Nýtum betur og njótum verðmætanna Ívar Kristinn Jasonarson skrifar 11. nóvember 2023 12:01 Ef metnaðarfull markmið stjórnvalda í loftslagsmálum eiga að nást er mikilvægt að auka hringrás auðlinda hér á landi. Sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari. Hringrásarhagkerfið byggir á að lágmarka auðlindanotkun eins og kostur er og viðhalda verðmætum þeirra auðlinda sem eru teknar í notkun eins lengi og mögulegt er. Hringrásarhlutfall Íslands var metið í fyrsta sinn í nýlegri greiningu sem Guðmundur Steingrímsson vann í samvinnu við sjálfbærniteymi KPMG á Íslandi. Hringrásarhlutfall er mælikvarði á hversu mikið af því efni sem notað er hérlendis er endurnýtt innan hagkerfisins með einum eða öðrum hætti. Niðurstöður greiningarinnar sýna að þetta hlutfall er aðeins 8,5% hérlendis. Þetta þýðir að 91,5% af efninu er ekki nýtt aftur innan hagkerfisins. Við Íslendingar lifum í miklu neyslusamfélagi en hér jafngildir efnisfótspor á hvern íbúa þreföldu heimsmeðaltali. Helmingur þessarar neyslu er jarðefnaeldsneyti í ýmsu formi. Við notum bensín og olíu m.a. til að knýja samgöngur á landi, lofti og láði. Jarðefnaeldnseyti er einnig notað til að framleiða ýmsar vörur sem við neytum hér. Þótt jarðefnaeldsneytið sé svo hátt hlutfall verður líka að hafa í huga að við búum betur en margar þjóðir, með vinnslu okkar á raforku úr endurnýjanlegum orkugjöfum. Fast á hæla jarðefnaeldsneytis koma svo efnasambönd utan málma, aðallega innlent grjót, sandur og möl en einnig innflutt sement og önnur byggingarefni. Einblínt á níu prósent Um helmingur þeirra efna sem notuð eru hérlendis enda í mannvirkjum um ókomin ár, um 31% efnanna fer úr hagkerfinu í formi útblásturs og 11% í formi skólps. Athygli vekur að um 9% endar sem sorp og þar af einungis um 1% sem heimilissorp. Þó hefur mestu púðri í átt að aukinni hringrás hér á landi verið eytt í aðgerðir sem tengjast endurvinnslu sorps. Sú staðreynd kristallast í stefnu stjórnvalda og nýjum hringrásarlögum sem tóku gildi nú í upphafi árs. Endurvinnsla sorps er að sjálfsögðu mikilvæg aðgerð en til að stuðla að uppbyggingu hringrásarhagkerfis hér á landi er nauðsynlegt að horfa víðar. Niðurstöður greiningar Guðmundar sýna nefnilega að til að stuðla að frekari hringrás auðlinda hér á landi er ekki síður mikilvægt að huga að orkukerfinu og mannvirkjageiranum. Þar spilar Landsvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, lykilhlutverk bæði sem stærsti raforkuframleiðandinn og sem það fyrirtæki sem ræðst í stærstu framkvæmdir á landinu. Landsvirkjun vinnur raforku einungis úr endurnýjanlegum auðlindum auk þess sem okkar vara er eðli málsins samkvæmt umbúðalaus og veldur ekki losun við notkun. Þá dregur aukin raforkuvinnsla úr þörf á notkun jarðefnaeldsneytis sem er óendurnýjanleg auðlind. Starfsemi Landsvirkjunar fellur því einstaklega vel að hringrásarhagkerfinu. Græn orka ýti grárri burt Með því að auka vinnslu á raforku úr endurnýjanlegum auðlindum verðum við ekki eins háð jarðefnaeldsneyti og nú er. Við þurfum að virkja til þessara orkuskipta. Við hjá Landsvirkjun erum með verkefni á teikniborðinu sem vonandi skila nýrri orku á næstu árum. Við styðjum líka við orkuskipti innanlands með öðrum hætti, m.a. með þróun rafeldsneytisframleiðslu og í gegnum staðbundnu samstarfsverkefnin Bláma á Vestfjörðum, Eim á Norðurlandi, Orkídeu á Suðurlandi og Eygló á Austurlandi sem öll vinna að orkutengdri nýsköpun og aukinni hringrás auðlinda. Mikið af byggingarefnum þarf í byggingu nýrra aflstöðva og mikilvægt að huga vel að hönnun og efnisvali. Vistferilsgreiningar á núverandi aflstöðvum okkar sýna að stærsti hluti efnisspors þeirra er stál, steypa og jarðefni, auk þess jarðefnaeldsneytis sem notað var á framkvæmdatíma. Við leggjum því sérstaka áherslu á að lágmarka áhrif þessara þátta við hönnun og byggingu nýrra virkjana. Við notum innra kolefnisverð við ákvarðanatöku í hönnun og útboðum nýrra virkjana og leggjum áherslu á vistvæna kosti við efnisval. Viðhald er verðmæti Það er ekki síður mikilvægt að hámarka líftíma þeirra aflstöðva sem nú þegar hafa verið teknar í notkun til að halda virði þeirra auðlinda sem í þær fóru sem lengst í hagkerfinu. Þess vegna leggjum við okkur fram við að sinna viðhaldi þeirra eins vel og kostur er. Gott dæmi um það er elsta aflsstöðin, Ljósafossstöð, sem er enn í fullu fjöri 86 ára gömul. Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun halda áfram að leggja sitt af mörkum til að styðja við hringrásarhagkerfið á Íslandi, m.a. með því að auka öflun endurnýjanlegrar orku, styðja við orkuskipti og orkutengda nýsköpun og stuðla að vistvænni mannvirkjagerð. Ívar Kristinn er sérfræðingur á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Landsvirkjun Loftslagsmál Mest lesið Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Sjá meira
Ef metnaðarfull markmið stjórnvalda í loftslagsmálum eiga að nást er mikilvægt að auka hringrás auðlinda hér á landi. Sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari. Hringrásarhagkerfið byggir á að lágmarka auðlindanotkun eins og kostur er og viðhalda verðmætum þeirra auðlinda sem eru teknar í notkun eins lengi og mögulegt er. Hringrásarhlutfall Íslands var metið í fyrsta sinn í nýlegri greiningu sem Guðmundur Steingrímsson vann í samvinnu við sjálfbærniteymi KPMG á Íslandi. Hringrásarhlutfall er mælikvarði á hversu mikið af því efni sem notað er hérlendis er endurnýtt innan hagkerfisins með einum eða öðrum hætti. Niðurstöður greiningarinnar sýna að þetta hlutfall er aðeins 8,5% hérlendis. Þetta þýðir að 91,5% af efninu er ekki nýtt aftur innan hagkerfisins. Við Íslendingar lifum í miklu neyslusamfélagi en hér jafngildir efnisfótspor á hvern íbúa þreföldu heimsmeðaltali. Helmingur þessarar neyslu er jarðefnaeldsneyti í ýmsu formi. Við notum bensín og olíu m.a. til að knýja samgöngur á landi, lofti og láði. Jarðefnaeldnseyti er einnig notað til að framleiða ýmsar vörur sem við neytum hér. Þótt jarðefnaeldsneytið sé svo hátt hlutfall verður líka að hafa í huga að við búum betur en margar þjóðir, með vinnslu okkar á raforku úr endurnýjanlegum orkugjöfum. Fast á hæla jarðefnaeldsneytis koma svo efnasambönd utan málma, aðallega innlent grjót, sandur og möl en einnig innflutt sement og önnur byggingarefni. Einblínt á níu prósent Um helmingur þeirra efna sem notuð eru hérlendis enda í mannvirkjum um ókomin ár, um 31% efnanna fer úr hagkerfinu í formi útblásturs og 11% í formi skólps. Athygli vekur að um 9% endar sem sorp og þar af einungis um 1% sem heimilissorp. Þó hefur mestu púðri í átt að aukinni hringrás hér á landi verið eytt í aðgerðir sem tengjast endurvinnslu sorps. Sú staðreynd kristallast í stefnu stjórnvalda og nýjum hringrásarlögum sem tóku gildi nú í upphafi árs. Endurvinnsla sorps er að sjálfsögðu mikilvæg aðgerð en til að stuðla að uppbyggingu hringrásarhagkerfis hér á landi er nauðsynlegt að horfa víðar. Niðurstöður greiningar Guðmundar sýna nefnilega að til að stuðla að frekari hringrás auðlinda hér á landi er ekki síður mikilvægt að huga að orkukerfinu og mannvirkjageiranum. Þar spilar Landsvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, lykilhlutverk bæði sem stærsti raforkuframleiðandinn og sem það fyrirtæki sem ræðst í stærstu framkvæmdir á landinu. Landsvirkjun vinnur raforku einungis úr endurnýjanlegum auðlindum auk þess sem okkar vara er eðli málsins samkvæmt umbúðalaus og veldur ekki losun við notkun. Þá dregur aukin raforkuvinnsla úr þörf á notkun jarðefnaeldsneytis sem er óendurnýjanleg auðlind. Starfsemi Landsvirkjunar fellur því einstaklega vel að hringrásarhagkerfinu. Græn orka ýti grárri burt Með því að auka vinnslu á raforku úr endurnýjanlegum auðlindum verðum við ekki eins háð jarðefnaeldsneyti og nú er. Við þurfum að virkja til þessara orkuskipta. Við hjá Landsvirkjun erum með verkefni á teikniborðinu sem vonandi skila nýrri orku á næstu árum. Við styðjum líka við orkuskipti innanlands með öðrum hætti, m.a. með þróun rafeldsneytisframleiðslu og í gegnum staðbundnu samstarfsverkefnin Bláma á Vestfjörðum, Eim á Norðurlandi, Orkídeu á Suðurlandi og Eygló á Austurlandi sem öll vinna að orkutengdri nýsköpun og aukinni hringrás auðlinda. Mikið af byggingarefnum þarf í byggingu nýrra aflstöðva og mikilvægt að huga vel að hönnun og efnisvali. Vistferilsgreiningar á núverandi aflstöðvum okkar sýna að stærsti hluti efnisspors þeirra er stál, steypa og jarðefni, auk þess jarðefnaeldsneytis sem notað var á framkvæmdatíma. Við leggjum því sérstaka áherslu á að lágmarka áhrif þessara þátta við hönnun og byggingu nýrra virkjana. Við notum innra kolefnisverð við ákvarðanatöku í hönnun og útboðum nýrra virkjana og leggjum áherslu á vistvæna kosti við efnisval. Viðhald er verðmæti Það er ekki síður mikilvægt að hámarka líftíma þeirra aflstöðva sem nú þegar hafa verið teknar í notkun til að halda virði þeirra auðlinda sem í þær fóru sem lengst í hagkerfinu. Þess vegna leggjum við okkur fram við að sinna viðhaldi þeirra eins vel og kostur er. Gott dæmi um það er elsta aflsstöðin, Ljósafossstöð, sem er enn í fullu fjöri 86 ára gömul. Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun halda áfram að leggja sitt af mörkum til að styðja við hringrásarhagkerfið á Íslandi, m.a. með því að auka öflun endurnýjanlegrar orku, styðja við orkuskipti og orkutengda nýsköpun og stuðla að vistvænni mannvirkjagerð. Ívar Kristinn er sérfræðingur á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun.
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar