Á krossgötum í Úkraínu Gunnar Pálsson skrifar 3. mars 2025 21:30 Þegar náungans veggur brennur er þínum hætt, segir Hóras. Þessi sannindi rómverska skáldsins eiga ekkert síður við á okkar dögum en þegar þeim var varpað fram á fyrstu öld fyrir Krist. Evrópuþjóðir telja sér vaxandi hættu búna, takist Rússum að sigrast á Úkraínu. Af þeim sökum þurfi að draga varnarlínu vestrænna lýðræðisríkja í austurhluta Úkraínu frekar en við landamæri Póllands eða Eystrasaltsríkja. Í augum Rússa er þessu öfugt farið. Þeir líta svo á að vestræn ríki undir forystu Bandaríkjanna hafi vegið að rússnesku þjóðaröryggi, m.a. með útþenslu NATO og markvissri hervæðingu Úkraínu. Snúi þau ekki baki við þessaru stefnu, eigi Rússar engan kost annan en að halda yfirstandandi aðgerðum sínum í Úkraínu til streitu. Þessar skörpu mótsetningar bera vitni kunnuglegu en sígildu fyrirbæri í samskiptum ríkja: að ráðstafanir sem einn aðili grípur til sjálfum sér til varnar geti komið öðrum fyrir sjónir sem ögrun við hans eigið öryggi. Í aldanna rás hefur sagan sýnt að hafi hvorugur aðilinn verið reiðubúinn til að horfast í augu við þessa þverstæðu og taka tillit til öryggishagsmuna hins, hafi þrautalendingin oft orðið sú að útkljá þyrfti ósættið með vopnavaldi. Nú er öldin önnur. Svo er framförum í drápstækni og vísindum fyrir að þakka að næsta útilokað er að hernaðarlegt stórveldi eigi þess lengur kost að sækja til sigurs gegn öðru á vígvelli, nema með því að taka jafnframt áhættu af eigin útrýmingu. Því ætti engum að koma á óvart að hernaðarstórveldin tvö, Bandaríkin og Rússland, sem samanlagt ráða yfir gereyðingarvopnum sem nægja myndu til að að tortíma lífi á jörðinni nokkrum sinnum, hafi komist að þeirri niðurstöðu, eftir þriggja ára staðgöngustríð þeirra í Úkraínu, að þau standi nú á örlagaríkum krossgötum. Á þeim krossgötum er í grófum dráttum um tvær leiðir að velja, að halda stríðinu áfram eða freista þess að leiða það til lykta í diplómatískum viðræðum. Fyrri kosturinn, sem nokkur reynsla er þegar fenginn af, hefur ekki gefist vestrænum ríkjum vel. Þrátt fyrir dyggilegan stuðning þeirra, hergagnaflutninga, fjárhagsaðstoð og þvingunaraðgerðir, hefur enn ekki tekist að stöðva hina seigbítandi framrás rússnesku mulningsvélarinnar í Úkraínu. Að því gefnu að vestræn riki vilji ekki taka áhættu af frekari stigmögnun átakanna, virðist fátt geta forðað hinum ógæfusömu fórnarlömbum þeirra frá áframhaldandi blóðtöku og eyðileggingu. Er það ekki síst af þeirri ástæðu sem seinni kosturinn, að reyna að binda endi á stríðið, er nú uppi á teningnum, þótt enginn sjái fyrir hvort tilraunir í þá átt muni á endanum bera tilætlaðan árangur. Við þessar aðstæður bregður svo við við að Evrópuríkin vilja mörg hver stinga við fótum. Óttast þau, ef samningaviðræður takast á milli Bandaríkjanna og Rússlands, um m.a. endalok átakanna í Úkraínu, að það kunni að leiða til þess að Bandaríkin kalli með tímanum herlið sitt á brott frá álfunni. Afleiðingin yrði þá sú að þau sjálf myndu neyðast til að taka fulla ábyrgð af eigin vörnum. Veikleikar Evrópuríkjanna, sem rekja má ekki síst til áralangrar vanrækslu þeirra sjálfra í varnarmálum, eiga ríkan þátt í því að þau reyna nú til þrautar að draga Úkraínustríðið á langinn og koma í veg fyrir að Bandaríkin dragi sig út úr því. Rifjar það óneitanlega upp þau grátbroslegu ummæli Þórelfar móður Þorgeirs Hávarssonar í Gerplu að “aldrei skyldi góður dreingur láta þá skömm af sér spyrjast að kjósa frið ef ófriður var í boði”. Frá því tvíhliða varnarsamningurinn var gerður hefur íslenska þjóðin átt farsælt samstarf við Bandaríkin sem gert hefur henni m.a. kleift að tala máli friðar á erlendum vettvangi. Nyti samstarfsins við Bandaríkin ekki lengur við, væri vörnum landsins illa fyrir komið, enda ljóst að Evrópuríki, sem Ísland vill annars eiga náin og uppbyggileg samskipti við, hafa í fyrirsjáanlegri framtíð enga burði til að leysa Bandaríkin af hólmi. Þó ekki væri nema af þeirri ástæðu, væri mikið til þess vinnandi að staða Íslands í varnarsamstarfi yrði ekki höfð að leiksoppi afla sem freista vilja þess að gera samskipti Íslands og Bandaríkjanna tortryggileg. Verði það látið gerast, gæti afleiðingin orðið sú að veggurinn okkar og náungans yrði óburðugri en áður og fyrir vikið einnig eldfimari. Höfundur er fyrrverandi sendirherra Íslands m.a. hjá NATO, Sameinuðu þjóðunum og ESB. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innrás Rússa í Úkraínu Mest lesið Okkar lágkúrulega illska Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Halldór 23.8.2025 Halldór Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Þegar náungans veggur brennur er þínum hætt, segir Hóras. Þessi sannindi rómverska skáldsins eiga ekkert síður við á okkar dögum en þegar þeim var varpað fram á fyrstu öld fyrir Krist. Evrópuþjóðir telja sér vaxandi hættu búna, takist Rússum að sigrast á Úkraínu. Af þeim sökum þurfi að draga varnarlínu vestrænna lýðræðisríkja í austurhluta Úkraínu frekar en við landamæri Póllands eða Eystrasaltsríkja. Í augum Rússa er þessu öfugt farið. Þeir líta svo á að vestræn ríki undir forystu Bandaríkjanna hafi vegið að rússnesku þjóðaröryggi, m.a. með útþenslu NATO og markvissri hervæðingu Úkraínu. Snúi þau ekki baki við þessaru stefnu, eigi Rússar engan kost annan en að halda yfirstandandi aðgerðum sínum í Úkraínu til streitu. Þessar skörpu mótsetningar bera vitni kunnuglegu en sígildu fyrirbæri í samskiptum ríkja: að ráðstafanir sem einn aðili grípur til sjálfum sér til varnar geti komið öðrum fyrir sjónir sem ögrun við hans eigið öryggi. Í aldanna rás hefur sagan sýnt að hafi hvorugur aðilinn verið reiðubúinn til að horfast í augu við þessa þverstæðu og taka tillit til öryggishagsmuna hins, hafi þrautalendingin oft orðið sú að útkljá þyrfti ósættið með vopnavaldi. Nú er öldin önnur. Svo er framförum í drápstækni og vísindum fyrir að þakka að næsta útilokað er að hernaðarlegt stórveldi eigi þess lengur kost að sækja til sigurs gegn öðru á vígvelli, nema með því að taka jafnframt áhættu af eigin útrýmingu. Því ætti engum að koma á óvart að hernaðarstórveldin tvö, Bandaríkin og Rússland, sem samanlagt ráða yfir gereyðingarvopnum sem nægja myndu til að að tortíma lífi á jörðinni nokkrum sinnum, hafi komist að þeirri niðurstöðu, eftir þriggja ára staðgöngustríð þeirra í Úkraínu, að þau standi nú á örlagaríkum krossgötum. Á þeim krossgötum er í grófum dráttum um tvær leiðir að velja, að halda stríðinu áfram eða freista þess að leiða það til lykta í diplómatískum viðræðum. Fyrri kosturinn, sem nokkur reynsla er þegar fenginn af, hefur ekki gefist vestrænum ríkjum vel. Þrátt fyrir dyggilegan stuðning þeirra, hergagnaflutninga, fjárhagsaðstoð og þvingunaraðgerðir, hefur enn ekki tekist að stöðva hina seigbítandi framrás rússnesku mulningsvélarinnar í Úkraínu. Að því gefnu að vestræn riki vilji ekki taka áhættu af frekari stigmögnun átakanna, virðist fátt geta forðað hinum ógæfusömu fórnarlömbum þeirra frá áframhaldandi blóðtöku og eyðileggingu. Er það ekki síst af þeirri ástæðu sem seinni kosturinn, að reyna að binda endi á stríðið, er nú uppi á teningnum, þótt enginn sjái fyrir hvort tilraunir í þá átt muni á endanum bera tilætlaðan árangur. Við þessar aðstæður bregður svo við við að Evrópuríkin vilja mörg hver stinga við fótum. Óttast þau, ef samningaviðræður takast á milli Bandaríkjanna og Rússlands, um m.a. endalok átakanna í Úkraínu, að það kunni að leiða til þess að Bandaríkin kalli með tímanum herlið sitt á brott frá álfunni. Afleiðingin yrði þá sú að þau sjálf myndu neyðast til að taka fulla ábyrgð af eigin vörnum. Veikleikar Evrópuríkjanna, sem rekja má ekki síst til áralangrar vanrækslu þeirra sjálfra í varnarmálum, eiga ríkan þátt í því að þau reyna nú til þrautar að draga Úkraínustríðið á langinn og koma í veg fyrir að Bandaríkin dragi sig út úr því. Rifjar það óneitanlega upp þau grátbroslegu ummæli Þórelfar móður Þorgeirs Hávarssonar í Gerplu að “aldrei skyldi góður dreingur láta þá skömm af sér spyrjast að kjósa frið ef ófriður var í boði”. Frá því tvíhliða varnarsamningurinn var gerður hefur íslenska þjóðin átt farsælt samstarf við Bandaríkin sem gert hefur henni m.a. kleift að tala máli friðar á erlendum vettvangi. Nyti samstarfsins við Bandaríkin ekki lengur við, væri vörnum landsins illa fyrir komið, enda ljóst að Evrópuríki, sem Ísland vill annars eiga náin og uppbyggileg samskipti við, hafa í fyrirsjáanlegri framtíð enga burði til að leysa Bandaríkin af hólmi. Þó ekki væri nema af þeirri ástæðu, væri mikið til þess vinnandi að staða Íslands í varnarsamstarfi yrði ekki höfð að leiksoppi afla sem freista vilja þess að gera samskipti Íslands og Bandaríkjanna tortryggileg. Verði það látið gerast, gæti afleiðingin orðið sú að veggurinn okkar og náungans yrði óburðugri en áður og fyrir vikið einnig eldfimari. Höfundur er fyrrverandi sendirherra Íslands m.a. hjá NATO, Sameinuðu þjóðunum og ESB.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar