Trú er holl Skúli S. Ólafsson skrifar 1. janúar 2025 07:00 Hugleiðingar í upphafi nýs árs Þetta er sennilega sá tími ársins þar sem við erum flest með göfug áform um breytta og bætta lífshætti. Í þeim efnum er hugur fólks sennilega tengdur líkamsrækt og heilbrigðara mataræði. Margvísleg áhrif Nú hafa rannsóknir leitt í ljós að þátttaka í trúarlegu starfi sé ekki bara gefandi fyrir sálina, hún mun líka hafa góð áhrif á heilsufarið. Samkvæmt þeim býr trúað fólk við betri heilsu en efasemdarmennirnir og lifir þar að auki lengur. Dr. Robert Sapolsky er einn kunnasti þróunarlíffræðingur okkar daga og hefur sérhæft sig í því að rekja hegðun okkar og hugmyndir til fortíðar okkar og bakgrunns. Hvers vegna hafa sumir eiginleikar orðið ofan á og aðrir ekki? Hann helgar einn fyrirlestur fyrir nemendur sína í Stanford háskóla, trúariðkun. Þótt sjálfur sé hann ekki að eigin sögn trúrækinn, lýsir hann því yfir að „trúin sé náttúrulegt meðal við þunglyndi“. Trúað fólk bæti árum við lífið og lífi við árin. Ónæmiskerfið sé öflugra, blóðþrýstingurinn betri og það nái sér að jafnaði fyrr eftir veikindi og önnur áföll. Hvað er það sem sem hefur þau áhrif? Jú trú hvetur fólk til að sýna hvert öðru kærleika og til að fyrirgefa. Trúaðir finna fyrir snertingu við æðri mátt. Slíkt gefur lífi þeirra tilgang og merkingu. Þá er takturinn í tilverunni jafn ef fólk stundar reglulegt helgihald. Allt hefur þetta markverð og mælanleg áhrif á gæði lífs og lengd. Fræðimenn hafa reyndar lengi áttað sig á þörf manneskjunnar fyrir andlegt líf. Í skilgreiningu á hugtakinu „heilbrigði“ ræðir Alþjóða heilbrigðisstofnun (WHO) um trúarafstöðu, gildi og siðferði. Trúin hjálpar fólki að takast á við áskoranir tilverunnar og ná tilsettum árangri („The spiritual dimension plays a great role in motivating people's achievement in all aspects of life“). Hvers konar trú? Í rannsóknum fræðimanna á borð við Sapolsky má þó greina skarpan greinarmun á því hvers eðlis trúin er, í ljósi hinnar boðuðu hollustu. Sá sem horfir á systkini sín ásakandi augum sér að endingu hið sama þegar eigin spegilmynd blasir við. Þá er hætt við að tilveran verði þjökuð af áhyggjum og angist. Slíkt háttarlag leiðir auk þess til þess að fólk einangrist félagslega. Það gefur auga leið að sú afstaða er hvorki líkleg til gæða lífs né fjölda ævidaga. Þegar við lesum frásagnir af Jesú, kynnumst við einmitt þessum greinarmun. Í einni af sinni þekktustu dæmisögu, Miskunnsama Samverjanum eru það hvorki meira né minna en prestur og levíti sem bregðast manni sem var í sárri neyð. Ástæðuna þekktu samtímamenn Jesú: Þeir máttu ekki óhreinka sig áður en þeir fóru að sinna helgihaldinu. En breytni Samverjans, þess sem trúaðir gyðingar fordæmdu, reyndist hin rétta. Víða í guðspjöllunum kynnumst við því hversu gagnrýninn Jesús var í garð þeirra sem dæmdu fólk hart og sáu ofsjónum yfir veikleikum þeirra og brestum. Heilbrigð trú ræktar auk þess þá kennd sem sennilega skiptir mestu máli þegar kemur að farsæld og góðu lífi. Það er þakklætið. Fátt bætir líf okkar meira en að kunna og brúka listina að færa þakkir. Stór hluti bæna eru þakkarbænir. Þá reynum við að draga fram það jákvæða úr tilverunni, orða það og minna okkur svo á hversu fjarri því fer að lífsgæðin okkar séu sjálfsögð. Þetta er ólíkt þeirri afstöðu sem nútíminn otar að okkur, nefnilega að okkur sé áskapað að leita í sífellu einhvers sem er betra og eftirsóknarverðara en það sem við höfum hér og nú. Því fylgir ertandi kennd, eirðarleysi að því ógleymdu hversu óskapleg sóun fylgir því að geta aldrei unað við það sem við eigum. Hvað virkar? Gott trúarlíf er laust við öfga og bókstafshyggju. Sönn trú afneitar ekki þekkingu og vísindum. Hún lætur ekki þröngva sér inn á ranghala frumstæðrar hugsunar þar sem fólki er stillt upp við vegg og það er krafið um skýra og afdráttarlausa afstöðu. Trú snýst um það hvernig við lifum lífi okkar. Trúin fær okkur til að leita og fyllast lotningu og undrun. Hún hvetur okkur til að skynja markmið mitt í ólgusjó daganna. Spurningarnar sem trúin ávarpar rista djúpt, þær tengjst tilveru okkar og tilgangi. Hér fléttast saman reynsla okkar af lífinu og leit okkar að réttlæti, frelsi og kærleika. Í þeim anda krefur trúin okkur um sjálfstæða hugsun, ekki múlbundna og þvingaða. Hún á ekki að vekja með okkur ótta heldur traust. Og sennilega er gullna reglan eitt öflugasta mótvægið við þann glórulausa dauðadans sem samtíminn stígur og kallar lífsgæðakapphlaup. Henni fylgir heilbrigð afstaða til Guðs, til sköpunarinnar og náungans. Já, víst er ég hlutdrægur í þessum efnum, en oft hef ég litið á trúsystkini mín í eldri kantinum og samglaðst þeim hversu vel þau eru á sig komin! Líffræðingar, sem eru sjálfir vitanlega á ýmsum stöðum í litrófi hins trúarlega, hafa rannsakað áhrif þess að rækta með sér jákvæða trúarkennd sem skilar sér í þakklæti og gefur manneskjunni ríkulegan tilgang. Niðurstöður þeirra eru á þá leið að slík afstaða leiði af sér langt og gott líf. Hún er þó aðeins ein víddin af mörgum. Hitt skiptir sennilega enn meira máli að trúarþörfin er sterk í hverri manneskju og mestu varðar að henni sé mætt með réttum hætti. Höfum þetta í huga þegar við hugleiðum umbætur á líkama og sálu á nýju ári. Það er lítið mál að taka þátt í trúarlegu starfi. Messað er á hverjum sunnudegi og allar hátíðar. Svo er líflegt starf í sóknum landsins sem stendur öllum til boða endurgjaldslaust auk samtals við starfsfólk kirkjunnar og sjálfboðaliða. Höfundur er sóknarprestur í Neskirkju. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli S. Ólafsson Trúmál Mest lesið Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley Skoðun Skoðun Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Sjá meira
Hugleiðingar í upphafi nýs árs Þetta er sennilega sá tími ársins þar sem við erum flest með göfug áform um breytta og bætta lífshætti. Í þeim efnum er hugur fólks sennilega tengdur líkamsrækt og heilbrigðara mataræði. Margvísleg áhrif Nú hafa rannsóknir leitt í ljós að þátttaka í trúarlegu starfi sé ekki bara gefandi fyrir sálina, hún mun líka hafa góð áhrif á heilsufarið. Samkvæmt þeim býr trúað fólk við betri heilsu en efasemdarmennirnir og lifir þar að auki lengur. Dr. Robert Sapolsky er einn kunnasti þróunarlíffræðingur okkar daga og hefur sérhæft sig í því að rekja hegðun okkar og hugmyndir til fortíðar okkar og bakgrunns. Hvers vegna hafa sumir eiginleikar orðið ofan á og aðrir ekki? Hann helgar einn fyrirlestur fyrir nemendur sína í Stanford háskóla, trúariðkun. Þótt sjálfur sé hann ekki að eigin sögn trúrækinn, lýsir hann því yfir að „trúin sé náttúrulegt meðal við þunglyndi“. Trúað fólk bæti árum við lífið og lífi við árin. Ónæmiskerfið sé öflugra, blóðþrýstingurinn betri og það nái sér að jafnaði fyrr eftir veikindi og önnur áföll. Hvað er það sem sem hefur þau áhrif? Jú trú hvetur fólk til að sýna hvert öðru kærleika og til að fyrirgefa. Trúaðir finna fyrir snertingu við æðri mátt. Slíkt gefur lífi þeirra tilgang og merkingu. Þá er takturinn í tilverunni jafn ef fólk stundar reglulegt helgihald. Allt hefur þetta markverð og mælanleg áhrif á gæði lífs og lengd. Fræðimenn hafa reyndar lengi áttað sig á þörf manneskjunnar fyrir andlegt líf. Í skilgreiningu á hugtakinu „heilbrigði“ ræðir Alþjóða heilbrigðisstofnun (WHO) um trúarafstöðu, gildi og siðferði. Trúin hjálpar fólki að takast á við áskoranir tilverunnar og ná tilsettum árangri („The spiritual dimension plays a great role in motivating people's achievement in all aspects of life“). Hvers konar trú? Í rannsóknum fræðimanna á borð við Sapolsky má þó greina skarpan greinarmun á því hvers eðlis trúin er, í ljósi hinnar boðuðu hollustu. Sá sem horfir á systkini sín ásakandi augum sér að endingu hið sama þegar eigin spegilmynd blasir við. Þá er hætt við að tilveran verði þjökuð af áhyggjum og angist. Slíkt háttarlag leiðir auk þess til þess að fólk einangrist félagslega. Það gefur auga leið að sú afstaða er hvorki líkleg til gæða lífs né fjölda ævidaga. Þegar við lesum frásagnir af Jesú, kynnumst við einmitt þessum greinarmun. Í einni af sinni þekktustu dæmisögu, Miskunnsama Samverjanum eru það hvorki meira né minna en prestur og levíti sem bregðast manni sem var í sárri neyð. Ástæðuna þekktu samtímamenn Jesú: Þeir máttu ekki óhreinka sig áður en þeir fóru að sinna helgihaldinu. En breytni Samverjans, þess sem trúaðir gyðingar fordæmdu, reyndist hin rétta. Víða í guðspjöllunum kynnumst við því hversu gagnrýninn Jesús var í garð þeirra sem dæmdu fólk hart og sáu ofsjónum yfir veikleikum þeirra og brestum. Heilbrigð trú ræktar auk þess þá kennd sem sennilega skiptir mestu máli þegar kemur að farsæld og góðu lífi. Það er þakklætið. Fátt bætir líf okkar meira en að kunna og brúka listina að færa þakkir. Stór hluti bæna eru þakkarbænir. Þá reynum við að draga fram það jákvæða úr tilverunni, orða það og minna okkur svo á hversu fjarri því fer að lífsgæðin okkar séu sjálfsögð. Þetta er ólíkt þeirri afstöðu sem nútíminn otar að okkur, nefnilega að okkur sé áskapað að leita í sífellu einhvers sem er betra og eftirsóknarverðara en það sem við höfum hér og nú. Því fylgir ertandi kennd, eirðarleysi að því ógleymdu hversu óskapleg sóun fylgir því að geta aldrei unað við það sem við eigum. Hvað virkar? Gott trúarlíf er laust við öfga og bókstafshyggju. Sönn trú afneitar ekki þekkingu og vísindum. Hún lætur ekki þröngva sér inn á ranghala frumstæðrar hugsunar þar sem fólki er stillt upp við vegg og það er krafið um skýra og afdráttarlausa afstöðu. Trú snýst um það hvernig við lifum lífi okkar. Trúin fær okkur til að leita og fyllast lotningu og undrun. Hún hvetur okkur til að skynja markmið mitt í ólgusjó daganna. Spurningarnar sem trúin ávarpar rista djúpt, þær tengjst tilveru okkar og tilgangi. Hér fléttast saman reynsla okkar af lífinu og leit okkar að réttlæti, frelsi og kærleika. Í þeim anda krefur trúin okkur um sjálfstæða hugsun, ekki múlbundna og þvingaða. Hún á ekki að vekja með okkur ótta heldur traust. Og sennilega er gullna reglan eitt öflugasta mótvægið við þann glórulausa dauðadans sem samtíminn stígur og kallar lífsgæðakapphlaup. Henni fylgir heilbrigð afstaða til Guðs, til sköpunarinnar og náungans. Já, víst er ég hlutdrægur í þessum efnum, en oft hef ég litið á trúsystkini mín í eldri kantinum og samglaðst þeim hversu vel þau eru á sig komin! Líffræðingar, sem eru sjálfir vitanlega á ýmsum stöðum í litrófi hins trúarlega, hafa rannsakað áhrif þess að rækta með sér jákvæða trúarkennd sem skilar sér í þakklæti og gefur manneskjunni ríkulegan tilgang. Niðurstöður þeirra eru á þá leið að slík afstaða leiði af sér langt og gott líf. Hún er þó aðeins ein víddin af mörgum. Hitt skiptir sennilega enn meira máli að trúarþörfin er sterk í hverri manneskju og mestu varðar að henni sé mætt með réttum hætti. Höfum þetta í huga þegar við hugleiðum umbætur á líkama og sálu á nýju ári. Það er lítið mál að taka þátt í trúarlegu starfi. Messað er á hverjum sunnudegi og allar hátíðar. Svo er líflegt starf í sóknum landsins sem stendur öllum til boða endurgjaldslaust auk samtals við starfsfólk kirkjunnar og sjálfboðaliða. Höfundur er sóknarprestur í Neskirkju.
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun