Styðjum fólk í sjálfbærari neyslu Andrés Ingi Jónsson skrifar 16. október 2024 10:16 Lausnir á stærstu grænu áskorunum samtímans virðast oft vaxa stjórnmálafólki í augum – hvort sem er umgengni við auðlindir Jarðar, sú virðing sem við sýnum vistkerfum eða hvernig á að koma í veg fyrir loftslagsbreytingar. Hluti af vandanum er að þar áttar fólk sig ekki á því að það á gríðarlega öflugan bandamann. Almenningur er nefnilega í liði með þeim sem vilja róttækar aðgerðir. Skýrt dæmi er söfnun á lífrænum úrgangi, sem lengi hafði verið kallað eftir og hófst loksins á höfuðborgarsvæðinu á síðasta ári, og varð til þess að urðun á lífrænum úrgangi dróst saman um 90 prósent nánast samstundis. Strax og heimilin á höfuðborgarsvæðinu fengu tækifæri til að minnka umhverfisáhrif sín, þá gerðu þau það. Mikil hugarfarsbreyting hefur orðið að undanförnu gagnvart því að endurvinna og nýta hluti betur. Þar spilar inn í að fólk vill vera hluti af lausninni, það áttar sig á því að gegndarlaus neysla Vesturlanda síðustu áratugi er löngu farin að hafa alvarlegar afleiðingar á umhverfi okkar til hins verra. Þessi hugarfarsbreyting felst meðal annars í ákveðnu ákalli um að hlutir sem við notum í hinu daglega lífi verði betur nýttir; að í staðinn fyrir að henda því sem bilar, trosnar eða eyðileggst þá skuli endurvinna, laga, bæta eða lappa upp á. Hér er kjörið tækifæri fyrir stjórnmálin að stíga inn og hvetja almenning til dáða, með því að breyta lögum og reglum. Myndi draga úr sóun og hafa jákvæð fjárhagsleg áhrif Fyrr í haust lagði þingflokkur Pírata til að komið yrði á fót hringrásarstyrkjum til að draga úr kostnaði einstaklinga við viðgerðir. Undir styrkjakerfið myndi falla svokallað lausafé eins og húsgögn, raf- og rafeindatæki, reiðhjóli, fatnaður og skór. Fólk gæti fengið endurgreiddan helming af kostnaði við viðgerð, að hámarki 25 þúsund fyrir hverja viðgerð, og að samanlögðu hámarki 100 þúsund yfir árið. Hringrásarstyrkir myndu fela í sér talsverðan hvata til að lengja líftíma smærri tækja og hluta, sem aftur dregur úr sóun og minnkar úrgang. Auk þess hafa þeir bein jákvæð fjárhagsleg áhrif á þá einstaklinga sem kjósa að notfæra sér þá en jafnframt þau óbeinu áhrif að hvetja fleiri til að bjóða upp á viðgerðarþjónustu og skapa störf – en þar er oft um að ræða lítil fyrirtæki sem getur munað um aukna ásókn í þjónustuna. Fordæmi víða í Evrópu Frumvarpið er í anda þeirrar þróunar sem á sér stað víða um heim til að styðja almenning í átt að sjálfbærari neyslu og innleiða hringrásarhagkerfið. Evrópusambandið hefur til að mynda unnið markvisst að því að styrkja rétt fólks til viðgerðar með heilmiklum reglugerðapakka undir regnhlífarheitinu „Right to Repair“ sem má vænta að hafi áhrif hér á landi í gegnum EES-samninginn. Sambærilegum styrkjum og frumvarpið leggur til hefur verið komið á fót í fjölda ríkja á undanförnum misserum. Þannig má nefna að í Frakklandi getur fólk sótt um endurgreiðslu vegna fataviðgerða og undanfarið hefur verið hægt að sækja um styrk til endurgreiðslu vegna viðgerða á raftækjum í Austurríki. Í Svíþjóð var sú leið farin að láta endurgreiðslu virðisaukaskatts af viðgerðarþjónustu renna til þjónustuveitandans, sem er að ýmsu leyti flóknari framkvæmd og þótti ekki gefa jafn góða raun þar sem ávinningurinn skilaði sér ekki að öllu leyti í lægra verði. Allir hagnast Hér er því lögð til einföld leið til að ná fram skýrari ávinningi með því að endurgreiðslan nemi tilteknu hlutfalli af heildarkostnaði við smærri viðgerðir og renni beint til þess sem kaupir þjónustuna. Fyrst boðað hefur verið til skyndikosninga eru orðnar hverfandi líkur á að frumvarp um hringrásarstyrki verði samþykkt af þessu þingi. En góðar hugmyndir lifa kosningar og þegar að því kemur að hringrásarstyrkir verða innleiddir hér á landi mun það verða mikilvægur hluti af því að bregðast við þróun síðustu áratuga og stuðla að sjálfbærara samfélagi og heilbrigðari sýn á hvernig við umgöngumst náttúru og umhverfi okkar. Frumvarp um hringrásarstyrki er auk þess gott dæmi um þann anda sem ríkir í metnaðarfullri umhverfis- og loftslagsstefnu Pírata. Við viljum styðja almenning til að taka þátt í grænu umskiptunum, því einstaklingar eiga ekki að þurfa að axla ábyrgð fyrirtækjanna sem losa megnið af gróðurhúsalofttegundum í heiminum. Hringrásarstyrkir virkja skýran vilja sem er til staðar. Fólk vill nefnilega hafa kost á því að laga, bæta og endurnýta en til þess þarf meðal annars að vera viðeigandi þjónusta til að sinna slíkum verkefnum. Hringrásarstyrkir myndu stuðla að betri rekstri þeirra fyrirtækja sem sinna viðgerðarþjónustu, sem og gera fólki kleift að kaupa þjónustuna á viðráðanlegra verði í staðinn fyrir að þurfa sífellt að kaupa nýja hluti í stað þeirra sem bila eða skemmast. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Píratar Umhverfismál Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Skoðun Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Lausnir á stærstu grænu áskorunum samtímans virðast oft vaxa stjórnmálafólki í augum – hvort sem er umgengni við auðlindir Jarðar, sú virðing sem við sýnum vistkerfum eða hvernig á að koma í veg fyrir loftslagsbreytingar. Hluti af vandanum er að þar áttar fólk sig ekki á því að það á gríðarlega öflugan bandamann. Almenningur er nefnilega í liði með þeim sem vilja róttækar aðgerðir. Skýrt dæmi er söfnun á lífrænum úrgangi, sem lengi hafði verið kallað eftir og hófst loksins á höfuðborgarsvæðinu á síðasta ári, og varð til þess að urðun á lífrænum úrgangi dróst saman um 90 prósent nánast samstundis. Strax og heimilin á höfuðborgarsvæðinu fengu tækifæri til að minnka umhverfisáhrif sín, þá gerðu þau það. Mikil hugarfarsbreyting hefur orðið að undanförnu gagnvart því að endurvinna og nýta hluti betur. Þar spilar inn í að fólk vill vera hluti af lausninni, það áttar sig á því að gegndarlaus neysla Vesturlanda síðustu áratugi er löngu farin að hafa alvarlegar afleiðingar á umhverfi okkar til hins verra. Þessi hugarfarsbreyting felst meðal annars í ákveðnu ákalli um að hlutir sem við notum í hinu daglega lífi verði betur nýttir; að í staðinn fyrir að henda því sem bilar, trosnar eða eyðileggst þá skuli endurvinna, laga, bæta eða lappa upp á. Hér er kjörið tækifæri fyrir stjórnmálin að stíga inn og hvetja almenning til dáða, með því að breyta lögum og reglum. Myndi draga úr sóun og hafa jákvæð fjárhagsleg áhrif Fyrr í haust lagði þingflokkur Pírata til að komið yrði á fót hringrásarstyrkjum til að draga úr kostnaði einstaklinga við viðgerðir. Undir styrkjakerfið myndi falla svokallað lausafé eins og húsgögn, raf- og rafeindatæki, reiðhjóli, fatnaður og skór. Fólk gæti fengið endurgreiddan helming af kostnaði við viðgerð, að hámarki 25 þúsund fyrir hverja viðgerð, og að samanlögðu hámarki 100 þúsund yfir árið. Hringrásarstyrkir myndu fela í sér talsverðan hvata til að lengja líftíma smærri tækja og hluta, sem aftur dregur úr sóun og minnkar úrgang. Auk þess hafa þeir bein jákvæð fjárhagsleg áhrif á þá einstaklinga sem kjósa að notfæra sér þá en jafnframt þau óbeinu áhrif að hvetja fleiri til að bjóða upp á viðgerðarþjónustu og skapa störf – en þar er oft um að ræða lítil fyrirtæki sem getur munað um aukna ásókn í þjónustuna. Fordæmi víða í Evrópu Frumvarpið er í anda þeirrar þróunar sem á sér stað víða um heim til að styðja almenning í átt að sjálfbærari neyslu og innleiða hringrásarhagkerfið. Evrópusambandið hefur til að mynda unnið markvisst að því að styrkja rétt fólks til viðgerðar með heilmiklum reglugerðapakka undir regnhlífarheitinu „Right to Repair“ sem má vænta að hafi áhrif hér á landi í gegnum EES-samninginn. Sambærilegum styrkjum og frumvarpið leggur til hefur verið komið á fót í fjölda ríkja á undanförnum misserum. Þannig má nefna að í Frakklandi getur fólk sótt um endurgreiðslu vegna fataviðgerða og undanfarið hefur verið hægt að sækja um styrk til endurgreiðslu vegna viðgerða á raftækjum í Austurríki. Í Svíþjóð var sú leið farin að láta endurgreiðslu virðisaukaskatts af viðgerðarþjónustu renna til þjónustuveitandans, sem er að ýmsu leyti flóknari framkvæmd og þótti ekki gefa jafn góða raun þar sem ávinningurinn skilaði sér ekki að öllu leyti í lægra verði. Allir hagnast Hér er því lögð til einföld leið til að ná fram skýrari ávinningi með því að endurgreiðslan nemi tilteknu hlutfalli af heildarkostnaði við smærri viðgerðir og renni beint til þess sem kaupir þjónustuna. Fyrst boðað hefur verið til skyndikosninga eru orðnar hverfandi líkur á að frumvarp um hringrásarstyrki verði samþykkt af þessu þingi. En góðar hugmyndir lifa kosningar og þegar að því kemur að hringrásarstyrkir verða innleiddir hér á landi mun það verða mikilvægur hluti af því að bregðast við þróun síðustu áratuga og stuðla að sjálfbærara samfélagi og heilbrigðari sýn á hvernig við umgöngumst náttúru og umhverfi okkar. Frumvarp um hringrásarstyrki er auk þess gott dæmi um þann anda sem ríkir í metnaðarfullri umhverfis- og loftslagsstefnu Pírata. Við viljum styðja almenning til að taka þátt í grænu umskiptunum, því einstaklingar eiga ekki að þurfa að axla ábyrgð fyrirtækjanna sem losa megnið af gróðurhúsalofttegundum í heiminum. Hringrásarstyrkir virkja skýran vilja sem er til staðar. Fólk vill nefnilega hafa kost á því að laga, bæta og endurnýta en til þess þarf meðal annars að vera viðeigandi þjónusta til að sinna slíkum verkefnum. Hringrásarstyrkir myndu stuðla að betri rekstri þeirra fyrirtækja sem sinna viðgerðarþjónustu, sem og gera fólki kleift að kaupa þjónustuna á viðráðanlegra verði í staðinn fyrir að þurfa sífellt að kaupa nýja hluti í stað þeirra sem bila eða skemmast. Höfundur er þingmaður Pírata.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun