Sálfélagslegt öryggi – lykillinn að árangri og hagkvæmni Andri Hauksteinn Oddsson skrifar 6. mars 2025 09:33 Hvað kemur í hugann þegar þú heyrir talað um sálfélagslegt öryggi? Það getur verið gott að horfa þar til afstöðu okkar og viðhorfa áður en við höldum lengra en ég vona að lesturinn muni vekja þig til umhugsunar um andlega líðan og öryggi starfsfólks á þínum vinnustað. Byrjaðu á því að spyrja þig að þessum lykilspurningum: Er unnið eftir skýrum starfslýsingum á þínum vinnustað? Er til skýr viðbragðsáætlun við einelti, kynbundinni áreitni, kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO) á þínum vinnustað? Þykir það sjálfsagt að starfsfólk leiti í stuðning ef það þarf á því að halda? Er almenn vitneskja um einkenni streitu, kvíða og þunglyndis og er vinnustaðurinn meðvitaður um forvarnir gagnvart þessum þáttum? Ganga stjórnendur í takt varðandi ábyrgðardreifingu og skýr fyrirmæli? Sýna stjórnendur gott fordæmi í samskiptum og þegar kemur að vinnulagi? Þetta er sannarlega ekki tæmandi listi en ef einhverjum af þessum atriðum er ábótavant þá liggja fyrir spennandi sóknartækifæri. Sálfélagslegt öryggi skapast þegar starfsfólk upplifir að það geti verið opið og heiðarlegt án ótta við afleiðingar, ímynd eða stöðu sína á vinnustaðnum. Það að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað getur bæði verið kostnaðarsamt og tímafrekt. En þá er vert að hafa í huga að kostnaðurinn sem hlýst af uppbyggingu á sálfélagslegu öryggi er mun minni en þegar vinnustaðir þurfa að fara í viðgerðarferli þegar áhættuþættir gera vart við sig. Það er nefnilega ekki hægt að tryggja öryggi og vellíðan eftir á. Sálfélagslegt öryggi er lykilþáttur í því að byggja upp heilbrigt, árangursríkt og sjálfbært vinnuumhverfi. Þegar starfsfólk upplifir öryggi, virðingu og sanngjarnt viðmót á vinnustað, hefur það jákvæð áhrif á bæði starfsfólkið og vinnustaðinn. Rannsóknir sýna að vinnustaðir sem leggja áherslu á heilbrigðan starfsanda og öflugar forvarnir gegn einelti, áreitni og streitu sjá minni starfsmannaveltu, færri veikindafjarvistir og aukna framleiðni. Starfsánægja eykst og samskipti verða betri sem eykur líkur á jákvæðum áhrifum á alla þætti starfseminnar. Á móti kemur þá sýna rannsóknir að streita, samskiptavandi og vanlíðan á vinnustað getur haft verulegan kostnað í för með sér vegna skertrar starfsgetu, tíðari mistaka, lakari frammistöðu starfsfólks og jafnvel veikindaleyfa. Með því að fjárfesta í sálfélagslegu öryggi og virkja þannig eftirlitskerfi aukast líkur á að koma auga á falinn kostnað sem fylgir langvinnri streitu, starfsmannaveltu, lögfræðilegum deilum og starfsóánægju. Heilbrigt og jákvætt vinnuumhverfi eykur tryggð starfsfólks, sem skilar sér í minni þjálfunarkostnaði og meiri skilvirkni. Að hlúa að öryggi er því ekki eingöngu siðferðilega rétt, það er líka arðbær fjárfesting. En hver er ávinningurinn? Minni starfsmannavelta og veikindafjarvistir Streita og vanlíðan á vinnustað eru algengar ástæður fyrir veikindaleyfum og uppsögnum. Öruggt starfsumhverfi eykur starfsánægju, sem dregur úr brotthvarfi og sparar kostnað við nýráðningar og þjálfun. Aukinn árangur og framleiðni Þegar starfsfólk finnur fyrir trausti og öryggi er það líklegra til að leggja sig fram og skila betri vinnu. Minni áhyggjur af samskiptum og árekstrum þýðir að starfsfólk getur einbeitt sér betur að verkefnum sínum og afköstin aukast. Betri samskipti og góð vinnustaðamenning Öryggi í samskiptum stuðlar að opinskárri og heiðarlegri umræðu. Þegar fólk þorir að tjá sig án ótta við neikvæðar afleiðingar skapast lausnamiðað vinnuumhverfi. Minni streita og minni líkur á kulnun Að vinna í umhverfi þar sem stjórnendur láta sig hugarfar, tilfinningar og samskipti varða, má draga úr líkum á skaðlegri streitu og mögulegri kulnun. Það að skapa jafnvægi milli vinnu og einkalífs, skilar sér í ánægðara og heilbrigðara starfsfólki. Skýrari ábyrgð og meira traust Þegar starfsfólk veit að á það er hlustað og að markvisst er unnið gegn neikvæðum samskiptum eykst traust gagnvart stjórnendum og vinnustaðnum. Skýrir verkferlar og ábyrgðarsvið draga úr óvissu og lágmarka árekstra. Fjárhagslegur ávinningur Minni starfsmannavelta, færri veikindaleyfi og aukin framleiðni spara fyrirtækjum háar upphæðir. Fyrirtæki með sterka vinnustaðamenningu eiga auðveldara með að laða að og halda í hæfileikaríkt starfsfólk. Eftir þessa yfirferð þá kann að hljóma flókið og yfirgripsmikið verkefni að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Og raunin er að vissulega getur það verið það. Innan sálfélagslegra þátta eru mjög margar breytur sem erfitt getur verið að hafa stjórn á, hugsanir, hegðun og tilfinningar sem og ýmsar ytri breytur. En hugsanlega liggur svarið þar. Ef við þekkjum ytri breytur í starfsumhverfi erum við betur í stakk búin til að tryggja öryggi starfsfólks með réttum inngripum. Þekkingin kemur til með markvissum greiningum þar sem áhættuþættir sem kunna að leynast á vinnustaðnum eru metnir. Með þekkingu á ytri breytum, eða áhættuþáttum, verða inngrip markvissari og hægt er að mæta fólki og styðja það til vellíðunar. Það er því mikilvægt að efla sálfélagslegt öryggi með greiningum, til dæmis í formi áhættumats sem er til þess fallið að meta stöðu og bæta sálfélagslega þætti í vinnuumhverfinu. Áhættumat felur í sér ítarlega greiningu á samskiptum, stjórnun, vinnuskipulagi og öðrum þáttum sem hafa áhrif á andlega og félagslega líðan starfsfólks. Með því að kortleggja þessa þætti er ljósi varpað á mögulegar hættur og lausnir skoðaðar sem stuðla að betri vinnustaðamenningu. Þetta ferli er ekki aðeins nauðsynlegt til að uppfylla lagalegar kröfur, heldur einnig til að skapa umhverfi þar sem starfsfólki líður vel. Þegar starfsfólk upplifir sálfélagslegt öryggi á vinnustað og hefur þekkingu á sínum þörfum, þá hafi það jákvæð áhrif á árangur vinnustaðar og áhugahvöt og hamingju starfsfólks. Með okkar sérsniðna áhættumati og ráðgjöf hjálpum við fyrirtækjum að ná þessum markmiðum og tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Það er lykillinn að langtímaárangri í nútíma vinnuumhverfi. Eru þitt fyrirtæki tilbúið að taka næsta skref í átt að betri og öruggari vinnustað? Höfundur er sálfræðingur hjá Auðnast. Heimildir: Verkuil, B., Atasayi, S., & Molendijk, M. L. (2015). Workplace bullying and mental health: A meta-analysis on cross-sectional and longitudinal data. PLOS ONE, 10(8), e0135225. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0135225 Chen, B., Wang, L., & Li, B. (2022). Work stress, mental health, and employee performance. Frontiers in Psychology, 13, 1006580. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1006580 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnustaðurinn Mest lesið Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Sjá meira
Hvað kemur í hugann þegar þú heyrir talað um sálfélagslegt öryggi? Það getur verið gott að horfa þar til afstöðu okkar og viðhorfa áður en við höldum lengra en ég vona að lesturinn muni vekja þig til umhugsunar um andlega líðan og öryggi starfsfólks á þínum vinnustað. Byrjaðu á því að spyrja þig að þessum lykilspurningum: Er unnið eftir skýrum starfslýsingum á þínum vinnustað? Er til skýr viðbragðsáætlun við einelti, kynbundinni áreitni, kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO) á þínum vinnustað? Þykir það sjálfsagt að starfsfólk leiti í stuðning ef það þarf á því að halda? Er almenn vitneskja um einkenni streitu, kvíða og þunglyndis og er vinnustaðurinn meðvitaður um forvarnir gagnvart þessum þáttum? Ganga stjórnendur í takt varðandi ábyrgðardreifingu og skýr fyrirmæli? Sýna stjórnendur gott fordæmi í samskiptum og þegar kemur að vinnulagi? Þetta er sannarlega ekki tæmandi listi en ef einhverjum af þessum atriðum er ábótavant þá liggja fyrir spennandi sóknartækifæri. Sálfélagslegt öryggi skapast þegar starfsfólk upplifir að það geti verið opið og heiðarlegt án ótta við afleiðingar, ímynd eða stöðu sína á vinnustaðnum. Það að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað getur bæði verið kostnaðarsamt og tímafrekt. En þá er vert að hafa í huga að kostnaðurinn sem hlýst af uppbyggingu á sálfélagslegu öryggi er mun minni en þegar vinnustaðir þurfa að fara í viðgerðarferli þegar áhættuþættir gera vart við sig. Það er nefnilega ekki hægt að tryggja öryggi og vellíðan eftir á. Sálfélagslegt öryggi er lykilþáttur í því að byggja upp heilbrigt, árangursríkt og sjálfbært vinnuumhverfi. Þegar starfsfólk upplifir öryggi, virðingu og sanngjarnt viðmót á vinnustað, hefur það jákvæð áhrif á bæði starfsfólkið og vinnustaðinn. Rannsóknir sýna að vinnustaðir sem leggja áherslu á heilbrigðan starfsanda og öflugar forvarnir gegn einelti, áreitni og streitu sjá minni starfsmannaveltu, færri veikindafjarvistir og aukna framleiðni. Starfsánægja eykst og samskipti verða betri sem eykur líkur á jákvæðum áhrifum á alla þætti starfseminnar. Á móti kemur þá sýna rannsóknir að streita, samskiptavandi og vanlíðan á vinnustað getur haft verulegan kostnað í för með sér vegna skertrar starfsgetu, tíðari mistaka, lakari frammistöðu starfsfólks og jafnvel veikindaleyfa. Með því að fjárfesta í sálfélagslegu öryggi og virkja þannig eftirlitskerfi aukast líkur á að koma auga á falinn kostnað sem fylgir langvinnri streitu, starfsmannaveltu, lögfræðilegum deilum og starfsóánægju. Heilbrigt og jákvætt vinnuumhverfi eykur tryggð starfsfólks, sem skilar sér í minni þjálfunarkostnaði og meiri skilvirkni. Að hlúa að öryggi er því ekki eingöngu siðferðilega rétt, það er líka arðbær fjárfesting. En hver er ávinningurinn? Minni starfsmannavelta og veikindafjarvistir Streita og vanlíðan á vinnustað eru algengar ástæður fyrir veikindaleyfum og uppsögnum. Öruggt starfsumhverfi eykur starfsánægju, sem dregur úr brotthvarfi og sparar kostnað við nýráðningar og þjálfun. Aukinn árangur og framleiðni Þegar starfsfólk finnur fyrir trausti og öryggi er það líklegra til að leggja sig fram og skila betri vinnu. Minni áhyggjur af samskiptum og árekstrum þýðir að starfsfólk getur einbeitt sér betur að verkefnum sínum og afköstin aukast. Betri samskipti og góð vinnustaðamenning Öryggi í samskiptum stuðlar að opinskárri og heiðarlegri umræðu. Þegar fólk þorir að tjá sig án ótta við neikvæðar afleiðingar skapast lausnamiðað vinnuumhverfi. Minni streita og minni líkur á kulnun Að vinna í umhverfi þar sem stjórnendur láta sig hugarfar, tilfinningar og samskipti varða, má draga úr líkum á skaðlegri streitu og mögulegri kulnun. Það að skapa jafnvægi milli vinnu og einkalífs, skilar sér í ánægðara og heilbrigðara starfsfólki. Skýrari ábyrgð og meira traust Þegar starfsfólk veit að á það er hlustað og að markvisst er unnið gegn neikvæðum samskiptum eykst traust gagnvart stjórnendum og vinnustaðnum. Skýrir verkferlar og ábyrgðarsvið draga úr óvissu og lágmarka árekstra. Fjárhagslegur ávinningur Minni starfsmannavelta, færri veikindaleyfi og aukin framleiðni spara fyrirtækjum háar upphæðir. Fyrirtæki með sterka vinnustaðamenningu eiga auðveldara með að laða að og halda í hæfileikaríkt starfsfólk. Eftir þessa yfirferð þá kann að hljóma flókið og yfirgripsmikið verkefni að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Og raunin er að vissulega getur það verið það. Innan sálfélagslegra þátta eru mjög margar breytur sem erfitt getur verið að hafa stjórn á, hugsanir, hegðun og tilfinningar sem og ýmsar ytri breytur. En hugsanlega liggur svarið þar. Ef við þekkjum ytri breytur í starfsumhverfi erum við betur í stakk búin til að tryggja öryggi starfsfólks með réttum inngripum. Þekkingin kemur til með markvissum greiningum þar sem áhættuþættir sem kunna að leynast á vinnustaðnum eru metnir. Með þekkingu á ytri breytum, eða áhættuþáttum, verða inngrip markvissari og hægt er að mæta fólki og styðja það til vellíðunar. Það er því mikilvægt að efla sálfélagslegt öryggi með greiningum, til dæmis í formi áhættumats sem er til þess fallið að meta stöðu og bæta sálfélagslega þætti í vinnuumhverfinu. Áhættumat felur í sér ítarlega greiningu á samskiptum, stjórnun, vinnuskipulagi og öðrum þáttum sem hafa áhrif á andlega og félagslega líðan starfsfólks. Með því að kortleggja þessa þætti er ljósi varpað á mögulegar hættur og lausnir skoðaðar sem stuðla að betri vinnustaðamenningu. Þetta ferli er ekki aðeins nauðsynlegt til að uppfylla lagalegar kröfur, heldur einnig til að skapa umhverfi þar sem starfsfólki líður vel. Þegar starfsfólk upplifir sálfélagslegt öryggi á vinnustað og hefur þekkingu á sínum þörfum, þá hafi það jákvæð áhrif á árangur vinnustaðar og áhugahvöt og hamingju starfsfólks. Með okkar sérsniðna áhættumati og ráðgjöf hjálpum við fyrirtækjum að ná þessum markmiðum og tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Það er lykillinn að langtímaárangri í nútíma vinnuumhverfi. Eru þitt fyrirtæki tilbúið að taka næsta skref í átt að betri og öruggari vinnustað? Höfundur er sálfræðingur hjá Auðnast. Heimildir: Verkuil, B., Atasayi, S., & Molendijk, M. L. (2015). Workplace bullying and mental health: A meta-analysis on cross-sectional and longitudinal data. PLOS ONE, 10(8), e0135225. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0135225 Chen, B., Wang, L., & Li, B. (2022). Work stress, mental health, and employee performance. Frontiers in Psychology, 13, 1006580. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1006580
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun