA kom slíkt ekki til hugar en þess í stað stungu samtökin upp á lausn sem kostaði atvinnurekandann ekkert, og opinberaði um leið hinn raunverulega tilgang SA með málinu. Atvinnurekandinn ætti ekki að greiða veikindalaun en að mati SA væri heppilegt ef stéttarfélög og ríkissjóður myndu þess í stað greiða kostnaðinn: „Við erum með sjúkrasjóði, sjúkratryggingar og við erum náttúrulega með ríkið. Samfélagið sem heild ætti náttúrulega að grípa þá einstaklinga sem að upplifa kynmisræmi“ sagði lögmaður SA í viðtali við RÚV. Samtök trans fólks á Íslandi, Trans Ísland, hafa fagnað niðurstöðu Hæstaréttardómsins og formaður þeirra sagðist ósammála sjónarmiðum SA. Eftir því sem næst verður komist hefur enginn tekið opinberlega undir sjónarmið SA enda aðhyllast fáir mannréttindabaráttu sem dregur úr réttindum þeirra sem barist er fyrir. Þrátt fyrir að flagga fögrum orðum er enda ekki um að ræða raunverulega baráttu SA fyrir réttindum trans fólks heldur enn eina tilraun SA til að skerða réttindi launafólks, að þessu sinni klædd í mannréttindabúning. Höfundar eru lögfræðingar.
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar