Tækifæri til að ljúka mannréttindamáli Þorsteins Pálssonar frá síðustu öld Bergur Hauksson skrifar 25. febrúar 2025 13:02 Seint á síðustu öld lagði Þorsteinn Pálsson fram frumvarp til laga um lögmenn. Frumvarpið átti að m.a. að afnema ævafornan misskilning stjórnvalda. Þessi misskilningur byggir á því að það sé hlutverk stjórnvalda að ákveða í hvaða félagi hver og einn er. Hvers vegna ætti stjórnvöldum að koma við í hvaða félagi hver og einn er, nema í þeim örfáu undantekningum að það leiði af eðli máls eins og á við t.d. um húsfélög? Þorsteinn hafi ekki erindi sem erfiði. Nútiminn var ekki kominn hjá einhverjum þingmanna, en líklega voru flestir þeirra karlar á þessum tíma. Þeir voru enn haldnir þeim ævaforna misskilningi að telja sig vita betur, þó telja verði það ólíklegt. Sama virðist enn eiga við. Nútiminn virðist ekki hafa komið við hjá þeim dómsmálaráðherrum sem hafa komið á eftir Þorsteini Pálssyni. Ekki veit ritari hvort nútíminn sé mættur hjá núverandi ráðherra, en telur rétt að gera ráð fyrir að svo sé. Þorsteinn Pálsson var á þessum tíma, þ.e. þegar hann lagði fram frumvarpið, dómsmálaráðherra og var einn af ráðherrum Sjálfstæðisflokksins í þáverandi ríkisstjórn. Frá því að Þorsteinn Pálsson lauk störfum sem dómsmálaráðherra hafa verið tólf dómsmálaráðherrar, fyrir utan núverandi, og tíu þeirra verið úr Sjálfstæðisflokknum. Þingmenn Sjálfstæðisflokksins hafa talað mikið um frelsi og gera það enn, samanber tilvitnun hér á eftir. Þrátt fyrir það tókst Þorsteini Pálssyni ekki að afnema helsi lögmanna og veita þeim frelsi. Virðist ekki hafa fengið stuðning til þess. Frelsið virðist vera meira í orði en á borði, a.m.k. hefur engin ráðherra á eftir Þorsteini Pálssyni sýnt í verki að frelsið skipti einhverju máli. Engin þeirra hefur a.m.k. reynt að afnema félagahelsi lögmanna, sama hvar í flokki þeir voru eða hvort þeir voru í flokki. Drottnunaráráttan virðist ná að kveða frelsishugsjónina í kútinn hjá öllum ráðherrunum, fyrir utan Þorstein Pálsson að sjálfsögðu. Það merkilega er að nú hafa þrír af fyrrum dómamálaráðherrum Sjálfstæðisflokksins lagt fram frumvarp, ásamt einhverjum öðrum þingmönnum um félagafrelsi. Í frumvarpinu segir m.a.: „Rétturinn til að ganga í, stofna eða standa utan félaga er grundvallarréttur í hverju opnu lýðræðissamfélagi. Af þeim sökum er að finna í stjórnarskránni ákvæði um félagafrelsi og í alþjóðasáttmálum er einnig lögð sérstök áhersla á vernd þessara réttinda.“ Þetta er svipað og sagði í frumvarpi Þorsteins Pálssonar fyrir um aldarfjórðungi. Þetta er einnig svipað og ritari benti ráðherrum Sjálfstæðisflokksins á. Nú eru fyrrum ráðherrar Sjálfstæðisflokksins í stjórnarandstöðu og þá er eins og frelsisþráin vakni, en leggist í dvala þess á milli. Ritari benti bæði Jóni Gunnarssyni og Guðrúnu Hafsteinsdóttur, þegar þau voru dómsmálaráðherrar, á þau ólög að kveða á um félagahelsi lögmanna í lögum, þegar það væri grundvallarréttur að standa utan félaga. Þá virtist félagafrelsið ekki vera sá grundvallarréttur sem þau tala nú um, jafnvel þó að slíkt væri í andstöðu við stjórnarskrá þá eins og nú. Ekki virðist hafa verið upp lokið fyrir nútímanum þó hann hafi knúið dyra og það a.m.k. tvisvar. Nú virðast þær dyr vera galopnar og það virðist vera mikilvægt að hleypa nútimanum inn. Einhvern veginn virðist drottnunaráráttan hafa verið yfirsterkari frelsisþránni þegar þau voru við stjórnvölinn vegna þess að þeim báðum virðist hafa þótt eðlilegt að stjórnvöld ákvæðu í hvaða félagi ritari væri, þó það væri gegn vilja hans og grundvallarrétti hans. Forræðishyggjan virðist oft vera nokkuð mikil þegar fólk er við stjórn, þó í orði sé hún oft fordæmd af sama fólki. Svo getur verið um verkfælni að ræða. Einnig getur verið að stjórnvöld telji forræðishyggjuna eðlilega. Predikarinn fjallaði um forræðishyggjuna og sagði m.a.: „……þegar einn maður drottnar yfir öðrum honum til ógæfu.“ Verður ekki að telja að þetta eigi við enn í dag, einhverjum þúsundum árum seinna? Það er þessi óbilandi trú valdhafa að þeir séu að drottna yfir öðrum þeim til gæfu sem telja má stórhættulega, þar sem í raun eru þeir oft að drottna til ógæfu. Hlutverk þeirra er að þjóna, en þeir hafa líklega lítinn áhuga á því, eins og kom fram fyrir um tvö þúsund árum, samanber eftirfarandi: „Þið vitið að þeir sem teljast ráða fyrir þjóðum drottna yfir þeim og höfðingjar þeirra láta menn kenna á valdi sínu. En eigi sé svo meðal ykkar heldur sé sá sem mikill vill verða meðal ykkar þjónn ykkar……“ Höfðingjarnir létu ritara kenna á valdi sínu og skylduðu hann til að vera í félagi með mönnum sem hann hefur engan áhuga á að vera í félagi með, svo lítið hefur breyst á tvö þúsund árum. Þetta gerðu höfðingjarnir þó þeir telji það nú til mannréttinda að standa utan félaga og engan megi skylda til að vera í félagi. Ef ritari þekkir rétt til þá yfirgaf Þorsteinn Pálsson Sjálfstæðisflokkinn og fór til fylgis við Viðreisn. Nú er dómsmálaráðherra úr Viðreisn og getur lokið því verki sem Þorsteinn Pálsson reyndi að ljúka fyrir rúmum aldarfjórðungi. Sjálfstæðisflokknum hefur ekki tekist það verk í rúman aldarfjórðung, sem nú er talið innan flokksins teljast til mannréttinda, þ.e. að vera ekki að ráðskast með það í hvaða félagi fólk er. Hvernig má það vera? Er fólkið verkefnafælið? Er til önnur skýring, þegar það hefur haft rúman aldarfjórðung til verksins? Það verður fróðlegt að sjá hvort einhver viðreisn verði í mannréttindunum, eða hvort mannréttindabrotin verði látin viðgangast. Svo getur verið að verkfælnin sé landlæg á Alþingi eftir að Þorsteinn Pálsson yfirgaf þingið, eða drottnunaráráttan? Ritari veit ekkert um það, en vonar það besta. Orðin þreyttur á þessum vistarböndum stjórnvalda. Ef félagafrelsið væri afnumið mætti einnig afnema úrskurðarnefnd lögmanna, þar sem tilteknir lögmenn hafa lögsögu yfir félögum sínum og eiga að úrskurða í málum sem snúa að félögum þeirra. Ritari hefur aldrei skilið að nokkur fáist til að sitja í slíkri nefnd og fjalla um félaga sína, en stjórnlyndið ríður ekki við einteyming. Svo má efast um hæfi. Ekki er til úrskurðarnefnd smiða. Einnig mætti afnema tilgangslaust ákvæði um að skila áritun löggilts endurskoðanda um vörslureikninga. Höfundur er lögmaður og viðskiptafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lögmennska Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Seint á síðustu öld lagði Þorsteinn Pálsson fram frumvarp til laga um lögmenn. Frumvarpið átti að m.a. að afnema ævafornan misskilning stjórnvalda. Þessi misskilningur byggir á því að það sé hlutverk stjórnvalda að ákveða í hvaða félagi hver og einn er. Hvers vegna ætti stjórnvöldum að koma við í hvaða félagi hver og einn er, nema í þeim örfáu undantekningum að það leiði af eðli máls eins og á við t.d. um húsfélög? Þorsteinn hafi ekki erindi sem erfiði. Nútiminn var ekki kominn hjá einhverjum þingmanna, en líklega voru flestir þeirra karlar á þessum tíma. Þeir voru enn haldnir þeim ævaforna misskilningi að telja sig vita betur, þó telja verði það ólíklegt. Sama virðist enn eiga við. Nútiminn virðist ekki hafa komið við hjá þeim dómsmálaráðherrum sem hafa komið á eftir Þorsteini Pálssyni. Ekki veit ritari hvort nútíminn sé mættur hjá núverandi ráðherra, en telur rétt að gera ráð fyrir að svo sé. Þorsteinn Pálsson var á þessum tíma, þ.e. þegar hann lagði fram frumvarpið, dómsmálaráðherra og var einn af ráðherrum Sjálfstæðisflokksins í þáverandi ríkisstjórn. Frá því að Þorsteinn Pálsson lauk störfum sem dómsmálaráðherra hafa verið tólf dómsmálaráðherrar, fyrir utan núverandi, og tíu þeirra verið úr Sjálfstæðisflokknum. Þingmenn Sjálfstæðisflokksins hafa talað mikið um frelsi og gera það enn, samanber tilvitnun hér á eftir. Þrátt fyrir það tókst Þorsteini Pálssyni ekki að afnema helsi lögmanna og veita þeim frelsi. Virðist ekki hafa fengið stuðning til þess. Frelsið virðist vera meira í orði en á borði, a.m.k. hefur engin ráðherra á eftir Þorsteini Pálssyni sýnt í verki að frelsið skipti einhverju máli. Engin þeirra hefur a.m.k. reynt að afnema félagahelsi lögmanna, sama hvar í flokki þeir voru eða hvort þeir voru í flokki. Drottnunaráráttan virðist ná að kveða frelsishugsjónina í kútinn hjá öllum ráðherrunum, fyrir utan Þorstein Pálsson að sjálfsögðu. Það merkilega er að nú hafa þrír af fyrrum dómamálaráðherrum Sjálfstæðisflokksins lagt fram frumvarp, ásamt einhverjum öðrum þingmönnum um félagafrelsi. Í frumvarpinu segir m.a.: „Rétturinn til að ganga í, stofna eða standa utan félaga er grundvallarréttur í hverju opnu lýðræðissamfélagi. Af þeim sökum er að finna í stjórnarskránni ákvæði um félagafrelsi og í alþjóðasáttmálum er einnig lögð sérstök áhersla á vernd þessara réttinda.“ Þetta er svipað og sagði í frumvarpi Þorsteins Pálssonar fyrir um aldarfjórðungi. Þetta er einnig svipað og ritari benti ráðherrum Sjálfstæðisflokksins á. Nú eru fyrrum ráðherrar Sjálfstæðisflokksins í stjórnarandstöðu og þá er eins og frelsisþráin vakni, en leggist í dvala þess á milli. Ritari benti bæði Jóni Gunnarssyni og Guðrúnu Hafsteinsdóttur, þegar þau voru dómsmálaráðherrar, á þau ólög að kveða á um félagahelsi lögmanna í lögum, þegar það væri grundvallarréttur að standa utan félaga. Þá virtist félagafrelsið ekki vera sá grundvallarréttur sem þau tala nú um, jafnvel þó að slíkt væri í andstöðu við stjórnarskrá þá eins og nú. Ekki virðist hafa verið upp lokið fyrir nútímanum þó hann hafi knúið dyra og það a.m.k. tvisvar. Nú virðast þær dyr vera galopnar og það virðist vera mikilvægt að hleypa nútimanum inn. Einhvern veginn virðist drottnunaráráttan hafa verið yfirsterkari frelsisþránni þegar þau voru við stjórnvölinn vegna þess að þeim báðum virðist hafa þótt eðlilegt að stjórnvöld ákvæðu í hvaða félagi ritari væri, þó það væri gegn vilja hans og grundvallarrétti hans. Forræðishyggjan virðist oft vera nokkuð mikil þegar fólk er við stjórn, þó í orði sé hún oft fordæmd af sama fólki. Svo getur verið um verkfælni að ræða. Einnig getur verið að stjórnvöld telji forræðishyggjuna eðlilega. Predikarinn fjallaði um forræðishyggjuna og sagði m.a.: „……þegar einn maður drottnar yfir öðrum honum til ógæfu.“ Verður ekki að telja að þetta eigi við enn í dag, einhverjum þúsundum árum seinna? Það er þessi óbilandi trú valdhafa að þeir séu að drottna yfir öðrum þeim til gæfu sem telja má stórhættulega, þar sem í raun eru þeir oft að drottna til ógæfu. Hlutverk þeirra er að þjóna, en þeir hafa líklega lítinn áhuga á því, eins og kom fram fyrir um tvö þúsund árum, samanber eftirfarandi: „Þið vitið að þeir sem teljast ráða fyrir þjóðum drottna yfir þeim og höfðingjar þeirra láta menn kenna á valdi sínu. En eigi sé svo meðal ykkar heldur sé sá sem mikill vill verða meðal ykkar þjónn ykkar……“ Höfðingjarnir létu ritara kenna á valdi sínu og skylduðu hann til að vera í félagi með mönnum sem hann hefur engan áhuga á að vera í félagi með, svo lítið hefur breyst á tvö þúsund árum. Þetta gerðu höfðingjarnir þó þeir telji það nú til mannréttinda að standa utan félaga og engan megi skylda til að vera í félagi. Ef ritari þekkir rétt til þá yfirgaf Þorsteinn Pálsson Sjálfstæðisflokkinn og fór til fylgis við Viðreisn. Nú er dómsmálaráðherra úr Viðreisn og getur lokið því verki sem Þorsteinn Pálsson reyndi að ljúka fyrir rúmum aldarfjórðungi. Sjálfstæðisflokknum hefur ekki tekist það verk í rúman aldarfjórðung, sem nú er talið innan flokksins teljast til mannréttinda, þ.e. að vera ekki að ráðskast með það í hvaða félagi fólk er. Hvernig má það vera? Er fólkið verkefnafælið? Er til önnur skýring, þegar það hefur haft rúman aldarfjórðung til verksins? Það verður fróðlegt að sjá hvort einhver viðreisn verði í mannréttindunum, eða hvort mannréttindabrotin verði látin viðgangast. Svo getur verið að verkfælnin sé landlæg á Alþingi eftir að Þorsteinn Pálsson yfirgaf þingið, eða drottnunaráráttan? Ritari veit ekkert um það, en vonar það besta. Orðin þreyttur á þessum vistarböndum stjórnvalda. Ef félagafrelsið væri afnumið mætti einnig afnema úrskurðarnefnd lögmanna, þar sem tilteknir lögmenn hafa lögsögu yfir félögum sínum og eiga að úrskurða í málum sem snúa að félögum þeirra. Ritari hefur aldrei skilið að nokkur fáist til að sitja í slíkri nefnd og fjalla um félaga sína, en stjórnlyndið ríður ekki við einteyming. Svo má efast um hæfi. Ekki er til úrskurðarnefnd smiða. Einnig mætti afnema tilgangslaust ákvæði um að skila áritun löggilts endurskoðanda um vörslureikninga. Höfundur er lögmaður og viðskiptafræðingur.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun