Hin íslenska láglaunastefna Pétur Maack Þorsteinsson skrifar 27. nóvember 2024 12:03 Flestir, en þó ekki allir, stjórnmálaflokkar sem bjóða fram í alþingiskosningum 30. nóvember næst komandi hafa sett betra geðheilbrigðiskerfi á sína stefnuskrá. Það er framför frá þeim tímum þegar geðheilbrigðismál fengu ekki umræðu á meðal ráðamanna. Eftir að þing var rofið í október sendi ég í nafni Sálfræðingafélags Íslands öllum sitjandi þingflokksformönnum og fulltrúum þeirra flokka sem ekki sitja á þingi en bjóða fram á landsvísu erindi í nafni Sálfræðingafélags Íslands. Í erindi mínu óskaði ég eftir samtali um áframhaldandi uppbyggingu geðheilbrigðiskerfis fyrir börn og fullorðna og um menntun og kjör sálfræðinga. Það er skortur á sálfræðingum Fyrir óinnvígða kann umræða um heilbrigðismál að líta út eins og keppni á milli heilbrigðisstétta um takmarkaðar bjargir og fjármagn. Hvað sem þeirri ásýnd líður er það svo að í þjónustukönnunum í geðheilbrigðiskerfinu kalla notendur fyrst og fremst eftir meiri og betri sálfræðiþjónustu. Séu biðlistar í geðheilbrigðiskerfi og heilsugæslu rýndir koma í ljós niðurstöður sem styðja þetta ákall notenda vegna þess að á nær öllum póstum er beðið eftir þjónustu sálfræðinga. Í heilsugæslunni veikir sálfræðingaskortur þjónustuna þar sem sálfræðingar geta ekki boðið þá þjónustu sem þeir vildu og þörf er á og biðlistar eru langir. Í geðheilsuteymum eru biðlistar inn í þjónustu og þegar þjónustuþegar eru komnir í þjónustu teyma tekur við annar biðlisti eftir þjónustu sálfræðings teymisins. Sama máli gegnir í starfsendurhæfingu þar sem bið eftir þjónustu sálfræðinga getur tafið framgang endurhæfingar. Þessir innri biðlistar eru hvergi taldir í opinberum gögnum. Margra ára biðlistar barna og fullorðinna eftir taugasálfræðilegum greiningum á einkennum ADHD og einhverfu eru svo skammarblettur á okkar samfélagi sem verður að afmá strax. Eins og dæmið hér að framan sýnir er það ekki fullnægjandi að yfirvöld segi að stöðum sálfræðinga hafi verið fjölgað og allar stöður setnar. Þegar stöðugildin eru svo fá að engin leið er að verða við þjónustubeiðnum innan eðlilegs biðtíma veldur það viðvarandi álagi á þjónustu með tilheyrandi starfsmannaveltu og afleiddum vanda. Aðalatriðið er þó að þjónustan berst ekki þeim sem þurfa hana. Þetta þarf að laga. Menntun sálfræðinga Háskólanám til starfsréttinda í sálfræði á Íslandi er fimm ár. Þriggja ára grunnnám og tveggja ára nám á meistarastigi. Frá árinu 2013 hefur í reglugerð um starfsleyfi sálfræðinga verið ákvæði um starfsþjálfunarár (kandídatsár) að loknu meistaraprófi. Á Norðurlöndum, okkar dæmigerðu samanburðarlöndum, eru alls staðar í gildi ákvæði um starfsþjálfunarár að loknu MS námi í sálfræði. Alls staðar er litið á starfsþjálfunarárið sem lykilhlekk í þjálfun sálfræðinga og í raun og veru má segja að starfsþjálfunarár og sú mikilvæga þjálfun sem þar fæst sé hornsteinn að gæðum þjónustunnar.Stjórnvöld hafa þegar sýnt það að þau eru meðvituð um mönnunarvanda í heilbrigðisþjónustu. Þannig hefur námsstöðum lækna og hjúkrunarfræðinga verið fjölgað og starfsþjálfunarár lækna gekk í gegnum gagngerar umbætur fyrir fáeinum árum. Í þessu ljósi er í raun og veru óskiljanlegt að heilbrigðisráðuneytið skelli á hverju ári skollaeyrum við ákalli um að starfsþjálfunarár sálfræðinga komist til framkvæmda. Það er algert lykilatriði í framþróun geðheilbrigðisþjónustu að nýútskrifaðir sálfræðingar njóti starfsþjálfunarárs en því sé ekki frestað á hverju ári. Árlegar frestanir á gildistöku starfsþjálfunarárs sálfræðinga verða að taka enda! Kjör sálfræðinga Byrjunarlaun sálfræðinga á Landspítala eru í dag 609.806 krónur. Eftir fimm ára starf á spítalanum með mikilli ábyrgð á okkar veikasta sjúklingahópi hafa launin ekki náð 700.000 krónum. Til samanburðar má minna á að meðallaun allra fullvinnandi Íslendinga voru í maí s.l. 821.000 samkvæmt haustskýrslu Kjaratölfræðinefndar. Kaupmáttur sálfræðinga hjá hinu opinbera hefur staðið í stað eða versnað frá aldamótum á sama tíma og kaupmáttur í samfélaginu öllu hefur aukist. Kjarasamningar sálfræðinga við ríkið eru nú lausir og á borðinu er samningstilboð ríkisins sem er svo lágt að ef sálfræðingar ganga að því mun það valda hreinni kaupmáttarrýrnun. Sálfræðingar eru líkt og annað heilbrigðisstarfsfólk orðnir langþreyttir á því að vera eitt helsta sveiflujöfnunartæki stjórnvalda. Þegar vel árar í þjóðarbúskapnum er ekki hægt að hækka laun heilbrigðisstarfsfólks vegna þess að það veldur þenslu og þegar illa árar er að sjálfsögðu ekkert til skiptanna heldur. Þessi stefna sem varað hefur alla öldina skilar því að kaupmáttur sálfræðinga hjá ríkinu er sá sami eða lakari og hann var um síðustu aldamót á meðan aðrir þjóðfélagshópar hafa notið allt að 44% kaupmáttaraukningar. Í þessari jöfnu er skekkja sem verður að bregðast við strax. Þau svöruðu kallinu Af 10 stjórnmálaflokkum sem fengu ósk um fund með sálfræðingum svöruðu fjórir kallinu, Píratar, Viðreisn, Samfylking og Framsóknarflokkur. Á fundum forystu Sálfræðingafélags Íslands með þeim flokkum sem brugðust við beiðni okkar um fund ræddum við menntunar- og kjaramál sálfræðinga. Þar eru starfsþjálfunarár og hækkun grunnlauna helstu áherslumál Sálfræðingafélagsins. Við ræddum líka um frekari uppbyggingu geðheilbrigðisþjónustu og þá staðreynd að ýmsir hópar sem enn eru jaðarsettir í samfélagi okkar búa við verra aðgengi að sálfræðiþjónustu en þau sem meira mega sín. Lágu launin og viðSálfræðingafélag Íslands og sálfræðingar allir verða hér eftir sem hingað til framarlega í hópi þeirra sem berjast fyrir úrbótum í geðheilbrigðismálum. Sálfræðingar eru jafnframt í lykilhlutverki í þjónustu við okkar veikustu skjólstæðinga. Láglaunastefna ríkisins gagnvart sérfræðingum í heilbrigðisþjónustu veldur því hins vegar að sálfræðingar hugsa sér til hreyfings. Starfsmannavelta sálfræðinga á Landspítala hefur vaxið hratt undanfarin ár og er nú yfir 20% . Sálfræðingar eru teknir að yfirgefa fagið fyrir betur borguð störf og minna álag. Eigi sálfræðingar að geta haldið baráttu sinni fyrir betri geðhag landsmanna áfram verða þeir að geta lifað af laununum sínum. Sálfræðingar kjósa með veskinu n.k. laugardag, þeir hafa ekki efni á öðru. Höfundur er formaður Sálfræðingafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson Skoðun Skoðun Skoðun Símafrí á skólatíma Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ömurlegur fyrri hálfleikur – en er enn von? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Vitund, virðing og von: Jafningjastuðningur í brennidepli Nína Eck skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson skrifar Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir skrifar Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson skrifar Skoðun Eplin í andlitshæð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Bataskólinn – fyrir þig? Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Samstarf um loftslagsmál og grænar lausnir Sigurður Hannesson,Nótt Thorberg skrifar Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Grunnstoðir sveitarfélagsins efldar til muna Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Laugarnestangi - til allrar framtíðar Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur um atburðina á Gaza Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Öryggi geðheilbrigðis Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Mjóddin og pólitík pírata Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Okkar eigin Don Kíkóti Kjartan Jónsson skrifar Skoðun Sýnum í verki að okkur er ekki sama Anna Sigga Jökuls Ragnheiðardóttir skrifar Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Drúsar og hörmungarnar í Suwayda Armando Garcia skrifar Skoðun Hjarta samfélagsins í Þorlákshöfn slær við höfnina Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Marserum fyrir jafnrétti í íþróttum Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson skrifar Sjá meira
Flestir, en þó ekki allir, stjórnmálaflokkar sem bjóða fram í alþingiskosningum 30. nóvember næst komandi hafa sett betra geðheilbrigðiskerfi á sína stefnuskrá. Það er framför frá þeim tímum þegar geðheilbrigðismál fengu ekki umræðu á meðal ráðamanna. Eftir að þing var rofið í október sendi ég í nafni Sálfræðingafélags Íslands öllum sitjandi þingflokksformönnum og fulltrúum þeirra flokka sem ekki sitja á þingi en bjóða fram á landsvísu erindi í nafni Sálfræðingafélags Íslands. Í erindi mínu óskaði ég eftir samtali um áframhaldandi uppbyggingu geðheilbrigðiskerfis fyrir börn og fullorðna og um menntun og kjör sálfræðinga. Það er skortur á sálfræðingum Fyrir óinnvígða kann umræða um heilbrigðismál að líta út eins og keppni á milli heilbrigðisstétta um takmarkaðar bjargir og fjármagn. Hvað sem þeirri ásýnd líður er það svo að í þjónustukönnunum í geðheilbrigðiskerfinu kalla notendur fyrst og fremst eftir meiri og betri sálfræðiþjónustu. Séu biðlistar í geðheilbrigðiskerfi og heilsugæslu rýndir koma í ljós niðurstöður sem styðja þetta ákall notenda vegna þess að á nær öllum póstum er beðið eftir þjónustu sálfræðinga. Í heilsugæslunni veikir sálfræðingaskortur þjónustuna þar sem sálfræðingar geta ekki boðið þá þjónustu sem þeir vildu og þörf er á og biðlistar eru langir. Í geðheilsuteymum eru biðlistar inn í þjónustu og þegar þjónustuþegar eru komnir í þjónustu teyma tekur við annar biðlisti eftir þjónustu sálfræðings teymisins. Sama máli gegnir í starfsendurhæfingu þar sem bið eftir þjónustu sálfræðinga getur tafið framgang endurhæfingar. Þessir innri biðlistar eru hvergi taldir í opinberum gögnum. Margra ára biðlistar barna og fullorðinna eftir taugasálfræðilegum greiningum á einkennum ADHD og einhverfu eru svo skammarblettur á okkar samfélagi sem verður að afmá strax. Eins og dæmið hér að framan sýnir er það ekki fullnægjandi að yfirvöld segi að stöðum sálfræðinga hafi verið fjölgað og allar stöður setnar. Þegar stöðugildin eru svo fá að engin leið er að verða við þjónustubeiðnum innan eðlilegs biðtíma veldur það viðvarandi álagi á þjónustu með tilheyrandi starfsmannaveltu og afleiddum vanda. Aðalatriðið er þó að þjónustan berst ekki þeim sem þurfa hana. Þetta þarf að laga. Menntun sálfræðinga Háskólanám til starfsréttinda í sálfræði á Íslandi er fimm ár. Þriggja ára grunnnám og tveggja ára nám á meistarastigi. Frá árinu 2013 hefur í reglugerð um starfsleyfi sálfræðinga verið ákvæði um starfsþjálfunarár (kandídatsár) að loknu meistaraprófi. Á Norðurlöndum, okkar dæmigerðu samanburðarlöndum, eru alls staðar í gildi ákvæði um starfsþjálfunarár að loknu MS námi í sálfræði. Alls staðar er litið á starfsþjálfunarárið sem lykilhlekk í þjálfun sálfræðinga og í raun og veru má segja að starfsþjálfunarár og sú mikilvæga þjálfun sem þar fæst sé hornsteinn að gæðum þjónustunnar.Stjórnvöld hafa þegar sýnt það að þau eru meðvituð um mönnunarvanda í heilbrigðisþjónustu. Þannig hefur námsstöðum lækna og hjúkrunarfræðinga verið fjölgað og starfsþjálfunarár lækna gekk í gegnum gagngerar umbætur fyrir fáeinum árum. Í þessu ljósi er í raun og veru óskiljanlegt að heilbrigðisráðuneytið skelli á hverju ári skollaeyrum við ákalli um að starfsþjálfunarár sálfræðinga komist til framkvæmda. Það er algert lykilatriði í framþróun geðheilbrigðisþjónustu að nýútskrifaðir sálfræðingar njóti starfsþjálfunarárs en því sé ekki frestað á hverju ári. Árlegar frestanir á gildistöku starfsþjálfunarárs sálfræðinga verða að taka enda! Kjör sálfræðinga Byrjunarlaun sálfræðinga á Landspítala eru í dag 609.806 krónur. Eftir fimm ára starf á spítalanum með mikilli ábyrgð á okkar veikasta sjúklingahópi hafa launin ekki náð 700.000 krónum. Til samanburðar má minna á að meðallaun allra fullvinnandi Íslendinga voru í maí s.l. 821.000 samkvæmt haustskýrslu Kjaratölfræðinefndar. Kaupmáttur sálfræðinga hjá hinu opinbera hefur staðið í stað eða versnað frá aldamótum á sama tíma og kaupmáttur í samfélaginu öllu hefur aukist. Kjarasamningar sálfræðinga við ríkið eru nú lausir og á borðinu er samningstilboð ríkisins sem er svo lágt að ef sálfræðingar ganga að því mun það valda hreinni kaupmáttarrýrnun. Sálfræðingar eru líkt og annað heilbrigðisstarfsfólk orðnir langþreyttir á því að vera eitt helsta sveiflujöfnunartæki stjórnvalda. Þegar vel árar í þjóðarbúskapnum er ekki hægt að hækka laun heilbrigðisstarfsfólks vegna þess að það veldur þenslu og þegar illa árar er að sjálfsögðu ekkert til skiptanna heldur. Þessi stefna sem varað hefur alla öldina skilar því að kaupmáttur sálfræðinga hjá ríkinu er sá sami eða lakari og hann var um síðustu aldamót á meðan aðrir þjóðfélagshópar hafa notið allt að 44% kaupmáttaraukningar. Í þessari jöfnu er skekkja sem verður að bregðast við strax. Þau svöruðu kallinu Af 10 stjórnmálaflokkum sem fengu ósk um fund með sálfræðingum svöruðu fjórir kallinu, Píratar, Viðreisn, Samfylking og Framsóknarflokkur. Á fundum forystu Sálfræðingafélags Íslands með þeim flokkum sem brugðust við beiðni okkar um fund ræddum við menntunar- og kjaramál sálfræðinga. Þar eru starfsþjálfunarár og hækkun grunnlauna helstu áherslumál Sálfræðingafélagsins. Við ræddum líka um frekari uppbyggingu geðheilbrigðisþjónustu og þá staðreynd að ýmsir hópar sem enn eru jaðarsettir í samfélagi okkar búa við verra aðgengi að sálfræðiþjónustu en þau sem meira mega sín. Lágu launin og viðSálfræðingafélag Íslands og sálfræðingar allir verða hér eftir sem hingað til framarlega í hópi þeirra sem berjast fyrir úrbótum í geðheilbrigðismálum. Sálfræðingar eru jafnframt í lykilhlutverki í þjónustu við okkar veikustu skjólstæðinga. Láglaunastefna ríkisins gagnvart sérfræðingum í heilbrigðisþjónustu veldur því hins vegar að sálfræðingar hugsa sér til hreyfings. Starfsmannavelta sálfræðinga á Landspítala hefur vaxið hratt undanfarin ár og er nú yfir 20% . Sálfræðingar eru teknir að yfirgefa fagið fyrir betur borguð störf og minna álag. Eigi sálfræðingar að geta haldið baráttu sinni fyrir betri geðhag landsmanna áfram verða þeir að geta lifað af laununum sínum. Sálfræðingar kjósa með veskinu n.k. laugardag, þeir hafa ekki efni á öðru. Höfundur er formaður Sálfræðingafélags Íslands.
Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun
Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar
Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar
Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun