Forvarnir gegn ofbeldi: Samfélagsátak í upphafi skólaárs Alfa Jóhannsdóttir skrifar 21. ágúst 2024 19:02 Haustið hefur alltaf verið uppáhalds tími ársins hjá mér. Það er eitthvað við það þegar nýtt skólaárs hefst og loftið fyllist af spennu og tilhlökkun fyrir nýju upphafi, nýjum vinum og nýjum tækifærum. Haustið er hinsvegar líka mikilvægur tími til að einbeita sér að því sem er kannski minna sýnilegt en alveg jafn mikilvægt: forvörnum gegn ofbeldi. Þá er líka gott að minna á að það að tryggja öryggi og vellíðan barna er sameiginleg ábyrgð okkar allra, ábyrgð sem nær út fyrir veggi skólans, út fyrir veggi heimilisins og inn í alla anga samfélagsins. Starfsfólk skóla eru í fremstu víglínu þegar kemur að því að greina og koma í veg fyrir ofbeldi í skólum. Þau eru ekki bara kennarar heldur umönnunaraðilar, leiðbeinendur og fyrirmyndir sem gegna mikilvægu hlutverki í að móta hegðun og viðhorf barnanna okkar. Flestir kennarar velja sér þann starfsvettvang einmitt vegna þess að þau hafa ástríðu fyrir því að hlúa að og móta unga huga og eru staðráðin í að skapa öruggt og styðjandi umhverfi fyrir nemendur sína. Það er mikilvægt að muna að kennarar og annað starfsfólk skóla eru líka bara fólk eins og ég og þú, fólk sem vinnur sleitulaust og oft við mjög krefjandi aðstæður að því að efla jákvætt andrúmsloft án aðgreiningar í kennslustofum sínum. Kennarar gera líka flest ráðstafanir til að koma í veg fyrir ofbeldi, hvort sem það er með því að leysa átök sem koma upp, efla samkennd og skilning meðal nemenda eða einfaldlega vera til staðar og hlusta. Viðleitni þeirra til að koma í veg fyrir ofbeldi getur hins vegar aðeins skilað raunverulegum árangri ef stuðningur alls samfélagsins er til staðar. Forvarnir gegn ofbeldi eru ekki bara á ábyrgð kennara og skólastjórnenda; þetta er samfélagslegt átak. Foreldrar, forráðamenn, frænkur, frændur, afar, ömmur, nágrannar og öll hin hafa hlutverki að gegna til að skapa öruggt umhverfi fyrir börn. Við skiptum öll máli og berum öll ábyrgð. Hér eru nokkrar leiðir fyrir okkur að taka þátt og leggja okkar af mörkum: Opin samskipti: Við getum hvatt til opinna samskipta milli barna, foreldra og kennara. Þegar börn finna fyrir stuðningi og finna fyrir því að á þau sé hlustað, þá eru þau líklegri til að láta í ljós áhyggjur og segja frá einelti eða ofbeldi. Sýnum gott fordæmi: Við megum ekki gleyma því að börn læra af okkur, þau hlusta ekki bara á það sem við segjum heldur fylgjast með því sem við gerum. Fullorðin í samfélaginu þurfa því að sýna virðingu án ofbeldis í samskiptum sínum við annað fólk. Munum líka að í hvert sinn sem við förum yfir mörk í samskiptum, geta mörkin færst til. Þannig að í hvert sinn sem börn sjá ofbeldi og virðingarleysi í samskiptum geta hugmyndir þeirra um hvað er eðlilegt og í lagi í samskiptum, færst til. Verum dugleg að benda á óeðlileg samskipti og komum vel fram. Munum líka að lítil eyru heyra oft best. Stuðla að inngildingu: Við eigum að gera okkur til að efla inngildingu og þátttöku án aðgreiningar og tryggja þannig að öll börn upplifi að þau séu samþykkt og metin að verðleikum óháð uppruna, trú, kynhneigð, kynvitund eða jafnvel stétt eða stöðu foreldra þeirra. Stuðningur við geðheilbrigði barna og ungmenna: Snemmtæk inngrip og stuðningur við andlega líðan barna og ungmenna geta komið í veg fyrir ofbeldi. Við sem samfélag ættum að beita okkur fyrir úrræðum sem veita börnum og fjölskyldum þeirra viðeigandi stuðning. Efla sterk tengsl: Hvetjum börn til að byggja upp jákvæð tengsl við jafnaldra sína, kennara og annað fólk í samfélaginu. Sterk og styðjandi tengsl geta verið góð forvörn gegn ofbeldi og einelti. Við getum líka verið börnunum einhver sem þau treysta og geta leitað til. Verum því traustsins verð, hlustum og leyfum börnunum alltaf að njóta vafans. Til að koma í veg fyrir ofbeldi á áhrifaríkan hátt er nauðsynlegt að styrkja og styðja við starfsfólk skólanna. Starfsfólk sem starfar með börnum og ungmennum á að vera undirbúið undir það að þekkja merki um hugsanlegt ofbeldi og að geta gripið inn í á viðeigandi hátt. Þetta felur í sér reglulega þjálfun og fræðslu til starfsfólks og faglega þróun á kennsluháttum. Ef við líkjum ofbeldi gegn börnum við sjóslysi þá liggur það beint við að í hvert sinn sem barn fellur í sjóinn þá hendum við ekki ósyndum kennurum fyrir borð, krossleggjum fingur og vonum að þau skili sér heil tilbaka. Við sinnum að sjálfsögðu markvissum forvörnum og undirbúum kennarana okkar, við fræðum þau og kennum þeim að bregðast rétt við. Við þurfum ekki bara að kenna þeim að synda, við þurfum líka að kenna þeim að þekkja merkin ef barn á á hættu að drukkna, ef barn virðist eiga í vandræðum með sundtökin og við þurfum að kenna þeim margvíslegar björgunaraðferðir og jafnvel endurlífgun. Við þurfum að undirbúa þau undir það að ræða við börn sem hafa lent í sjónum og við þurfum að undirbúa kennara sem sjálf hafa einhvern tíma fallið fyrir borð, eiga erfitt með eigin tilfinningar og óttast jafnvel sjóinn. Afþví að þau sem sinna forvörnum eru líka bara fólk – fólk eins og við öll. Börn og ungmenni eiga líka að hafa vald til að taka virkan þátt í forvörnum gegn ofbeldi. Þau eiga rétt á að læra um réttindi sín, að læra um hvað er í lagi og hvað ekki – að læra um ofbeldi. Þannig læra þau betur að þekkja eigin mörk og annarra og eru betur í stakk búin að bregðast við ef þau upplifa ógn, ofbeldi eða ranglæti. Þetta eykur einnig líkurnar á að þau leiti sér hjálpar og ræði það sem skiptir máli. Þá er mikilvægt að við séum tilbúin að hlusta og bregðast við ef þarf. Þannig að, núna þegar skólaárið er að hefjast þá skulum við muna að ofbeldisforvarnir eru ekki bara mál sem er unnið að innan skólanna: þetta er samfélagsmál og með því að vinna saman getum við skapað umhverfi þar sem börn og ungmenni finna fyrir öryggi og stuðningi til að vaxa og þroskast. Munum líka að þakka fyrir og styðja við starfsfólkið okkar innan leik-, grunn- og framhaldsskólanna sem mæta til vinnu alla daga og annast börnin okkar, taka fyrir þau slagi og standa vaktina upp á dekki í allskonar veðri, bæði í sól og lygnum sjó og brælu og ólgusjó. Það eru ekki bara umsjónarkennarar eða skólastjórnendur sem börnin okkar treysta mest og best innan skólanna – stundum eru það skólaliðar, starfsfólkið í eldhúsinu, í frístund eða innan félagsmiðstöðvanna. Styðjum við fólkið á gólfinu og gerum þetta saman. Höfundur er forvarnafulltrúi Sambands íslenskra sveitarfélaga Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Grunnskólar Ofbeldi gegn börnum Börn og uppeldi Sveitarstjórnarmál Mest lesið Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson Skoðun Skoðun Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Skoðun Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Haustið hefur alltaf verið uppáhalds tími ársins hjá mér. Það er eitthvað við það þegar nýtt skólaárs hefst og loftið fyllist af spennu og tilhlökkun fyrir nýju upphafi, nýjum vinum og nýjum tækifærum. Haustið er hinsvegar líka mikilvægur tími til að einbeita sér að því sem er kannski minna sýnilegt en alveg jafn mikilvægt: forvörnum gegn ofbeldi. Þá er líka gott að minna á að það að tryggja öryggi og vellíðan barna er sameiginleg ábyrgð okkar allra, ábyrgð sem nær út fyrir veggi skólans, út fyrir veggi heimilisins og inn í alla anga samfélagsins. Starfsfólk skóla eru í fremstu víglínu þegar kemur að því að greina og koma í veg fyrir ofbeldi í skólum. Þau eru ekki bara kennarar heldur umönnunaraðilar, leiðbeinendur og fyrirmyndir sem gegna mikilvægu hlutverki í að móta hegðun og viðhorf barnanna okkar. Flestir kennarar velja sér þann starfsvettvang einmitt vegna þess að þau hafa ástríðu fyrir því að hlúa að og móta unga huga og eru staðráðin í að skapa öruggt og styðjandi umhverfi fyrir nemendur sína. Það er mikilvægt að muna að kennarar og annað starfsfólk skóla eru líka bara fólk eins og ég og þú, fólk sem vinnur sleitulaust og oft við mjög krefjandi aðstæður að því að efla jákvætt andrúmsloft án aðgreiningar í kennslustofum sínum. Kennarar gera líka flest ráðstafanir til að koma í veg fyrir ofbeldi, hvort sem það er með því að leysa átök sem koma upp, efla samkennd og skilning meðal nemenda eða einfaldlega vera til staðar og hlusta. Viðleitni þeirra til að koma í veg fyrir ofbeldi getur hins vegar aðeins skilað raunverulegum árangri ef stuðningur alls samfélagsins er til staðar. Forvarnir gegn ofbeldi eru ekki bara á ábyrgð kennara og skólastjórnenda; þetta er samfélagslegt átak. Foreldrar, forráðamenn, frænkur, frændur, afar, ömmur, nágrannar og öll hin hafa hlutverki að gegna til að skapa öruggt umhverfi fyrir börn. Við skiptum öll máli og berum öll ábyrgð. Hér eru nokkrar leiðir fyrir okkur að taka þátt og leggja okkar af mörkum: Opin samskipti: Við getum hvatt til opinna samskipta milli barna, foreldra og kennara. Þegar börn finna fyrir stuðningi og finna fyrir því að á þau sé hlustað, þá eru þau líklegri til að láta í ljós áhyggjur og segja frá einelti eða ofbeldi. Sýnum gott fordæmi: Við megum ekki gleyma því að börn læra af okkur, þau hlusta ekki bara á það sem við segjum heldur fylgjast með því sem við gerum. Fullorðin í samfélaginu þurfa því að sýna virðingu án ofbeldis í samskiptum sínum við annað fólk. Munum líka að í hvert sinn sem við förum yfir mörk í samskiptum, geta mörkin færst til. Þannig að í hvert sinn sem börn sjá ofbeldi og virðingarleysi í samskiptum geta hugmyndir þeirra um hvað er eðlilegt og í lagi í samskiptum, færst til. Verum dugleg að benda á óeðlileg samskipti og komum vel fram. Munum líka að lítil eyru heyra oft best. Stuðla að inngildingu: Við eigum að gera okkur til að efla inngildingu og þátttöku án aðgreiningar og tryggja þannig að öll börn upplifi að þau séu samþykkt og metin að verðleikum óháð uppruna, trú, kynhneigð, kynvitund eða jafnvel stétt eða stöðu foreldra þeirra. Stuðningur við geðheilbrigði barna og ungmenna: Snemmtæk inngrip og stuðningur við andlega líðan barna og ungmenna geta komið í veg fyrir ofbeldi. Við sem samfélag ættum að beita okkur fyrir úrræðum sem veita börnum og fjölskyldum þeirra viðeigandi stuðning. Efla sterk tengsl: Hvetjum börn til að byggja upp jákvæð tengsl við jafnaldra sína, kennara og annað fólk í samfélaginu. Sterk og styðjandi tengsl geta verið góð forvörn gegn ofbeldi og einelti. Við getum líka verið börnunum einhver sem þau treysta og geta leitað til. Verum því traustsins verð, hlustum og leyfum börnunum alltaf að njóta vafans. Til að koma í veg fyrir ofbeldi á áhrifaríkan hátt er nauðsynlegt að styrkja og styðja við starfsfólk skólanna. Starfsfólk sem starfar með börnum og ungmennum á að vera undirbúið undir það að þekkja merki um hugsanlegt ofbeldi og að geta gripið inn í á viðeigandi hátt. Þetta felur í sér reglulega þjálfun og fræðslu til starfsfólks og faglega þróun á kennsluháttum. Ef við líkjum ofbeldi gegn börnum við sjóslysi þá liggur það beint við að í hvert sinn sem barn fellur í sjóinn þá hendum við ekki ósyndum kennurum fyrir borð, krossleggjum fingur og vonum að þau skili sér heil tilbaka. Við sinnum að sjálfsögðu markvissum forvörnum og undirbúum kennarana okkar, við fræðum þau og kennum þeim að bregðast rétt við. Við þurfum ekki bara að kenna þeim að synda, við þurfum líka að kenna þeim að þekkja merkin ef barn á á hættu að drukkna, ef barn virðist eiga í vandræðum með sundtökin og við þurfum að kenna þeim margvíslegar björgunaraðferðir og jafnvel endurlífgun. Við þurfum að undirbúa þau undir það að ræða við börn sem hafa lent í sjónum og við þurfum að undirbúa kennara sem sjálf hafa einhvern tíma fallið fyrir borð, eiga erfitt með eigin tilfinningar og óttast jafnvel sjóinn. Afþví að þau sem sinna forvörnum eru líka bara fólk – fólk eins og við öll. Börn og ungmenni eiga líka að hafa vald til að taka virkan þátt í forvörnum gegn ofbeldi. Þau eiga rétt á að læra um réttindi sín, að læra um hvað er í lagi og hvað ekki – að læra um ofbeldi. Þannig læra þau betur að þekkja eigin mörk og annarra og eru betur í stakk búin að bregðast við ef þau upplifa ógn, ofbeldi eða ranglæti. Þetta eykur einnig líkurnar á að þau leiti sér hjálpar og ræði það sem skiptir máli. Þá er mikilvægt að við séum tilbúin að hlusta og bregðast við ef þarf. Þannig að, núna þegar skólaárið er að hefjast þá skulum við muna að ofbeldisforvarnir eru ekki bara mál sem er unnið að innan skólanna: þetta er samfélagsmál og með því að vinna saman getum við skapað umhverfi þar sem börn og ungmenni finna fyrir öryggi og stuðningi til að vaxa og þroskast. Munum líka að þakka fyrir og styðja við starfsfólkið okkar innan leik-, grunn- og framhaldsskólanna sem mæta til vinnu alla daga og annast börnin okkar, taka fyrir þau slagi og standa vaktina upp á dekki í allskonar veðri, bæði í sól og lygnum sjó og brælu og ólgusjó. Það eru ekki bara umsjónarkennarar eða skólastjórnendur sem börnin okkar treysta mest og best innan skólanna – stundum eru það skólaliðar, starfsfólkið í eldhúsinu, í frístund eða innan félagsmiðstöðvanna. Styðjum við fólkið á gólfinu og gerum þetta saman. Höfundur er forvarnafulltrúi Sambands íslenskra sveitarfélaga
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun