Kaupmáttur á opinberum markaði minni vegna lausra samninga Kjartan Kjartansson skrifar 13. nóvember 2024 10:21 Kennarar eru á meðal þeirra opinberu starfsmanna sem hafa enn ekki gert kjarasamning. Hér sjást þeir mótmæla Einari Þorsteinssyni borgarstjóra í ráðhúsinu í haust. Vísir/Vilhelm Enn er ósamið við um fjörutíu prósent opinbera vinnumarkaðarins á sama tíma og samningum við allflest launafólk á almennum markaði er lokið. Fyrir vikið hefur kaupmáttur fólks á opinbera markaðinum rýrnað eða staðið í stað á meðan hann hefur aukist aðeins á þeim almenna. Langtímasamningar hafa verið undirritaðir við 80-90 prósent launafólks á vinnumarkaði í samningalotu sem hófst í febrúar, að því er kemur fram í haustskýrslu kjaratölfræðinefndar. Það er samstarfsnefnd ríkis, sveitarfélaga og heildarsamtaka á vinnumarkaði um gerð og hagnýtingu talnaefnis um laun og efnahag til undirbúnings og eftirfylgni með kjarasamningum. Áætlað er að ósamið sé við um 24 þúsund manns á opinbera markaðnum, þar á meðal ríflega helming launafólks innan BHM, öll aðildarfélag Kennarasambands Íslands auk lækna og hjúkrunarfræðinga sem standa utan heildarsamtaka. Misræmið í hvers langt samningagerð er komin á almenna markaðnum annars vegar og þeim opinbera hins vegar þýðir að launaþróun er ólík á milli þeirra. Á almenna markaðnum hækkaði grunntímakaup um 5,2 prósent frá febrúar til júlí. Hækkunin nam 2,9 prósentum hjá Reykjavíkurborg og rúmlega tveimur prósentum hjá ríki og sveitarfélögum utan Reykjavíkur. Kaupmáttur grunntímakaupsins jókst um 1,5 prósent á tímabilinu, mest á almenna markaðnum þar sem samningum allflestra var lokið. Á sama tíma rýrnaði kaupmáttur á opinbera markaðnum eða stóð í stað þar sem enn er ósamið við stóra hópa. Almennt jókst kaupmáttur launa um 0,5 prósent á fyrri helmingi ársins borið saman við sama tímabil í fyrra. Vegna hárra vaxta og verðbólgu dróst kaupmáttur ráðstöfunartekna aftur á móti lítillega saman. Dregur úr mun á lægstu og hæstu launum Blönduð leið krónutölu- og prósentuhækkana sem urðu fyrir valinu í þeim kjarasamningum sem hafa verið gerðir er sögð hafa skilað hlutfallslega meiri hækkunum á lægri laun. Þessi áhersla undanfarin ár hafi leitt til þess að munur á hæstu og lægstu launum á vinnumarkaði hafi dregist saman og tíundastuðlar lækkað markvert. Regluleg laun allra fullvinnandi á vinnumarkaði voru 821.000 krónur að meðaltali í maí. Hæst voru meðallaunin á almenna vinnumarkaðnum, hvort sem litið var til grunnlauna, reglulegra launa eða reglulegra heildarlauna. Launadreifing var aftur á móti meiri á almennum markaði en hjá því opinbera. Þótt verðbólga fari lækkandi eru ekki horfur á að hún fari niður í þau mörk sem Seðlabankinn telur ásættanleg fyrr en eftir tvö ár.Vísir/Vilhelm Vaxtagjöld vaxandi hluti af ráðstöfunartekjum Um stöðu efnahagsmála almennt segir í skýrslunni að hægt hafi á efnahagslegum umsvifum eftir þrjú ár af kröftugum hagvexti. Útlit sé fyrir óverulegan hagvöxt í ár. Þótt verðbólga hafi farið hratt lækkandi undanfarna mánuði sé ekki útlit fyrir að hún nálgist markmið Seðlabankans fyrr en undir lok árs 2026. Framleiðni vinnuafls á landinu hefur aukist um 1,8 prósent að meðaltali á ári síðustu fimm árin og er það sagt mun meira en annars staðar á Norðurlöndunum. Mest framleiðniaukning hefur orðið í verslun og sjávarútvegi en minnst í iðnaði og byggingarstarfsemi. Hlutdeild launafólks í verðmætasköðun hagkerfisins hefur á sama tíma lækkað um 1,2 prósentustig síðustu fimm árin. Eiginfjárstaða heimila er sögð hafa batnað og skuldastaða þeirra almennt góð í sögulegu samhengi. Mikill munur sé þó á stöðu heimila á eigna- og leigumarkaði. Vaxtagjöld sem hlutfall af ráðstöfunartekjum hjá heimilum með íbúðalán hafa farið vaxandi, sérstaklega á meðal ungs fólks. Ein mesta atvinnuþátttaka innflytjenda innan OECD Dregið hefur úr spennu á vinnumarkaði með hægari efnahagsumsvifum. Starfandi fólki fjölgar hægar en undanfarið þótt atvinnuleysi sé áfram lágt og atvinnuþáttaka sé mikil. Innflytjendum á vinnumarkaði hefur fjölgað ört. Þeir eru nú tæplega fjórðungur starfandi fólks en voru sex prósent fyrir tuttugu árum. Atvinnuþátttaka innflytjenda á Íslandi er ein sú mesta á meðal OECD-þjóða og lítll munur er á hlutfalli starfandi innflytjenda og þeirra sem eru fæddir á landinu. Þá eru innflytjendur á Íslandi vel menntaðir borið saman við önnur lönd og algengara að þeir sinni starfi sem er ekki í samræmi við menntunarstig þeirra en fólk með íslenskan bakgrunn. Íslenskukunnátta innflytjenda er þó sögð lítil í samanburði við kunnáttu á tungumálu búseturíkis í öðrum OECD-ríkjum. Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið ORA svarar fyrir fiskbúðinginn: „Stundum þarf bara pung í að gera breytingar“ Neytendur Segir stjórnendur ætla að skilja skuldirnar eftir á Íslandi Viðskipti innlent „Hef engar upplýsingar um að eitthvað óeðlilegt hafi átt sér stað“ Viðskipti innlent Samkaup eignast 38 prósenta hlut í Kjötkompaní Viðskipti innlent 208 sagt upp í fimm hópuppsögnum Viðskipti innlent Einn stofnenda Play og Leifur í framkvæmdastjórn Icelandair Viðskipti innlent Íþróttafræðin inn á vinnustaðinn: Yfirmenn ekki lengur alvitri einhyrningurinn Atvinnulíf Eiríkur Orri til Ofar Viðskipti innlent Kaupfélagið á bak við risaviðskipti í Iceland Seafood Viðskipti innlent Spá óbreyttum stýrivöxtum í næstu viku Viðskipti innlent Fleiri fréttir Spá óbreyttum stýrivöxtum í næstu viku „Hef engar upplýsingar um að eitthvað óeðlilegt hafi átt sér stað“ 208 sagt upp í fimm hópuppsögnum Einn stofnenda Play og Leifur í framkvæmdastjórn Icelandair Eiríkur Orri til Ofar Samkaup eignast 38 prósenta hlut í Kjötkompaní Segir stjórnendur ætla að skilja skuldirnar eftir á Íslandi „Það verður andskoti flókið“ Kaupfélagið á bak við risaviðskipti í Iceland Seafood Múlakaffi nýtir farþegamiðstöðina yfir veturinn „Við munum gæta réttar kröfuhafa í hvívetna“ Viðkvæm staða í björgunaraðgerðum Play Europe Horfa fram á tugmilljarða samdrátt og bíða í ofvæni eftir loðnufréttum Hætti korteri eftir peppfund með Möltufólkinu Isavia gefur strandaglópum engin grið Ásgeir og Darri til Landslaga Sahara og Olís tilnefnd til tvennra alþjóðlegra verðlauna Hvetur stjórnvöld til að veita ferðaskrifstofum lán eins og í Covid Búið að greiða laun og barnabætur Stefna á að hefja starfsemi á Möltu innan tíu vikna Snaps teygir anga sína út á Hlemm „Það er svo langt síðan að við höfðum ekki trú á Play“ Arnar Þór og Unnur Lilja skipta búi Play Bændaferðir færa sig í skemmtiferðasiglingar Fallið frá kröfum um neyðarfjarskipti á hálendinu Play með sex prósent flugsæta til og frá landinu Hrun í makríl og kolmunna Fall Play áfall en að einhverju leyti fyrirséð Segir ekki honum að kenna að Play hafi farið á hausinn Eðlilegt ef farið verður yfir eftirlit með flugfélögum Sjá meira
Langtímasamningar hafa verið undirritaðir við 80-90 prósent launafólks á vinnumarkaði í samningalotu sem hófst í febrúar, að því er kemur fram í haustskýrslu kjaratölfræðinefndar. Það er samstarfsnefnd ríkis, sveitarfélaga og heildarsamtaka á vinnumarkaði um gerð og hagnýtingu talnaefnis um laun og efnahag til undirbúnings og eftirfylgni með kjarasamningum. Áætlað er að ósamið sé við um 24 þúsund manns á opinbera markaðnum, þar á meðal ríflega helming launafólks innan BHM, öll aðildarfélag Kennarasambands Íslands auk lækna og hjúkrunarfræðinga sem standa utan heildarsamtaka. Misræmið í hvers langt samningagerð er komin á almenna markaðnum annars vegar og þeim opinbera hins vegar þýðir að launaþróun er ólík á milli þeirra. Á almenna markaðnum hækkaði grunntímakaup um 5,2 prósent frá febrúar til júlí. Hækkunin nam 2,9 prósentum hjá Reykjavíkurborg og rúmlega tveimur prósentum hjá ríki og sveitarfélögum utan Reykjavíkur. Kaupmáttur grunntímakaupsins jókst um 1,5 prósent á tímabilinu, mest á almenna markaðnum þar sem samningum allflestra var lokið. Á sama tíma rýrnaði kaupmáttur á opinbera markaðnum eða stóð í stað þar sem enn er ósamið við stóra hópa. Almennt jókst kaupmáttur launa um 0,5 prósent á fyrri helmingi ársins borið saman við sama tímabil í fyrra. Vegna hárra vaxta og verðbólgu dróst kaupmáttur ráðstöfunartekna aftur á móti lítillega saman. Dregur úr mun á lægstu og hæstu launum Blönduð leið krónutölu- og prósentuhækkana sem urðu fyrir valinu í þeim kjarasamningum sem hafa verið gerðir er sögð hafa skilað hlutfallslega meiri hækkunum á lægri laun. Þessi áhersla undanfarin ár hafi leitt til þess að munur á hæstu og lægstu launum á vinnumarkaði hafi dregist saman og tíundastuðlar lækkað markvert. Regluleg laun allra fullvinnandi á vinnumarkaði voru 821.000 krónur að meðaltali í maí. Hæst voru meðallaunin á almenna vinnumarkaðnum, hvort sem litið var til grunnlauna, reglulegra launa eða reglulegra heildarlauna. Launadreifing var aftur á móti meiri á almennum markaði en hjá því opinbera. Þótt verðbólga fari lækkandi eru ekki horfur á að hún fari niður í þau mörk sem Seðlabankinn telur ásættanleg fyrr en eftir tvö ár.Vísir/Vilhelm Vaxtagjöld vaxandi hluti af ráðstöfunartekjum Um stöðu efnahagsmála almennt segir í skýrslunni að hægt hafi á efnahagslegum umsvifum eftir þrjú ár af kröftugum hagvexti. Útlit sé fyrir óverulegan hagvöxt í ár. Þótt verðbólga hafi farið hratt lækkandi undanfarna mánuði sé ekki útlit fyrir að hún nálgist markmið Seðlabankans fyrr en undir lok árs 2026. Framleiðni vinnuafls á landinu hefur aukist um 1,8 prósent að meðaltali á ári síðustu fimm árin og er það sagt mun meira en annars staðar á Norðurlöndunum. Mest framleiðniaukning hefur orðið í verslun og sjávarútvegi en minnst í iðnaði og byggingarstarfsemi. Hlutdeild launafólks í verðmætasköðun hagkerfisins hefur á sama tíma lækkað um 1,2 prósentustig síðustu fimm árin. Eiginfjárstaða heimila er sögð hafa batnað og skuldastaða þeirra almennt góð í sögulegu samhengi. Mikill munur sé þó á stöðu heimila á eigna- og leigumarkaði. Vaxtagjöld sem hlutfall af ráðstöfunartekjum hjá heimilum með íbúðalán hafa farið vaxandi, sérstaklega á meðal ungs fólks. Ein mesta atvinnuþátttaka innflytjenda innan OECD Dregið hefur úr spennu á vinnumarkaði með hægari efnahagsumsvifum. Starfandi fólki fjölgar hægar en undanfarið þótt atvinnuleysi sé áfram lágt og atvinnuþáttaka sé mikil. Innflytjendum á vinnumarkaði hefur fjölgað ört. Þeir eru nú tæplega fjórðungur starfandi fólks en voru sex prósent fyrir tuttugu árum. Atvinnuþátttaka innflytjenda á Íslandi er ein sú mesta á meðal OECD-þjóða og lítll munur er á hlutfalli starfandi innflytjenda og þeirra sem eru fæddir á landinu. Þá eru innflytjendur á Íslandi vel menntaðir borið saman við önnur lönd og algengara að þeir sinni starfi sem er ekki í samræmi við menntunarstig þeirra en fólk með íslenskan bakgrunn. Íslenskukunnátta innflytjenda er þó sögð lítil í samanburði við kunnáttu á tungumálu búseturíkis í öðrum OECD-ríkjum.
Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið ORA svarar fyrir fiskbúðinginn: „Stundum þarf bara pung í að gera breytingar“ Neytendur Segir stjórnendur ætla að skilja skuldirnar eftir á Íslandi Viðskipti innlent „Hef engar upplýsingar um að eitthvað óeðlilegt hafi átt sér stað“ Viðskipti innlent Samkaup eignast 38 prósenta hlut í Kjötkompaní Viðskipti innlent 208 sagt upp í fimm hópuppsögnum Viðskipti innlent Einn stofnenda Play og Leifur í framkvæmdastjórn Icelandair Viðskipti innlent Íþróttafræðin inn á vinnustaðinn: Yfirmenn ekki lengur alvitri einhyrningurinn Atvinnulíf Eiríkur Orri til Ofar Viðskipti innlent Kaupfélagið á bak við risaviðskipti í Iceland Seafood Viðskipti innlent Spá óbreyttum stýrivöxtum í næstu viku Viðskipti innlent Fleiri fréttir Spá óbreyttum stýrivöxtum í næstu viku „Hef engar upplýsingar um að eitthvað óeðlilegt hafi átt sér stað“ 208 sagt upp í fimm hópuppsögnum Einn stofnenda Play og Leifur í framkvæmdastjórn Icelandair Eiríkur Orri til Ofar Samkaup eignast 38 prósenta hlut í Kjötkompaní Segir stjórnendur ætla að skilja skuldirnar eftir á Íslandi „Það verður andskoti flókið“ Kaupfélagið á bak við risaviðskipti í Iceland Seafood Múlakaffi nýtir farþegamiðstöðina yfir veturinn „Við munum gæta réttar kröfuhafa í hvívetna“ Viðkvæm staða í björgunaraðgerðum Play Europe Horfa fram á tugmilljarða samdrátt og bíða í ofvæni eftir loðnufréttum Hætti korteri eftir peppfund með Möltufólkinu Isavia gefur strandaglópum engin grið Ásgeir og Darri til Landslaga Sahara og Olís tilnefnd til tvennra alþjóðlegra verðlauna Hvetur stjórnvöld til að veita ferðaskrifstofum lán eins og í Covid Búið að greiða laun og barnabætur Stefna á að hefja starfsemi á Möltu innan tíu vikna Snaps teygir anga sína út á Hlemm „Það er svo langt síðan að við höfðum ekki trú á Play“ Arnar Þór og Unnur Lilja skipta búi Play Bændaferðir færa sig í skemmtiferðasiglingar Fallið frá kröfum um neyðarfjarskipti á hálendinu Play með sex prósent flugsæta til og frá landinu Hrun í makríl og kolmunna Fall Play áfall en að einhverju leyti fyrirséð Segir ekki honum að kenna að Play hafi farið á hausinn Eðlilegt ef farið verður yfir eftirlit með flugfélögum Sjá meira