Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar 18. október 2024 12:31 Áskorun okkar tíma er að finna jafnvægi milli efnahagslegra framfara og verndunar náttúrunnar. Við lifum í heimi þar sem hagvöxtur hefur verið mælikvarði á velgengni en þessi áhersla hefur oft leitt til þess að við höfum gengið um of á auðlindir jarðar. Nú er kominn tími til að endurskoða hvernig við hugsum um efnahagslífið og finna leiðir til að tryggja bæði samfélagslega velferð og umhverfislega sjálfbærni. Ísland er einstakt land með gnægð náttúruauðlinda og sterka tengingu við náttúruna. Við höfum nýtt okkur endurnýjanlega orku, hreint vatn og víðáttumikla náttúru til að byggja upp hagkerfi sem er að mörgu leyti öflugt. En þrátt fyrir þetta stöndum við frammi fyrir vandamálum eins og ójöfnuði, umhverfisvá og óstöðugleika í efnahagslífinu. Getum ekki einungis einblínt á hagvöxt Það er ljóst að hefðbundin hagfræðileg nálgun, sem einblínir á sífelldan vöxt og neyslu, er ekki sjálfbær til lengri tíma. Við þurfum að finna nýja leið til að mæla og stýra efnahagslegri virkni, leið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Þetta snýst um að skapa hagkerfi sem virkar innan þeirra marka sem náttúran setur, á sama tíma og það uppfyllir grunnþarfir allra í samfélaginu. Hugsum okkur efnahagslíf sem er hannað til að mæta félagslegum þörfum án þess að fara yfir vistfræðileg mörk. Það þýðir að við setjum mannlega velferð og umhverfisvernd í forgrunn, í stað þess að einblína eingöngu á hagvöxt. Með þessu móti getum við tryggt að allir hafi aðgang að nauðsynlegri grunnþjónustu eins og heilbrigðisþjónustu, menntun og húsnæði, án þess að ganga á auðlindir komandi kynslóða. Á Íslandi höfum við tækifæri til að vera leiðandi í þessari nálgun. Við getum nýtt okkar einstöku stöðu til að þróa sjálfbærar lausnir sem geta verið fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Til dæmis getum við enn frekar þróað endurnýjanlega orku, stuðlað að sjálfbærum sjávarútvegi og stutt við sjálfbæra ferðaþjónustu sem verndar náttúruna en eykur jafnframt lífsgæði íbúa. Verðum að tryggja að nýting auðlinda sé sjálfbær Til að þetta sé mögulegt þurfum við að endurskoða hvernig við mælum árangur. Hagvöxtur segir okkur ekki allt sem við þurfum að vita um heilbrigði hagkerfis eða samfélags. Við þurfum að horfa á fleiri þætti eins og jöfnuð, heilsu, menntun, félagsleg tengsl og umhverfislega sjálfbærni. Með því að taka upp fjölþættari mælikvarða getum við fengið betri mynd af raunverulegri stöðu okkar og tekið upplýstari ákvarðanir. Einnig þarf að huga að því hvernig við nýtum auðlindir okkar. Við verðum að tryggja að nýtingin sé sjálfbær og að við skiljum ekki eftir okkur spor sem er óbætanlegt. Þetta þýðir að við þurfum að setja vistfræðileg mörk og virða þau. Við getum ekki haldið áfram að taka meira úr náttúrunni en hún getur endurnýjað. Þetta á við um fiskistofna, jarðvarma, jarðveg og aðra mikilvæga þætti. Á sama tíma verðum við að tryggja félagslegt réttlæti. Það er ekki nóg að hagkerfið virki innan vistfræðilegra marka ef það skilur eftir sig hópa fólks sem ekki hafa aðgang að grunnþjónustu eða tækifærum. Við þurfum að vinna að því að draga úr ójöfnuði og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi. Þetta þýðir að huga að menntun, heilbrigðisþjónustu, húsnæði og atvinnu fyrir alla. Til að ná þessu fram þarf samstillt átak stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins alls. Stjórnvöld þurfa að setja stefnu sem tekur mið af þessum markmiðum og búa til hvata sem stuðla að sjálfbærni og félagslegu réttlæti. Atvinnulífið þarf að taka ábyrgð á eigin áhrifum á umhverfi og samfélag og leita leiða til að starfa innan þessara marka. Samfélagið allt þarf að vera meðvitað um þessar áskoranir og taka þátt í að móta lausnir. Nauðsynlegt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum Menntun er lykillinn að þessari umbreytingu. Með því að fræða komandi kynslóðir um mikilvægi sjálfbærni og félagslegs réttlætis getum við lagt grunn að breyttum viðhorfum