Að mæta orkuþörf samfélaga Nótt Thorberg skrifar 9. nóvember 2023 08:00 Sjaldan hefur brýnna að mæta breyttri orkuþörf samfélaga og sýn þjóða um betri heim fyrir alla. Nú keppast lönd heims við að vinda ofan af hlýnun jarðar og draga úr losun gróðurhúsalofttegunda svo standa megi við skuldbindingar Parísarsáttmálans. Mikið er í húfi enda gætir áhrifa lofslagsbreytinga viða og því mikilvægt að snúa neikvæðri þróun við hið fyrsta. Spurningin um breytta orkuþörf og þróun hennar hefur því aldrei verið mikilvægari en nú. Skipta þarf jarðefnaeldsneyti út fyrir græna orkukosti auk þess sem virðiskeðjur heims kalla á grænni og umhverfisvænni lausnir í takt við breyttar áherslur neytenda og löggjöf. Eftirspurn eftir grænni orku er meiri en nokkru sinni fyrr og mun aukast enn frekar á næstu árum. Því þarf að taka risastökk til að mæta þörfum grænna samfélaga. Orka er undirstaða nútímasamfélaga og hefur skipt sköpum í vexti og velmegun þróaðra ríkja. Á Íslandi hafa fjárfestingar í orkukerfi landsins skilað okkur velferðarsamfélaginu sem við njótum öll. Fjárfestingar og hugdjarfar ákvarðanir fyrri tíma eru forsenda uppskeru dagsins í dag. Öryggi og sjálfstæði okkar í orkumálum er meira en flestra þjóða og segja má að orkan sé ein af meginstoðum vaxtar og samkeppnishæfi Íslands í alþjóðlegu samhengi. Staða Íslands þykir eftirsóknarverð og augu heimsins eru nú á því hvernig við munum hætta notkun jarðefnaeldsneytis alfarið. Ef Ísland getur það munu aðrar þjóðir fylgja á eftir. Samkvæmt nýlega birtri skýrslu forseta Loftslagsþings Sameinuðu þjóðanna COP28, International Renewable Energy Agency and Global Renewables Alliance er því spáð að til að mæta nýrri tækni og orkuskiptum þjóða verði að þrefalda framleiðslu grænnar og vistvænnar orku í heiminum til ársins 2030 og tvöfalda orkunýtni samhliða. Orkusparnaður mun líka gegna mikilvægu hlutverki. Verkefnið er stórt og kallar á nýja nálgun. Á Íslandi vinna stjórnvöld og atvinnulíf að því að varða leiðina að kolefnishlutleysi í samræmi við lögfest markmið Íslands. Nýlega birtu ellefu atvinnugreinar sína Loftslagsvegvísa sem sýna stöðu og viðfangsefni hverrar greinar. Þá er unnið að þriðju uppfærslu Aðgerðaáætlunar stjórnvalda í loftslagsmálum sem vænta má á nýju ári. Á næstu sjö árum þarf að draga úr losun sem nemur 1,3 milljónum tonna svo að markmið um 55% samdrátt í losun innanlands náist árið 2030. Tækifærin hérlendis eru fjölmörg en stærsta viðfangsefnið lýtur að orkuskiptum á landi, sjó og í flugi. Stærstu verkefnin þar snúa að vegasamgöngum, fiskiskipum og siglingum innanlands. Svo markmið okkar nái fram að ganga þarf að skipta út miklu magni af jarðefnaeldsneyti fyrir græna orkugjafa og það sem fyrst. En hvernig mun þá orkuþörf Íslands breytast? Undanfarið hafa birst margar spár um hvernig framleiðsla endurnýjanlegrar orku muni þróast með hliðsjónar til stóraukinnar eftirspurnar eftir grænum orkukostum. Í skýrslu Umhverfis, orku og lofslagslagsráðuneytisins um orkumál, sem birt var í mars á síðasta ári, eru ólíkar spár teknar saman. Nýverið birtu Landsnet og Landsvirkjun sínar spár í tengslum við raforkuþróun til ársins 2035 og þá kynntu Samorka, Samtök iðnaðarins, Landsvirkjun og Efla vefsíðuna orkuskipti.is í fyrra auk þess Orkustofnun gaf út orkuskiptalíkanið orkuskiptaspa.is. Allar sýna þessar spár grænt á hvítu að grænuorkuþörf samfélagsins fari ört vaxandi á næsta áratug. Allt bendir til þess að eftirspurn eftir rafmagni muni nær tvöfaldast auk vaxandi nýtingar rafeldsneytis þar sem bein nýting rafmagns er ekki möguleg. Grænir orkukostir munu þurfa að knýja fólks- og flutningabíla, vinnuvélar, flugvélar, farþega- og fiskiskip til langs tíma og því nauðsynlegt að tryggja að rafmagnsframleiðsla og innviðir mæti þessari þróun. Ísland er í lykilstöðu og gæti orðið fyrst þjóða til að ná settu marki ef við klárum þriðju orkuskiptin eins og markmið stjórnvalda kveða á um. Það er því ekki lengur spurning hvort auka þurfi orkuframleiðslu á Íslandi heldur hvernig. Við megum engan tíma missa og mikilvægt er að horfa til allra lausna og verkefna sem geta hraðað orkuskiptunum og aukið skilvirknina svo draga megi úr losun gróðurhúsalofttegunda sem fyrst. Ábyrgð Íslands er mikil og hagur landsmanna að árangur náist. Þá er ekki síður mikilvægt að gæta jafnvægis og horfa til allra þeirra verðmæta sem samfélagið, umhverfið, náttúran og lífríkið færir okkur við úrlausn þeirra verkefna sem eru framundan. Áframhaldandi uppbygging framtíðarorkukerfis Íslands er eitt af mikilvægustu verkefnunum enda meginforsenda þriðju orkuskiptanna. Þar reynir á stjórnvöld, atvinnulíf, sveitarfélög og samfélagið allt. Ég hvet öll til að vera framsýn og vinna að samstöðu. Leyfum okkur nýja hugsun, sýnum metnað í verki og eigum lausnamiðað samtal og samstarf svo finna megi farsælustu leiðirnar að kolefnishlutlausu Íslandi 2040. Með samstilltu átaki, sameiginlegri sýn og nýrri nálgun munum við ná settu marki. Höfundur er forstöðumaður Grænvangs, samstarfsvettvangs atvinnulífs og stjórnvalda í loftslagsmálum og grænum lausnum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Orkuskipti Nótt Thorberg Mest lesið „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kærleikur í kaós Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins á meðal fólks Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Er sjávarútvegurinn bara aukaleikari? Kristófer Máni Sigursveinsson skrifar Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Kennarar – sanngjörn laun? Ólöf P. Úlfarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfsvígstíðni - Gerum betur Þórarinn Guðni Helgason skrifar Skoðun Kæru kennarar Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfbærni á dagskrá, takk! Hafdís Hanna Ægisdóttir,Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kynslóðasáttmálann má ekki rjúfa Finnbjörn A. Hermannsson,Eyjólfur Árni Rafnsson skrifar Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggjan tryggir lágt og stöðugt verð Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gerum betur – breytum þessu Arnar Páll Guðmundsson skrifar Skoðun Það eiga allir séns Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Andleg þrautseigja: Að vaxa í gegnum áskoranir Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Sköpun og paradísarmissir Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir skrifar Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Ákall um jákvæða hvata til grænna fjárfestinga Kristín Þöll Skagfjörð skrifar Skoðun Fatlað fólk á betra skilið Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Sjá meira
Sjaldan hefur brýnna að mæta breyttri orkuþörf samfélaga og sýn þjóða um betri heim fyrir alla. Nú keppast lönd heims við að vinda ofan af hlýnun jarðar og draga úr losun gróðurhúsalofttegunda svo standa megi við skuldbindingar Parísarsáttmálans. Mikið er í húfi enda gætir áhrifa lofslagsbreytinga viða og því mikilvægt að snúa neikvæðri þróun við hið fyrsta. Spurningin um breytta orkuþörf og þróun hennar hefur því aldrei verið mikilvægari en nú. Skipta þarf jarðefnaeldsneyti út fyrir græna orkukosti auk þess sem virðiskeðjur heims kalla á grænni og umhverfisvænni lausnir í takt við breyttar áherslur neytenda og löggjöf. Eftirspurn eftir grænni orku er meiri en nokkru sinni fyrr og mun aukast enn frekar á næstu árum. Því þarf að taka risastökk til að mæta þörfum grænna samfélaga. Orka er undirstaða nútímasamfélaga og hefur skipt sköpum í vexti og velmegun þróaðra ríkja. Á Íslandi hafa fjárfestingar í orkukerfi landsins skilað okkur velferðarsamfélaginu sem við njótum öll. Fjárfestingar og hugdjarfar ákvarðanir fyrri tíma eru forsenda uppskeru dagsins í dag. Öryggi og sjálfstæði okkar í orkumálum er meira en flestra þjóða og segja má að orkan sé ein af meginstoðum vaxtar og samkeppnishæfi Íslands í alþjóðlegu samhengi. Staða Íslands þykir eftirsóknarverð og augu heimsins eru nú á því hvernig við munum hætta notkun jarðefnaeldsneytis alfarið. Ef Ísland getur það munu aðrar þjóðir fylgja á eftir. Samkvæmt nýlega birtri skýrslu forseta Loftslagsþings Sameinuðu þjóðanna COP28, International Renewable Energy Agency and Global Renewables Alliance er því spáð að til að mæta nýrri tækni og orkuskiptum þjóða verði að þrefalda framleiðslu grænnar og vistvænnar orku í heiminum til ársins 2030 og tvöfalda orkunýtni samhliða. Orkusparnaður mun líka gegna mikilvægu hlutverki. Verkefnið er stórt og kallar á nýja nálgun. Á Íslandi vinna stjórnvöld og atvinnulíf að því að varða leiðina að kolefnishlutleysi í samræmi við lögfest markmið Íslands. Nýlega birtu ellefu atvinnugreinar sína Loftslagsvegvísa sem sýna stöðu og viðfangsefni hverrar greinar. Þá er unnið að þriðju uppfærslu Aðgerðaáætlunar stjórnvalda í loftslagsmálum sem vænta má á nýju ári. Á næstu sjö árum þarf að draga úr losun sem nemur 1,3 milljónum tonna svo að markmið um 55% samdrátt í losun innanlands náist árið 2030. Tækifærin hérlendis eru fjölmörg en stærsta viðfangsefnið lýtur að orkuskiptum á landi, sjó og í flugi. Stærstu verkefnin þar snúa að vegasamgöngum, fiskiskipum og siglingum innanlands. Svo markmið okkar nái fram að ganga þarf að skipta út miklu magni af jarðefnaeldsneyti fyrir græna orkugjafa og það sem fyrst. En hvernig mun þá orkuþörf Íslands breytast? Undanfarið hafa birst margar spár um hvernig framleiðsla endurnýjanlegrar orku muni þróast með hliðsjónar til stóraukinnar eftirspurnar eftir grænum orkukostum. Í skýrslu Umhverfis, orku og lofslagslagsráðuneytisins um orkumál, sem birt var í mars á síðasta ári, eru ólíkar spár teknar saman. Nýverið birtu Landsnet og Landsvirkjun sínar spár í tengslum við raforkuþróun til ársins 2035 og þá kynntu Samorka, Samtök iðnaðarins, Landsvirkjun og Efla vefsíðuna orkuskipti.is í fyrra auk þess Orkustofnun gaf út orkuskiptalíkanið orkuskiptaspa.is. Allar sýna þessar spár grænt á hvítu að grænuorkuþörf samfélagsins fari ört vaxandi á næsta áratug. Allt bendir til þess að eftirspurn eftir rafmagni muni nær tvöfaldast auk vaxandi nýtingar rafeldsneytis þar sem bein nýting rafmagns er ekki möguleg. Grænir orkukostir munu þurfa að knýja fólks- og flutningabíla, vinnuvélar, flugvélar, farþega- og fiskiskip til langs tíma og því nauðsynlegt að tryggja að rafmagnsframleiðsla og innviðir mæti þessari þróun. Ísland er í lykilstöðu og gæti orðið fyrst þjóða til að ná settu marki ef við klárum þriðju orkuskiptin eins og markmið stjórnvalda kveða á um. Það er því ekki lengur spurning hvort auka þurfi orkuframleiðslu á Íslandi heldur hvernig. Við megum engan tíma missa og mikilvægt er að horfa til allra lausna og verkefna sem geta hraðað orkuskiptunum og aukið skilvirknina svo draga megi úr losun gróðurhúsalofttegunda sem fyrst. Ábyrgð Íslands er mikil og hagur landsmanna að árangur náist. Þá er ekki síður mikilvægt að gæta jafnvægis og horfa til allra þeirra verðmæta sem samfélagið, umhverfið, náttúran og lífríkið færir okkur við úrlausn þeirra verkefna sem eru framundan. Áframhaldandi uppbygging framtíðarorkukerfis Íslands er eitt af mikilvægustu verkefnunum enda meginforsenda þriðju orkuskiptanna. Þar reynir á stjórnvöld, atvinnulíf, sveitarfélög og samfélagið allt. Ég hvet öll til að vera framsýn og vinna að samstöðu. Leyfum okkur nýja hugsun, sýnum metnað í verki og eigum lausnamiðað samtal og samstarf svo finna megi farsælustu leiðirnar að kolefnishlutlausu Íslandi 2040. Með samstilltu átaki, sameiginlegri sýn og nýrri nálgun munum við ná settu marki. Höfundur er forstöðumaður Grænvangs, samstarfsvettvangs atvinnulífs og stjórnvalda í loftslagsmálum og grænum lausnum.
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar
Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar
Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar
Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar
Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun