Munu kosningar bjarga Bretlandi? Guðmundur Einarsson skrifar 23. maí 2024 22:30 „1000 klukkustundir til að bjarga Bretlandi“ skrifaði Allister Heath, ritstjóri sunnudagsútgáfu íhaldsblaðsins Telegraph á vefsíðu útgáfunnar, þegar Rishi Sunak forsætisráðherra Bretlands, tilkynnti að kosningar yrðu haldnar 4. júlí. Stundum er sagt að ein stærsta þraut breskra stjórnmálaleiðtoga sé að finna réttan tíma til efna til kosninga. Harold Wilson, formaður Verkamannaflokksins í 13 ár og forsætisráðherra í næstum átta ár þótti slyngur í þeim efnum. Eftir honum var líka haft að vika væri langur tími í pólitík. Undanfarnar vikur hafa verið óvenju langar hjá Rishi Sunak, því varla hefur liðið sá dagur að ekki kæmist upp um nýtt samsæri innan hans eigin flokks um að steypa honum og úrsagnir þingmanna úr flokknum hafa verið forsíðuefni hvað eftir annað. Og ákvörðun Sunaks um að slíta þingi er sannarlega hættuspil fyrir hann og flokk hans. Síðustu skoðanakannanir (BBC, 22 maí) benda nefnilega til stórsigurs Verkamannaflokksins. Hann gæti fengið 45% atkvæða, tvöfalt meir en Íhaldsflokkurinn sem fengi 23%. En það þýðir ekki að Verkamannaflokkurinn fengi tvöfalt fleiri þingmenn en andstæðingurinn. Hann fengi næstum sex sinnum fleiri en keppinauturinn. Í Bretlandi eru nefnilega svokölluð einmenningskjördæmi. Í hverju þeirra er einn frambjóðandi af hverjum lista. Listinn sem hlýtur flest atkvæði fær sinn mann kjörinn. Hinir listarnir fá engan mann úr því kjördæmi. Einu gildir hve margir greiddu öðrum flokkum atkvæði í kjördæminu. Þau falla öll dauð. Fyrstur kemur, fyrstur fær, hinir ekki neitt. Í þessu kerfi eru engin uppbótar- eða jöfnunarsæti. Á breska þinginu sitja 650 þingmenn. Með 45% fylgi fengi Verkamannaflokkurinn um 470 menn og þar með rífandi meirihluta, en Íhaldsflokkurinn með sín 23% einungis um 80 menn. Óreiða hjá íhaldinu Óvíst er hvort Sunak spurði utanríkisráðherrann sinn, David Cameron, ráða um kosningadaginn. Íhaldsflokkurinn hefur ríkt frá árinu 2010, þegar David Cameron batt endi á 13 ára valdatíð Verkamannaflokksins. Hann var forsætisráðherra til 2016 þegar hann ætlaði að þagga niður í andstæðingum ESB og boðaði til kosninga um Brexit. Hann tapaði og sagði af sér. Síðan Cameron hætti hefur formennska í Íhaldsflokknum verið eins og snúningshurðin í Kringlunni. Fólk stoppar þar stutt. Eftirmenn hans hafa verið margir og mislengi við völd, Theresa May í þrjú ár, Boris Johnson álíka lengi, Liz Truss í 50 daga og Rishi Sunak frá október 2022. Á því ári voru þrír forsætisráðherrar með lyklavöldin í Downingstræti 10. Íhaldsflokkurinn er nokkuð skekinn eftir þessi tíðu mannaskipti. Og líklega mun Rishi Sunak ekki ná að klára að taka upp úr flutningskössunum áður en hann þarf að flytja aftur. Vinstrið á villigötum? Verkamannaflokkurinn hefur líka þurft að taka róandi. Tony Blair var leiðtogi flokksins í 13 ár, frá 1994 til 2007, en þá tróð Gordon Brown sér í stólana hans, bæði á flokkskontórnum og í forsætisráðuneytinu. Þar með seig allt á ógæfuhliðina. Gordon Brown tapaði fyrir David Cameron í kosningunum 2010 og varð að segja af sér formennsku. Við tók Ed Miliband í tæp fimm ár. Þá kom röðin að Jeremy Corbyn í önnur fimm. Báðir töpuðu öllum kosningum sem hægt var að tapa og auðmýkingin varð alger 2019, þegar Jeremy Corbyn tapaði fyrir Boris Johnson. Útkoma Verkamannaflokksins var sú versta síðan fyrir seinni heimsstyrjöld, 1935. Nýr formaður, Keir Starmer, sem tók við taumunum í apríl 2020, virðist hafa stjórn á hlutunum. Hann er fyrrverandi ríkissaksóknari, les heima og mætir undirbúinn í tíma. Andstæðingarnir segja að hann sé ekki nægilega áheyrilegur og muni ekki standa sig gegn Sunak í sjónvarpinu. Stuðningsmennirnir segja hins vegar að mestu máli skipti að hann sé agaður og kunni sín mál eins og saksóknara sæmi og láti engan eiga inni hjá sér í kappræðum. Vopnin brýnd Allister Heath, ritstjórinn, sagði í greininni sinni á vefsíðu Telegraph að Sunak ætti á brattann að sækja og hefði engu að tapa. Hann yrði að skerpa línurnar milli sín og Starmers, leggja fram skýrar og róttækar tillögur og kynna þær á fagmannlegri hátt, en hann gerði þegar hann í „hundblautri ræðu“ boðaði til kosninga á hlaðinu framan við Downingstræti 10. Hann yrði að sýna eyðileggingarmátt hugsanlegrar ríkisstjórnar Verkamannaflokksins, sem myndi hækka skatta og gefa eftir í Brexit. Hann yrði að lofa að draga Bretland út úr Mannréttindasáttmála Evrópu og mæta mannréttindalögfræðingum með hörðu. Tillögur ritstjórans eru dæmi um harðnandi og óbilgjarnari framgang flokka á hægri vængnum í Evrópu. Þær mundu efna til enn meiri pólitísks ófriðar í landi sem hefur haft nóg af slíku og síður en svo bæta hag Breta. Starmer getur leyft sér að vænta sigurs, en hann er varkár. Hann er með ráðherraefnin sín tilbúin. Hann mun leggja sitt traust á að fólk vilji breytingar, ekki endilega með nýjum stefnumálum, heldur með stöðugleika í stjórnarháttum. Aldrei aftur þrjá forsætisráðherra á hálfu ári. Tími Starmers er kominn. Höfundur er lífeðlisfræðingur og fyrrverandi alþingismaður með áhuga á breskri pólitík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kosningar í Bretlandi Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
„1000 klukkustundir til að bjarga Bretlandi“ skrifaði Allister Heath, ritstjóri sunnudagsútgáfu íhaldsblaðsins Telegraph á vefsíðu útgáfunnar, þegar Rishi Sunak forsætisráðherra Bretlands, tilkynnti að kosningar yrðu haldnar 4. júlí. Stundum er sagt að ein stærsta þraut breskra stjórnmálaleiðtoga sé að finna réttan tíma til efna til kosninga. Harold Wilson, formaður Verkamannaflokksins í 13 ár og forsætisráðherra í næstum átta ár þótti slyngur í þeim efnum. Eftir honum var líka haft að vika væri langur tími í pólitík. Undanfarnar vikur hafa verið óvenju langar hjá Rishi Sunak, því varla hefur liðið sá dagur að ekki kæmist upp um nýtt samsæri innan hans eigin flokks um að steypa honum og úrsagnir þingmanna úr flokknum hafa verið forsíðuefni hvað eftir annað. Og ákvörðun Sunaks um að slíta þingi er sannarlega hættuspil fyrir hann og flokk hans. Síðustu skoðanakannanir (BBC, 22 maí) benda nefnilega til stórsigurs Verkamannaflokksins. Hann gæti fengið 45% atkvæða, tvöfalt meir en Íhaldsflokkurinn sem fengi 23%. En það þýðir ekki að Verkamannaflokkurinn fengi tvöfalt fleiri þingmenn en andstæðingurinn. Hann fengi næstum sex sinnum fleiri en keppinauturinn. Í Bretlandi eru nefnilega svokölluð einmenningskjördæmi. Í hverju þeirra er einn frambjóðandi af hverjum lista. Listinn sem hlýtur flest atkvæði fær sinn mann kjörinn. Hinir listarnir fá engan mann úr því kjördæmi. Einu gildir hve margir greiddu öðrum flokkum atkvæði í kjördæminu. Þau falla öll dauð. Fyrstur kemur, fyrstur fær, hinir ekki neitt. Í þessu kerfi eru engin uppbótar- eða jöfnunarsæti. Á breska þinginu sitja 650 þingmenn. Með 45% fylgi fengi Verkamannaflokkurinn um 470 menn og þar með rífandi meirihluta, en Íhaldsflokkurinn með sín 23% einungis um 80 menn. Óreiða hjá íhaldinu Óvíst er hvort Sunak spurði utanríkisráðherrann sinn, David Cameron, ráða um kosningadaginn. Íhaldsflokkurinn hefur ríkt frá árinu 2010, þegar David Cameron batt endi á 13 ára valdatíð Verkamannaflokksins. Hann var forsætisráðherra til 2016 þegar hann ætlaði að þagga niður í andstæðingum ESB og boðaði til kosninga um Brexit. Hann tapaði og sagði af sér. Síðan Cameron hætti hefur formennska í Íhaldsflokknum verið eins og snúningshurðin í Kringlunni. Fólk stoppar þar stutt. Eftirmenn hans hafa verið margir og mislengi við völd, Theresa May í þrjú ár, Boris Johnson álíka lengi, Liz Truss í 50 daga og Rishi Sunak frá október 2022. Á því ári voru þrír forsætisráðherrar með lyklavöldin í Downingstræti 10. Íhaldsflokkurinn er nokkuð skekinn eftir þessi tíðu mannaskipti. Og líklega mun Rishi Sunak ekki ná að klára að taka upp úr flutningskössunum áður en hann þarf að flytja aftur. Vinstrið á villigötum? Verkamannaflokkurinn hefur líka þurft að taka róandi. Tony Blair var leiðtogi flokksins í 13 ár, frá 1994 til 2007, en þá tróð Gordon Brown sér í stólana hans, bæði á flokkskontórnum og í forsætisráðuneytinu. Þar með seig allt á ógæfuhliðina. Gordon Brown tapaði fyrir David Cameron í kosningunum 2010 og varð að segja af sér formennsku. Við tók Ed Miliband í tæp fimm ár. Þá kom röðin að Jeremy Corbyn í önnur fimm. Báðir töpuðu öllum kosningum sem hægt var að tapa og auðmýkingin varð alger 2019, þegar Jeremy Corbyn tapaði fyrir Boris Johnson. Útkoma Verkamannaflokksins var sú versta síðan fyrir seinni heimsstyrjöld, 1935. Nýr formaður, Keir Starmer, sem tók við taumunum í apríl 2020, virðist hafa stjórn á hlutunum. Hann er fyrrverandi ríkissaksóknari, les heima og mætir undirbúinn í tíma. Andstæðingarnir segja að hann sé ekki nægilega áheyrilegur og muni ekki standa sig gegn Sunak í sjónvarpinu. Stuðningsmennirnir segja hins vegar að mestu máli skipti að hann sé agaður og kunni sín mál eins og saksóknara sæmi og láti engan eiga inni hjá sér í kappræðum. Vopnin brýnd Allister Heath, ritstjórinn, sagði í greininni sinni á vefsíðu Telegraph að Sunak ætti á brattann að sækja og hefði engu að tapa. Hann yrði að skerpa línurnar milli sín og Starmers, leggja fram skýrar og róttækar tillögur og kynna þær á fagmannlegri hátt, en hann gerði þegar hann í „hundblautri ræðu“ boðaði til kosninga á hlaðinu framan við Downingstræti 10. Hann yrði að sýna eyðileggingarmátt hugsanlegrar ríkisstjórnar Verkamannaflokksins, sem myndi hækka skatta og gefa eftir í Brexit. Hann yrði að lofa að draga Bretland út úr Mannréttindasáttmála Evrópu og mæta mannréttindalögfræðingum með hörðu. Tillögur ritstjórans eru dæmi um harðnandi og óbilgjarnari framgang flokka á hægri vængnum í Evrópu. Þær mundu efna til enn meiri pólitísks ófriðar í landi sem hefur haft nóg af slíku og síður en svo bæta hag Breta. Starmer getur leyft sér að vænta sigurs, en hann er varkár. Hann er með ráðherraefnin sín tilbúin. Hann mun leggja sitt traust á að fólk vilji breytingar, ekki endilega með nýjum stefnumálum, heldur með stöðugleika í stjórnarháttum. Aldrei aftur þrjá forsætisráðherra á hálfu ári. Tími Starmers er kominn. Höfundur er lífeðlisfræðingur og fyrrverandi alþingismaður með áhuga á breskri pólitík.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun