Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar 4. nóvember 2024 11:45 Mikið hefur verið rætt um þörfina á húsnæði sem hefur bara aukist með árunum. Þörfin hefur farið sívaxandi eftir því sem landsmönnum fjölgar. Mesta fjölgunin er innflutningur vinnuafls og svo bætast við aðrir innflytjendur auk eðlilegrar fjölgunar Íslendinga sem og breyting í aldursdreifingu. Það er því engin furða að aðalskipulög sveitarfélaga taki ekki mið af þessum fjölda. Í dag eru um 4 þúsund eignir til sölu á markaði á höfuðborgarsvæðinu. Af þeim eru aðeins um 230 eignir sem eru undir 60 milljónum. Það er því húsnæðisverð og kjör húsnæðislána sem valda því að landsmenn finna ekki eign við hæfi. Íbúar þurfa ekki aðeins húsnæði, það þarf innviði og útisvæði. Í dag er fjölgun íbúa á höfuðborgarsvæðinu farin að hafa mikil áhrif á útivistarsvæði eins og Heiðmörk, Hvaleyrarvatn Víðistaðavatn og Elliðaárdal. Bílastæðin við útivistaperlurnar eru oftast full á hverjum degi og álagið á göngusvæðin mikið. Vistvænar byggingar og lítið kolefnisfótspor eru tvennt af því sem stefnt er að í skipulagsmálum Þar með er þétting byggðar talin lausn vandans. Þétting byggðar hjálpar til að koma fyrir fleiri íbúðum og starfsemi á minna svæði og það minnkar fótsporið. Lausnin er samt ekki svo einföld. Við sjáum strax vandann þar sem byggt er hátt og þétt. Borgir víðs vegar á jörðinni hafa stækkað jafnt og þétt í marga áratugi. Því meira sem byggð breiðir úr sér því hærra hitastig verður innan borga að völdum steypu og malbiks sem draga í sig hitann. Grænum svæðum í bæjum og borgum fjölgar ekki í takt við þróunina. Þetta hefur áhrif á hækkandi hitastig í borgarumhverfi. Hér á landi eru engar skipulagsreglur sem taka á lágmarks útisvæði á hverja íbúð í bæjum. Það er því oftast aðeins gert ráð fyrir bílastæðum og svo einhverjum smá runnagróðri til málamynda. Þetta kallar að sjálfsögðu á fleiri græn svæði í hverfisskipulaginu. Til að fá til heillegt og gott skipulag þarf því að fá verktaka og byggingraðila til að vera með í að splæsa í slík svæði ellegar gera ráð fyrir ákveðnum fjölda fermetra innan lóðar á hverja íbúð. Slíkt fyrirkomulag þekkist erlendis í samningum milli bæjaryfirvalda og byggingaverktaka. Lýðheilsa og borgarvistfræði Eitt af viðfangsefnum skipulagsfræðinnar er borgarvistfræðin. Grænu svæðin, almenningsgarðar og húsagarðar, tengja þéttbýli við óbyggð svæði. Þannig tengjast vistkerfi. Garðar með fjölbreyttum plöntum auka fjölbreytni vistkerfisins eins og skordýra og fugla. Hver vill ekki njóta fuglasöngs í almenningsgarði eða sjá hunangsflugur í gróskumiklu blómabeði? Fyrir vistkerfið er nauðsynlegt að flæðið inn og út úr þéttbýlinu verði sem auðveldast. Borgarlandslagið og lýðheilsa íbúa er samofin. Fyrir allmörgum árum skrifaði Jan Gehl bókina „Life between Buildings“ (1971). Þessi bók var tímamótarit og hefur verið þýdd á fjöldamörg tungumál. Mannlegur skali í skipulagi byggðar er eitt af lykilhugtökum bókarinnar. Það þarf að huga að rýminu milli bygginganna, tengingu bygginga við götu, birtuna og skjólið. Af öðrum kosti væri borgarumhverfið fátæklegt. Með því að byggja hátt og þétt missum við gæði í borgarrýminu. Við megum heldur ekki gleyma því að Ísland er ekki statt á sömu breiddargráðu og Berlín eða London og við búum við úthafsloftslag. Í bók Guðmundar Hannessonar læknis um borgarskipulag (gefin út 1921) eru m.a. birta, skjól og skuggamyndun mikilvægir þættir sem ákveða hæð bygginga og Rými‘ milli þeirra. Hugmyndafræði sem enn er góð og gild. Sjálfbær þróun Til að nálgast sem besta útkomu í skipulagi þurfum við því að tvinna þessi ofangreindu atriði saman. Velja vistvænt byggingarefni, taka mið af hagkvæmri nýtingu innviða og búa til hverfi sem eru eins sjálfbær og kostur er með blandaðri, lágreistri byggð, kjarnastarfsemi, útisvæðum og leiksvæðum barna. Fjölbreytt val af íbúðum, stærð og verð þarf að vera fast hlutfall af byggðu húsnæði. Gömlu iðnaðarsvæðin og eldri bæjarhlutar þurfa endurskoðun því þar eru margir möguleikar. Iðnaðarhúsnæði sem ekki lengur þjónar upprunalegri starfsemi getur fengið nýjan tilgang. Það eru til mýmörg dæmi um iðnaðarsvæði sem breytt hefur verið í svæði með blandaða byggð. Möguleikarnir eru margir. Höfundur er arkitekt og skipar 6. sæti á lista Lýðræðisflokksins í Suðvesturkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Lýðræðisflokkurinn Mest lesið Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Stormurinn gegn stóðhryssunni Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson skrifar Skoðun Til varnar Eyjafjöllum - og Íslandi öllu Pétur Jónasson skrifar Skoðun Réttlætið sem refsar Jóni Hjálmar Vilhjálmsson skrifar Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár Katrín Matthíasdóttir skrifar Sjá meira
Mikið hefur verið rætt um þörfina á húsnæði sem hefur bara aukist með árunum. Þörfin hefur farið sívaxandi eftir því sem landsmönnum fjölgar. Mesta fjölgunin er innflutningur vinnuafls og svo bætast við aðrir innflytjendur auk eðlilegrar fjölgunar Íslendinga sem og breyting í aldursdreifingu. Það er því engin furða að aðalskipulög sveitarfélaga taki ekki mið af þessum fjölda. Í dag eru um 4 þúsund eignir til sölu á markaði á höfuðborgarsvæðinu. Af þeim eru aðeins um 230 eignir sem eru undir 60 milljónum. Það er því húsnæðisverð og kjör húsnæðislána sem valda því að landsmenn finna ekki eign við hæfi. Íbúar þurfa ekki aðeins húsnæði, það þarf innviði og útisvæði. Í dag er fjölgun íbúa á höfuðborgarsvæðinu farin að hafa mikil áhrif á útivistarsvæði eins og Heiðmörk, Hvaleyrarvatn Víðistaðavatn og Elliðaárdal. Bílastæðin við útivistaperlurnar eru oftast full á hverjum degi og álagið á göngusvæðin mikið. Vistvænar byggingar og lítið kolefnisfótspor eru tvennt af því sem stefnt er að í skipulagsmálum Þar með er þétting byggðar talin lausn vandans. Þétting byggðar hjálpar til að koma fyrir fleiri íbúðum og starfsemi á minna svæði og það minnkar fótsporið. Lausnin er samt ekki svo einföld. Við sjáum strax vandann þar sem byggt er hátt og þétt. Borgir víðs vegar á jörðinni hafa stækkað jafnt og þétt í marga áratugi. Því meira sem byggð breiðir úr sér því hærra hitastig verður innan borga að völdum steypu og malbiks sem draga í sig hitann. Grænum svæðum í bæjum og borgum fjölgar ekki í takt við þróunina. Þetta hefur áhrif á hækkandi hitastig í borgarumhverfi. Hér á landi eru engar skipulagsreglur sem taka á lágmarks útisvæði á hverja íbúð í bæjum. Það er því oftast aðeins gert ráð fyrir bílastæðum og svo einhverjum smá runnagróðri til málamynda. Þetta kallar að sjálfsögðu á fleiri græn svæði í hverfisskipulaginu. Til að fá til heillegt og gott skipulag þarf því að fá verktaka og byggingraðila til að vera með í að splæsa í slík svæði ellegar gera ráð fyrir ákveðnum fjölda fermetra innan lóðar á hverja íbúð. Slíkt fyrirkomulag þekkist erlendis í samningum milli bæjaryfirvalda og byggingaverktaka. Lýðheilsa og borgarvistfræði Eitt af viðfangsefnum skipulagsfræðinnar er borgarvistfræðin. Grænu svæðin, almenningsgarðar og húsagarðar, tengja þéttbýli við óbyggð svæði. Þannig tengjast vistkerfi. Garðar með fjölbreyttum plöntum auka fjölbreytni vistkerfisins eins og skordýra og fugla. Hver vill ekki njóta fuglasöngs í almenningsgarði eða sjá hunangsflugur í gróskumiklu blómabeði? Fyrir vistkerfið er nauðsynlegt að flæðið inn og út úr þéttbýlinu verði sem auðveldast. Borgarlandslagið og lýðheilsa íbúa er samofin. Fyrir allmörgum árum skrifaði Jan Gehl bókina „Life between Buildings“ (1971). Þessi bók var tímamótarit og hefur verið þýdd á fjöldamörg tungumál. Mannlegur skali í skipulagi byggðar er eitt af lykilhugtökum bókarinnar. Það þarf að huga að rýminu milli bygginganna, tengingu bygginga við götu, birtuna og skjólið. Af öðrum kosti væri borgarumhverfið fátæklegt. Með því að byggja hátt og þétt missum við gæði í borgarrýminu. Við megum heldur ekki gleyma því að Ísland er ekki statt á sömu breiddargráðu og Berlín eða London og við búum við úthafsloftslag. Í bók Guðmundar Hannessonar læknis um borgarskipulag (gefin út 1921) eru m.a. birta, skjól og skuggamyndun mikilvægir þættir sem ákveða hæð bygginga og Rými‘ milli þeirra. Hugmyndafræði sem enn er góð og gild. Sjálfbær þróun Til að nálgast sem besta útkomu í skipulagi þurfum við því að tvinna þessi ofangreindu atriði saman. Velja vistvænt byggingarefni, taka mið af hagkvæmri nýtingu innviða og búa til hverfi sem eru eins sjálfbær og kostur er með blandaðri, lágreistri byggð, kjarnastarfsemi, útisvæðum og leiksvæðum barna. Fjölbreytt val af íbúðum, stærð og verð þarf að vera fast hlutfall af byggðu húsnæði. Gömlu iðnaðarsvæðin og eldri bæjarhlutar þurfa endurskoðun því þar eru margir möguleikar. Iðnaðarhúsnæði sem ekki lengur þjónar upprunalegri starfsemi getur fengið nýjan tilgang. Það eru til mýmörg dæmi um iðnaðarsvæði sem breytt hefur verið í svæði með blandaða byggð. Möguleikarnir eru margir. Höfundur er arkitekt og skipar 6. sæti á lista Lýðræðisflokksins í Suðvesturkjördæmi.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun