Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar 18. október 2024 12:31 Áskorun okkar tíma er að finna jafnvægi milli efnahagslegra framfara og verndunar náttúrunnar. Við lifum í heimi þar sem hagvöxtur hefur verið mælikvarði á velgengni en þessi áhersla hefur oft leitt til þess að við höfum gengið um of á auðlindir jarðar. Nú er kominn tími til að endurskoða hvernig við hugsum um efnahagslífið og finna leiðir til að tryggja bæði samfélagslega velferð og umhverfislega sjálfbærni. Ísland er einstakt land með gnægð náttúruauðlinda og sterka tengingu við náttúruna. Við höfum nýtt okkur endurnýjanlega orku, hreint vatn og víðáttumikla náttúru til að byggja upp hagkerfi sem er að mörgu leyti öflugt. En þrátt fyrir þetta stöndum við frammi fyrir vandamálum eins og ójöfnuði, umhverfisvá og óstöðugleika í efnahagslífinu. Getum ekki einungis einblínt á hagvöxt Það er ljóst að hefðbundin hagfræðileg nálgun, sem einblínir á sífelldan vöxt og neyslu, er ekki sjálfbær til lengri tíma. Við þurfum að finna nýja leið til að mæla og stýra efnahagslegri virkni, leið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Þetta snýst um að skapa hagkerfi sem virkar innan þeirra marka sem náttúran setur, á sama tíma og það uppfyllir grunnþarfir allra í samfélaginu. Hugsum okkur efnahagslíf sem er hannað til að mæta félagslegum þörfum án þess að fara yfir vistfræðileg mörk. Það þýðir að við setjum mannlega velferð og umhverfisvernd í forgrunn, í stað þess að einblína eingöngu á hagvöxt. Með þessu móti getum við tryggt að allir hafi aðgang að nauðsynlegri grunnþjónustu eins og heilbrigðisþjónustu, menntun og húsnæði, án þess að ganga á auðlindir komandi kynslóða. Á Íslandi höfum við tækifæri til að vera leiðandi í þessari nálgun. Við getum nýtt okkar einstöku stöðu til að þróa sjálfbærar lausnir sem geta verið fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Til dæmis getum við enn frekar þróað endurnýjanlega orku, stuðlað að sjálfbærum sjávarútvegi og stutt við sjálfbæra ferðaþjónustu sem verndar náttúruna en eykur jafnframt lífsgæði íbúa. Verðum að tryggja að nýting auðlinda sé sjálfbær Til að þetta sé mögulegt þurfum við að endurskoða hvernig við mælum árangur. Hagvöxtur segir okkur ekki allt sem við þurfum að vita um heilbrigði hagkerfis eða samfélags. Við þurfum að horfa á fleiri þætti eins og jöfnuð, heilsu, menntun, félagsleg tengsl og umhverfislega sjálfbærni. Með því að taka upp fjölþættari mælikvarða getum við fengið betri mynd af raunverulegri stöðu okkar og tekið upplýstari ákvarðanir. Einnig þarf að huga að því hvernig við nýtum auðlindir okkar. Við verðum að tryggja að nýtingin sé sjálfbær og að við skiljum ekki eftir okkur spor sem er óbætanlegt. Þetta þýðir að við þurfum að setja vistfræðileg mörk og virða þau. Við getum ekki haldið áfram að taka meira úr náttúrunni en hún getur endurnýjað. Þetta á við um fiskistofna, jarðvarma, jarðveg og aðra mikilvæga þætti. Á sama tíma verðum við að tryggja félagslegt réttlæti. Það er ekki nóg að hagkerfið virki innan vistfræðilegra marka ef það skilur eftir sig hópa fólks sem ekki hafa aðgang að grunnþjónustu eða tækifærum. Við þurfum að vinna að því að draga úr ójöfnuði og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi. Þetta þýðir að huga að menntun, heilbrigðisþjónustu, húsnæði og atvinnu fyrir alla. Til að ná þessu fram þarf samstillt átak stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins alls. Stjórnvöld þurfa að setja stefnu sem tekur mið af þessum markmiðum og búa til hvata sem stuðla að sjálfbærni og félagslegu réttlæti. Atvinnulífið þarf að taka ábyrgð á eigin áhrifum á umhverfi og samfélag og leita leiða til að starfa innan þessara marka. Samfélagið allt þarf að vera meðvitað um þessar áskoranir og taka þátt í að móta lausnir. Nauðsynlegt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum Menntun er lykillinn að þessari umbreytingu. Með því að fræða komandi kynslóðir um mikilvægi sjálfbærni og félagslegs réttlætis getum við lagt grunn að breyttum viðhorfum og hegðun. Skólakerfið getur leikið stórt hlutverk í þessu, bæði í gegnum formlega menntun og verkefni sem tengjast samfélaginu. Við þurfum einnig að vera óhrædd við að prófa nýjar hugmyndir og nálganir. Nýsköpun er lykilatriði í að finna lausnir á þessum áskorunum. Með því að styðja við rannsóknir og þróun á sviðum eins og grænni tækni, sjálfbærri landbúnaðarframleiðslu og hringrásarhagkerfi getum við fundið leiðir til að draga úr neikvæðum áhrifum okkar á umhverfið á sama tíma og við bætum lífsgæði. Það er ekki auðvelt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum. En það er nauðsynlegt ef við viljum tryggja framtíð komandi kynslóða. Við þurfum að horfa á stóru myndina og átta okkur á því að hagkerfi sem byggir á sífelldum vexti og neyslu er ekki sjálfbært. Við þurfum að finna jafnvægið milli þess að uppfylla þarfir fólks í dag án þess að skerða möguleika kynslóða framtíðarinnar. Ekki nóg að tala – við verður einnig að framkvæma Ísland hefur áður sýnt að við getum verið leiðandi í alþjóðlegu samhengi. Við getum gert það aftur með því að taka upp nýja nálgun á efnahagslífið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Með því að gera þetta getum við byggt upp samfélag sem er bæði réttlátt og sjálfbært, samfélag sem við getum verið stolt af að skila til komandi kynslóða. Að lokum er það undir okkur komið að gera nauðsynlegar breytingar. Það er ekki nóg að ræða þessar hugmyndir; við verðum að hrinda þeim í framkvæmd. Með samstilltu átaki getum við breytt efnahagslífinu þannig að það þjóni öllum, ekki aðeins fáum útvöldum, og virði mörk náttúrunnar. Framtíðin er í okkar höndum. Með því að hugsa út fyrir rammann og leita nýrra leiða getum við skapað betra samfélag fyrir okkur öll. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum höndum saman og breytum efnahagslífinu til hins betra. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Píratar Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Skoðun Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Áskorun okkar tíma er að finna jafnvægi milli efnahagslegra framfara og verndunar náttúrunnar. Við lifum í heimi þar sem hagvöxtur hefur verið mælikvarði á velgengni en þessi áhersla hefur oft leitt til þess að við höfum gengið um of á auðlindir jarðar. Nú er kominn tími til að endurskoða hvernig við hugsum um efnahagslífið og finna leiðir til að tryggja bæði samfélagslega velferð og umhverfislega sjálfbærni. Ísland er einstakt land með gnægð náttúruauðlinda og sterka tengingu við náttúruna. Við höfum nýtt okkur endurnýjanlega orku, hreint vatn og víðáttumikla náttúru til að byggja upp hagkerfi sem er að mörgu leyti öflugt. En þrátt fyrir þetta stöndum við frammi fyrir vandamálum eins og ójöfnuði, umhverfisvá og óstöðugleika í efnahagslífinu. Getum ekki einungis einblínt á hagvöxt Það er ljóst að hefðbundin hagfræðileg nálgun, sem einblínir á sífelldan vöxt og neyslu, er ekki sjálfbær til lengri tíma. Við þurfum að finna nýja leið til að mæla og stýra efnahagslegri virkni, leið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Þetta snýst um að skapa hagkerfi sem virkar innan þeirra marka sem náttúran setur, á sama tíma og það uppfyllir grunnþarfir allra í samfélaginu. Hugsum okkur efnahagslíf sem er hannað til að mæta félagslegum þörfum án þess að fara yfir vistfræðileg mörk. Það þýðir að við setjum mannlega velferð og umhverfisvernd í forgrunn, í stað þess að einblína eingöngu á hagvöxt. Með þessu móti getum við tryggt að allir hafi aðgang að nauðsynlegri grunnþjónustu eins og heilbrigðisþjónustu, menntun og húsnæði, án þess að ganga á auðlindir komandi kynslóða. Á Íslandi höfum við tækifæri til að vera leiðandi í þessari nálgun. Við getum nýtt okkar einstöku stöðu til að þróa sjálfbærar lausnir sem geta verið fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Til dæmis getum við enn frekar þróað endurnýjanlega orku, stuðlað að sjálfbærum sjávarútvegi og stutt við sjálfbæra ferðaþjónustu sem verndar náttúruna en eykur jafnframt lífsgæði íbúa. Verðum að tryggja að nýting auðlinda sé sjálfbær Til að þetta sé mögulegt þurfum við að endurskoða hvernig við mælum árangur. Hagvöxtur segir okkur ekki allt sem við þurfum að vita um heilbrigði hagkerfis eða samfélags. Við þurfum að horfa á fleiri þætti eins og jöfnuð, heilsu, menntun, félagsleg tengsl og umhverfislega sjálfbærni. Með því að taka upp fjölþættari mælikvarða getum við fengið betri mynd af raunverulegri stöðu okkar og tekið upplýstari ákvarðanir. Einnig þarf að huga að því hvernig við nýtum auðlindir okkar. Við verðum að tryggja að nýtingin sé sjálfbær og að við skiljum ekki eftir okkur spor sem er óbætanlegt. Þetta þýðir að við þurfum að setja vistfræðileg mörk og virða þau. Við getum ekki haldið áfram að taka meira úr náttúrunni en hún getur endurnýjað. Þetta á við um fiskistofna, jarðvarma, jarðveg og aðra mikilvæga þætti. Á sama tíma verðum við að tryggja félagslegt réttlæti. Það er ekki nóg að hagkerfið virki innan vistfræðilegra marka ef það skilur eftir sig hópa fólks sem ekki hafa aðgang að grunnþjónustu eða tækifærum. Við þurfum að vinna að því að draga úr ójöfnuði og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi. Þetta þýðir að huga að menntun, heilbrigðisþjónustu, húsnæði og atvinnu fyrir alla. Til að ná þessu fram þarf samstillt átak stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins alls. Stjórnvöld þurfa að setja stefnu sem tekur mið af þessum markmiðum og búa til hvata sem stuðla að sjálfbærni og félagslegu réttlæti. Atvinnulífið þarf að taka ábyrgð á eigin áhrifum á umhverfi og samfélag og leita leiða til að starfa innan þessara marka. Samfélagið allt þarf að vera meðvitað um þessar áskoranir og taka þátt í að móta lausnir. Nauðsynlegt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum Menntun er lykillinn að þessari umbreytingu. Með því að fræða komandi kynslóðir um mikilvægi sjálfbærni og félagslegs réttlætis getum við lagt grunn að breyttum viðhorfum og hegðun. Skólakerfið getur leikið stórt hlutverk í þessu, bæði í gegnum formlega menntun og verkefni sem tengjast samfélaginu. Við þurfum einnig að vera óhrædd við að prófa nýjar hugmyndir og nálganir. Nýsköpun er lykilatriði í að finna lausnir á þessum áskorunum. Með því að styðja við rannsóknir og þróun á sviðum eins og grænni tækni, sjálfbærri landbúnaðarframleiðslu og hringrásarhagkerfi getum við fundið leiðir til að draga úr neikvæðum áhrifum okkar á umhverfið á sama tíma og við bætum lífsgæði. Það er ekki auðvelt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum. En það er nauðsynlegt ef við viljum tryggja framtíð komandi kynslóða. Við þurfum að horfa á stóru myndina og átta okkur á því að hagkerfi sem byggir á sífelldum vexti og neyslu er ekki sjálfbært. Við þurfum að finna jafnvægið milli þess að uppfylla þarfir fólks í dag án þess að skerða möguleika kynslóða framtíðarinnar. Ekki nóg að tala – við verður einnig að framkvæma Ísland hefur áður sýnt að við getum verið leiðandi í alþjóðlegu samhengi. Við getum gert það aftur með því að taka upp nýja nálgun á efnahagslífið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Með því að gera þetta getum við byggt upp samfélag sem er bæði réttlátt og sjálfbært, samfélag sem við getum verið stolt af að skila til komandi kynslóða. Að lokum er það undir okkur komið að gera nauðsynlegar breytingar. Það er ekki nóg að ræða þessar hugmyndir; við verðum að hrinda þeim í framkvæmd. Með samstilltu átaki getum við breytt efnahagslífinu þannig að það þjóni öllum, ekki aðeins fáum útvöldum, og virði mörk náttúrunnar. Framtíðin er í okkar höndum. Með því að hugsa út fyrir rammann og leita nýrra leiða getum við skapað betra samfélag fyrir okkur öll. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum höndum saman og breytum efnahagslífinu til hins betra. Höfundur er þingmaður Pírata.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun