Á dögunum kom bókin Kyn, kynlíf og allt hitt út á vegum Menntamálastofnunar. Bókin, sem ætluð er börnum á aldrinum 7-10 ára, hefur hlotið ansi mikla gagnrýni.Á samfélagsmiðlum og víðar hafa skapast heitar umræður um efni bókarinnar.
Þórdís Jóna Sigurðardóttir, forstjóri Menntamálastofnunar, segir að tilkoma bókarinnar hafi verið vegna þingályktunartillögu sem var samþykkt á Alþingi 2019. Tilgangur hennar sé að upplýsa börn auk þess að stuðla að forvörnum gegn kynbundnu áreiti og ofbeldi.
„Það var farið í að skoða hvað hafði verið gert erlendis. Þetta var sú bók sem okkur leist best á. Hún hefur verið þýdd á fjölda tungumála og hefur fengið mikið lof fyrir sína nálgun,“ segir Þórdís.
„Bókin er fyrir sjö til tíu ára og ég veit að það hefur orðið sumum til umhugsunar, hvort þetta efni eigi við þennan aldurshóp. Það sem við höfum lagt áherslu á er að segja að bókin er fyrir sjö til tíu ára, það þýðir ekki að öll bókin sé fyrir sjö ára og ekkert fyrir tíu ára, heldur að það sé þá í höndum kennara að meta hvenær er best að kenna börnum hvaða hluti í þessari bók. Það getur líka verið bara aðstæðubundið, kannski koma upp ákveðnir hlutir í ákveðnum bekk og þá er gott fyrir kennara að eiga námsefni sem er með kennsluleiðbeiningum til að fara yfir með hópnum.“
Breyttir tímar kalli á breytta nálgun
Gagnrýnin sem bókin hefur fengið snýr meðal annars að greinum um sjálfsfróun, stinningu kynfæra og snertingu við endaþarm. Þórdís segist gera sér fulla grein fyrir því að sumir telji þau umræðuefni ekki við hæfi ungra barna.
„Ég skil það mjög vel og við fögnum umræðunni. Það er líka mikilvægt að foreldrar séu upplýstir um það námsefni sem er í grunnskólum. Þessi bók er á netinu og aðgengileg öllum foreldrum. Ég skil vel að sumum finnist óþægilegt að sjá þessa hluti en vil líka minna á að í skólum eru snjallsímar.“
Það þarf ekki nema einn nemanda með snjallsíma til að fara inn á Youtube og sjá ýmislegt.
„Ég held að það sé miklu heilbrigðara og betra fyrir öll börn að fá þessar upplýsingar og að tala um þetta við einhvern fullorðinn. Þetta er bara breyttur heimur. Þegar ég var í grunnskóla á þessum aldri mátti ekki einu sinni tala um blæðingar. Við erum auðvitað bara með þetta allt á netinu í dag og aðgengi barnanna er alveg svakalegt. Við sjáum bara niðurstöður úr íslenskum æskulýðsrannsóknum að 58 prósent stúlkna í 10.bekk segist hafa orðið fyrir stafrænu kynferðislegu ofbeldi.“
Heldurðu að það gæti á einhvern hátt verið skaðlegt börnum að fletta í gegnum þessa bók?
„Ég get ekki séð það miðað við þann veruleika sem við lifum í. Ég segi líka, að það er áhugavert fyrir fólk að skoða þessa bók og horfa á bókina út frá augum barns. Barn horfir á þessa hluti öðrum augum en við. Fyrir barn er líkaminn eðlilegt fyrirbæri. En við þurfum líka að hjálpa þeim að eiga orð yfir þetta og finna sín mörk og hjálpa þeim að skilja líkama sinn.“
Aðspurð um hvort þessi hörðu viðbrögð við útgáfu bókarinnar komi henni á óvart segir Þórdís bæði og.
„Það kemur mér á óvart hvernig fólk velur að mistúlka hlutina og það verða einhver hugrenningartengsl að við séum að tala um leiki og vísa í að það orð eigi sér margvíslegar merkingar. Að það sé verið að tala um kynlíf. Það verður til ákveðinn útúrsnúningur. En annað finnst mér eiga fullkominn rétt á sér. Og foreldrar eðlilega eru alltaf að velta fyrir sér, „hvað er gott fyrir barnið mitt“ og það á að vera þannig.“
Mesta gagnrýnin hafi þó ekki komið frá foreldrum heldur eldra fólki.
„En mér finnst það svo eðlilegt að fólk velti þessu fyrir sér og samtalið er gott. Þetta er fræðsla sem er af hinu góða miðað við þann veruleika sem við erum með í dag.“
Kynfræðsla styðji við hinseginfræðslu og öfugt
Hinsegin fræðsla hefur dregist inn í umræðuna og Samtökin 78 verið tengd við bókina en rétt er að geta þess að samtökin komu ekki að útgáfu hennar, né annarar kynfræðslu á nokkurn hátt. Þórdís telur að bókin hjálpi til við að greina hvað sé verið að tala um og hvenær.
„Við erum að tala um kynlífsfræðslu. Hinseginfræðslan er mikilvæg líka, en þetta er ekki alveg sami hluturinn. Þetta styður hvort annað og við þurfum bæði, en það er líka mikilvægt að gera þennan greinarmun.“
Hvað finnst þér besta við bókina?
Mér finnst best hvað hún er hispurslaus og með fallegum myndum. Ég er svo spennt að fá að heyra frá íslenskum kennurum hvernig þeim líkar, og frá foreldrum hvernig upplifun barnanna er,“ segir Þórdís Jóna Sigurðardóttir, forstjóri Menntamálastofnunar.
Hér er hægt að skoða bókina í heild sinni.