og hegðun. Skólakerfið getur leikið stórt hlutverk í þessu, bæði í gegnum formlega menntun og verkefni sem tengjast samfélaginu. Við þurfum einnig að vera óhrædd við að prófa nýjar hugmyndir og nálganir. Nýsköpun er lykilatriði í að finna lausnir á þessum áskorunum. Með því að styðja við rannsóknir og þróun á sviðum eins og grænni tækni, sjálfbærri landbúnaðarframleiðslu og hringrásarhagkerfi getum við fundið leiðir til að draga úr neikvæðum áhrifum okkar á umhverfið á sama tíma og við bætum lífsgæði. Það er ekki auðvelt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum. En það er nauðsynlegt ef við viljum tryggja framtíð komandi kynslóða. Við þurfum að horfa á stóru myndina og átta okkur á því að hagkerfi sem byggir á sífelldum vexti og neyslu er ekki sjálfbært. Við þurfum að finna jafnvægið milli þess að uppfylla þarfir fólks í dag án þess að skerða möguleika kynslóða framtíðarinnar. Ekki nóg að tala – við verður einnig að framkvæma Ísland hefur áður sýnt að við getum verið leiðandi í alþjóðlegu samhengi. Við getum gert það aftur með því að taka upp nýja nálgun á efnahagslífið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Með því að gera þetta getum við byggt upp samfélag sem er bæði réttlátt og sjálfbært, samfélag sem við getum verið stolt af að skila til komandi kynslóða. Að lokum er það undir okkur komið að gera nauðsynlegar breytingar. Það er ekki nóg að ræða þessar hugmyndir; við verðum að hrinda þeim í framkvæmd. Með samstilltu átaki getum við breytt efnahagslífinu þannig að það þjóni öllum, ekki aðeins fáum útvöldum, og virði mörk náttúrunnar. Framtíðin er í okkar höndum. Með því að hugsa út fyrir rammann og leita nýrra leiða getum við skapað betra samfélag fyrir okkur öll. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum höndum saman og breytum efnahagslífinu til hins betra. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Píratar Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Grindavík lifir Kristín María Birgisdóttir,Dagmar Valsdóttir Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Grindavík lifir Kristín María Birgisdóttir,Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Sjá meira
Áskorun okkar tíma er að finna jafnvægi milli efnahagslegra framfara og verndunar náttúrunnar. Við lifum í heimi þar sem hagvöxtur hefur verið mælikvarði á velgengni en þessi áhersla hefur oft leitt til þess að við höfum gengið um of á auðlindir jarðar. Nú er kominn tími til að endurskoða hvernig við hugsum um efnahagslífið og finna leiðir til að tryggja bæði samfélagslega velferð og umhverfislega sjálfbærni. Ísland er einstakt land með gnægð náttúruauðlinda og sterka tengingu við náttúruna. Við höfum nýtt okkur endurnýjanlega orku, hreint vatn og víðáttumikla náttúru til að byggja upp hagkerfi sem er að mörgu leyti öflugt. En þrátt fyrir þetta stöndum við frammi fyrir vandamálum eins og ójöfnuði, umhverfisvá og óstöðugleika í efnahagslífinu. Getum ekki einungis einblínt á hagvöxt Það er ljóst að hefðbundin hagfræðileg nálgun, sem einblínir á sífelldan vöxt og neyslu, er ekki sjálfbær til lengri tíma. Við þurfum að finna nýja leið til að mæla og stýra efnahagslegri virkni, leið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Þetta snýst um að skapa hagkerfi sem virkar innan þeirra marka sem náttúran setur, á sama tíma og það uppfyllir grunnþarfir allra í samfélaginu. Hugsum okkur efnahagslíf sem er hannað til að mæta félagslegum þörfum án þess að fara yfir vistfræðileg mörk. Það þýðir að við setjum mannlega velferð og umhverfisvernd í forgrunn, í stað þess að einblína eingöngu á hagvöxt. Með þessu móti getum við tryggt að allir hafi aðgang að nauðsynlegri grunnþjónustu eins og heilbrigðisþjónustu, menntun og húsnæði, án þess að ganga á auðlindir komandi kynslóða. Á Íslandi höfum við tækifæri til að vera leiðandi í þessari nálgun. Við getum nýtt okkar einstöku stöðu til að þróa sjálfbærar lausnir sem geta verið fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Til dæmis getum við enn frekar þróað endurnýjanlega orku, stuðlað að sjálfbærum sjávarútvegi og stutt við sjálfbæra ferðaþjónustu sem verndar náttúruna en eykur jafnframt lífsgæði íbúa. Verðum að tryggja að nýting auðlinda sé sjálfbær Til að þetta sé mögulegt þurfum við að endurskoða hvernig við mælum árangur. Hagvöxtur segir okkur ekki allt sem við þurfum að vita um heilbrigði hagkerfis eða samfélags. Við þurfum að horfa á fleiri þætti eins og jöfnuð, heilsu, menntun, félagsleg tengsl og umhverfislega sjálfbærni. Með því að taka upp fjölþættari mælikvarða getum við fengið betri mynd af raunverulegri stöðu okkar og tekið upplýstari ákvarðanir. Einnig þarf að huga að því hvernig við nýtum auðlindir okkar. Við verðum að tryggja að nýtingin sé sjálfbær og að við skiljum ekki eftir okkur spor sem er óbætanlegt. Þetta þýðir að við þurfum að setja vistfræðileg mörk og virða þau. Við getum ekki haldið áfram að taka meira úr náttúrunni en hún getur endurnýjað. Þetta á við um fiskistofna, jarðvarma, jarðveg og aðra mikilvæga þætti. Á sama tíma verðum við að tryggja félagslegt réttlæti. Það er ekki nóg að hagkerfið virki innan vistfræðilegra marka ef það skilur eftir sig hópa fólks sem ekki hafa aðgang að grunnþjónustu eða tækifærum. Við þurfum að vinna að því að draga úr ójöfnuði og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi. Þetta þýðir að huga að menntun, heilbrigðisþjónustu, húsnæði og atvinnu fyrir alla. Til að ná þessu fram þarf samstillt átak stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins alls. Stjórnvöld þurfa að setja stefnu sem tekur mið af þessum markmiðum og búa til hvata sem stuðla að sjálfbærni og félagslegu réttlæti. Atvinnulífið þarf að taka ábyrgð á eigin áhrifum á umhverfi og samfélag og leita leiða til að starfa innan þessara marka. Samfélagið allt þarf að vera meðvitað um þessar áskoranir og taka þátt í að móta lausnir. Nauðsynlegt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum Menntun er lykillinn að þessari umbreytingu. Með því að fræða komandi kynslóðir um mikilvægi sjálfbærni og félagslegs réttlætis getum við lagt grunn að breyttum viðhorfum og hegðun. Skólakerfið getur leikið stórt hlutverk í þessu, bæði í gegnum formlega menntun og verkefni sem tengjast samfélaginu. Við þurfum einnig að vera óhrædd við að prófa nýjar hugmyndir og nálganir. Nýsköpun er lykilatriði í að finna lausnir á þessum áskorunum. Með því að styðja við rannsóknir og þróun á sviðum eins og grænni tækni, sjálfbærri landbúnaðarframleiðslu og hringrásarhagkerfi getum við fundið leiðir til að draga úr neikvæðum áhrifum okkar á umhverfið á sama tíma og við bætum lífsgæði. Það er ekki auðvelt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum. En það er nauðsynlegt ef við viljum tryggja framtíð komandi kynslóða. Við þurfum að horfa á stóru myndina og átta okkur á því að hagkerfi sem byggir á sífelldum vexti og neyslu er ekki sjálfbært. Við þurfum að finna jafnvægið milli þess að uppfylla þarfir fólks í dag án þess að skerða möguleika kynslóða framtíðarinnar. Ekki nóg að tala – við verður einnig að framkvæma Ísland hefur áður sýnt að við getum verið leiðandi í alþjóðlegu samhengi. Við getum gert það aftur með því að taka upp nýja nálgun á efnahagslífið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Með því að gera þetta getum við byggt upp samfélag sem er bæði réttlátt og sjálfbært, samfélag sem við getum verið stolt af að skila til komandi kynslóða. Að lokum er það undir okkur komið að gera nauðsynlegar breytingar. Það er ekki nóg að ræða þessar hugmyndir; við verðum að hrinda þeim í framkvæmd. Með samstilltu átaki getum við breytt efnahagslífinu þannig að það þjóni öllum, ekki aðeins fáum útvöldum, og virði mörk náttúrunnar. Framtíðin er í okkar höndum. Með því að hugsa út fyrir rammann og leita nýrra leiða getum við skapað betra samfélag fyrir okkur öll. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum höndum saman og breytum efnahagslífinu til hins betra. Höfundur er þingmaður Pírata.
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun