10 atriði varðandi símabann í skólum Skúli Bragi Geirdal skrifar 7. mars 2025 13:31 Mikil umræða hefur skapast í samfélaginu um símabann í skólum í kjölfar þess að mennta- og barnamálaráðherra greindi frá fyrirhuguðu frumvarpi um að banna síma í skólum landsins. Hér eru 10 atriði inn í þá umræðu: 1. Lítum á innihaldið Símar í einkaeigu bjóða upp á aðgengi að ýmsum öppum og samfélagsmiðlum sem eru ekki við hæfi barna. Lágmarks aldurstakmark samfélagsmiðla er gjarnan 13 ár og byggir aldursmatið á söfnun persónuupplýsinga um börn. Þá þarf að huga að aðgengi barna að skaðlegu efni, áreiti og áreitni sem þau kunna að verða fyrir, en það er ekki tekið með í mati á aldursviðmiði samfélagsmiðla. Ef innihald efnis á samfélagmiðlum væri metið á sama hátt og bíómyndir og sjónvarpsþættir þá fengju sumir miðlar aldursmerkingu allt upp í 18 ára. 2. Notkun ekki sama og fræðsla Fræðsla er algjört lykilatriði í allri umræðu um síma og önnur skjátæki. Í mörgum skólum eru kennarar sem búa yfir mikilli færni til að kenna stafræna borgaravitund, miðlalæsi og félagslegt netöryggi. Það er þó ekki alltaf staðan. Umræðan getur ekki einungis snúist um aðgengi að tækjum þegar við höfum ekki tryggt aðgengi að fræðslu, forvörnum og úrræðum til að bregðast við í alvarlegum tilfellum. Á fræðsla að vera unnin áfram af hugsjón og góðum vilja í sjálfboðavinnu? Hvernig erum við að styðja við starf þeirra kennara og frístundafulltrúa sem eru að vinna með stafræna tækni í sínu starfi? 3. Það eiga ekki öll börn síma Samkvæmt rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar HÍ í 53 grunnskólum um allt land áttu 87% barna í 4.-7. bekk og 97% í 8.-10. bekk sinni eigin síma. Flest börn eiga vissulega síma en ekki öll. Þessir símar eru ekki allir nýir og flottir snjallsímar. Sum börn eiga takkasíma og önnur börn eiga eldri síma. Ef símann á að nýta til náms sitja ekki öll börn við sama borð og hættan er að við mismunum börnum eftir efnahag og félagslegri stöðu. 4. Síminn er ekki eina skjátækið sem völ er á Margir skólar bjóða nemendum skjátæki eins og spjaldtölvur sem nota má í staðinn fyrir síma í einkaeigu. Skólar hafa litla yfirsýn yfir þau öpp og miðla sem er að finna í tækjum í einkaeigu en það er auðveldara að hafa slíka yfirsýn yfir tæki í eigu skólans. Þar er hægt að setja upp veggi, síur og stillingar sem betur tryggja öryggi og aðgengi nemenda. 5. Svigrúm fyrir mismunandi þarfir Hér er fjallað almennt um notkun á skjátækjum. Því er rétt að minna á að börn og ungmenni eru mörg og mismunandi eins og við öll. Útfærslan þarf að taka mið að því að skilið sé eftir svigrúm til að vinna með mismunandi þarfir barna og ungmenna, og áskoranir geta verið fjölbreyttar. Síminn getur haft hlutverki að gegna t.d. varðandi stýringu á lyfjagjöf, aðgengi fyrir sjónskerta og þýðingu fyrir þau sem ekki hafa íslensku sem móðurmál. Það er mikilvægt að við útilokum ekki nauðynleg hjálpartæki, fyrir þau börn sem þurfa á því að halda, í þeim tilfellum þar sem tæki í eigu skólans getur ekki leyst tæki í einkaeigu af hólmi. 6. Símafrí, símasátt eða símabann Samstaða, samráð og samtal eru lykilatriði þegar að við nálgumst þetta málefni. Fjölmiðlanefnd hefur aðstoðað fjölda skóla og sveitarfélaga við að útfæra reglur og ramma um skjánotkun í skólastarfi. Samhliða því hafa starfsmenn hennar staðið fyrir fræðslu sem náð hefur til 14.000 nemenda í yfir 100 skólum um allt land. Leiðarstefið í þeirri vinnu er ávallt að haft sé samráð við kennara, foreldra og nemendur, þar sem allir hópar fá fræðslu og síðan tækifæri til þess að koma sínum hugmyndum á framfæri. Þetta er eina leiðin til að skapa samstöðu, því mun líklegra er að einstaklingar taki þátt í að framfylgja reglum og ramma sem þeir sjálfir hafa átt þátt í að skapa. 7. Það verður eitthvað annað að koma í staðinn Skóli er meira en skólastofa, hann er samfélag. Þegar boðið er upp á óskert aðgengi að tækjum sem geta bætt við ýmiskonar áreiti er mikilvægt að horfa heildstætt á allt skólastarfið. Ef eitt verkfæri er tekið út verður annað að koma í staðinn eins og t.d. spjaldtölvur í eigu skóla í stað einkasíma í skólastofum. Þetta þarf líka að hafa í huga varðandi tímann milli kennslustunda. Hvað geta nemendur gert í frímínútum í staðinn fyrir að vera í símum sínum? Eru til borðspil, skákborð og borðtennisborð? Er bókasafnið opið og má leita þangað til að grípa í bók og fá næði? Er íþróttasalurinn opinn og má fara þangað til að fá útrás? 8. Stuðningur við mismunandi þarfir skóla Þegar að við horfum heildstætt á símanotkun í skólastarfi er rétt að hafa í huga að skólar landsins eru margir og ólíkir. Það hafaekki allir skólar í öllum sveitarfélögum sama aðgengi að öflugum fræðsluteymum og sömu úrræðum. Hvernig ætlum við að styðja við skóla í fámennum strjálbýlum sveitarfélögum? Hvernig ætlum við að styðja við skóla með fjölmenna árganga með flókna samsetningu ólíkra þarfa? Nýtum betur þá þekkingu sem hefur skapast á þeim stöðum þar sem reynsla er komin á vinnu með stafræna tækni í skólastarfi. Deilum hugmyndum, kennsluefni og styðjum betur hvert annað í vinnu með börnum og ungmennum. 9. Sjáum við skóginn fyrir trjánum? Það eru margir ólíkir aðilar sem vinna með börnum og ungmennum. Vegalengdir og boðleiðir milli heimilis, skóla, íþrótta-, tómstunda- og frístundastarfs geta verið mislangar og skýrar. Samvinna þeirra aðila sem vinna með börn getur þá einnig verið mismikið og ólíkt. Þá vakna spurningar um hverjar séu samskiptaleiðirnar? Er rétt að gera aðeins kröfu á skólaað ýmist banna eða móta ramma um símanotkun eða þarf að skoða þetta í stærra samhengi? 10. Símabann er ekki töfralausn Höfum í huga að símabann leysir ekki öll vandamál. Stefnumótun verður að halda áfram. Símabann í skólum leysir ekki áskoranir foreldra heima fyrir. Mikilvægt er að líta á málið heildstætt og halda áfram að vinna með örugga og ábyrga notkun skjátækja bæði heima fyrir rétt eins og gert er í skólum. Inni á Heilsuveru má finna leiðbeiningar fyrir foreldra sem nefnast Skjárinn og börnin sem unnar eru af Fjölmiðlanefnd og Geðheilsumiðstöð barna. Jafnframt er mikilvægt að tryggja áframhaldandi fræðslu fyrir börn, ungmenni, foreldra og allt starfsfólk skóla-, frístunda-, íþrótta og tómstunda. Hér má finna leiðbeiningar sem Umboðsmaður barna, Persónuvernd og Fjölmiðlanefnd settu saman fyrir starfsfólk, foreldra og ábyrgðaraðila um netið, samfélagsmiðla og börn. Að lokum er nauðsynlegt að farið sé í vinnu við að móta skýra heildarstefnu fyrir Ísland um miðla- og upplýsingalæsi ásamt félagslegu netöryggi. Höfundur er sviðstjóri SAFT – Netöryggismiðstöðvar Íslands sem heyrir undir Fjölmiðlanefnd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli Bragi Geirdal Símanotkun barna Skóla- og menntamál Grunnskólar Börn og uppeldi Mest lesið Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Fréttir af baggavélum og lömbum Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Fréttir af baggavélum og lömbum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir skrifar Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal skrifar Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir skrifar Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Sjá meira
Mikil umræða hefur skapast í samfélaginu um símabann í skólum í kjölfar þess að mennta- og barnamálaráðherra greindi frá fyrirhuguðu frumvarpi um að banna síma í skólum landsins. Hér eru 10 atriði inn í þá umræðu: 1. Lítum á innihaldið Símar í einkaeigu bjóða upp á aðgengi að ýmsum öppum og samfélagsmiðlum sem eru ekki við hæfi barna. Lágmarks aldurstakmark samfélagsmiðla er gjarnan 13 ár og byggir aldursmatið á söfnun persónuupplýsinga um börn. Þá þarf að huga að aðgengi barna að skaðlegu efni, áreiti og áreitni sem þau kunna að verða fyrir, en það er ekki tekið með í mati á aldursviðmiði samfélagsmiðla. Ef innihald efnis á samfélagmiðlum væri metið á sama hátt og bíómyndir og sjónvarpsþættir þá fengju sumir miðlar aldursmerkingu allt upp í 18 ára. 2. Notkun ekki sama og fræðsla Fræðsla er algjört lykilatriði í allri umræðu um síma og önnur skjátæki. Í mörgum skólum eru kennarar sem búa yfir mikilli færni til að kenna stafræna borgaravitund, miðlalæsi og félagslegt netöryggi. Það er þó ekki alltaf staðan. Umræðan getur ekki einungis snúist um aðgengi að tækjum þegar við höfum ekki tryggt aðgengi að fræðslu, forvörnum og úrræðum til að bregðast við í alvarlegum tilfellum. Á fræðsla að vera unnin áfram af hugsjón og góðum vilja í sjálfboðavinnu? Hvernig erum við að styðja við starf þeirra kennara og frístundafulltrúa sem eru að vinna með stafræna tækni í sínu starfi? 3. Það eiga ekki öll börn síma Samkvæmt rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar HÍ í 53 grunnskólum um allt land áttu 87% barna í 4.-7. bekk og 97% í 8.-10. bekk sinni eigin síma. Flest börn eiga vissulega síma en ekki öll. Þessir símar eru ekki allir nýir og flottir snjallsímar. Sum börn eiga takkasíma og önnur börn eiga eldri síma. Ef símann á að nýta til náms sitja ekki öll börn við sama borð og hættan er að við mismunum börnum eftir efnahag og félagslegri stöðu. 4. Síminn er ekki eina skjátækið sem völ er á Margir skólar bjóða nemendum skjátæki eins og spjaldtölvur sem nota má í staðinn fyrir síma í einkaeigu. Skólar hafa litla yfirsýn yfir þau öpp og miðla sem er að finna í tækjum í einkaeigu en það er auðveldara að hafa slíka yfirsýn yfir tæki í eigu skólans. Þar er hægt að setja upp veggi, síur og stillingar sem betur tryggja öryggi og aðgengi nemenda. 5. Svigrúm fyrir mismunandi þarfir Hér er fjallað almennt um notkun á skjátækjum. Því er rétt að minna á að börn og ungmenni eru mörg og mismunandi eins og við öll. Útfærslan þarf að taka mið að því að skilið sé eftir svigrúm til að vinna með mismunandi þarfir barna og ungmenna, og áskoranir geta verið fjölbreyttar. Síminn getur haft hlutverki að gegna t.d. varðandi stýringu á lyfjagjöf, aðgengi fyrir sjónskerta og þýðingu fyrir þau sem ekki hafa íslensku sem móðurmál. Það er mikilvægt að við útilokum ekki nauðynleg hjálpartæki, fyrir þau börn sem þurfa á því að halda, í þeim tilfellum þar sem tæki í eigu skólans getur ekki leyst tæki í einkaeigu af hólmi. 6. Símafrí, símasátt eða símabann Samstaða, samráð og samtal eru lykilatriði þegar að við nálgumst þetta málefni. Fjölmiðlanefnd hefur aðstoðað fjölda skóla og sveitarfélaga við að útfæra reglur og ramma um skjánotkun í skólastarfi. Samhliða því hafa starfsmenn hennar staðið fyrir fræðslu sem náð hefur til 14.000 nemenda í yfir 100 skólum um allt land. Leiðarstefið í þeirri vinnu er ávallt að haft sé samráð við kennara, foreldra og nemendur, þar sem allir hópar fá fræðslu og síðan tækifæri til þess að koma sínum hugmyndum á framfæri. Þetta er eina leiðin til að skapa samstöðu, því mun líklegra er að einstaklingar taki þátt í að framfylgja reglum og ramma sem þeir sjálfir hafa átt þátt í að skapa. 7. Það verður eitthvað annað að koma í staðinn Skóli er meira en skólastofa, hann er samfélag. Þegar boðið er upp á óskert aðgengi að tækjum sem geta bætt við ýmiskonar áreiti er mikilvægt að horfa heildstætt á allt skólastarfið. Ef eitt verkfæri er tekið út verður annað að koma í staðinn eins og t.d. spjaldtölvur í eigu skóla í stað einkasíma í skólastofum. Þetta þarf líka að hafa í huga varðandi tímann milli kennslustunda. Hvað geta nemendur gert í frímínútum í staðinn fyrir að vera í símum sínum? Eru til borðspil, skákborð og borðtennisborð? Er bókasafnið opið og má leita þangað til að grípa í bók og fá næði? Er íþróttasalurinn opinn og má fara þangað til að fá útrás? 8. Stuðningur við mismunandi þarfir skóla Þegar að við horfum heildstætt á símanotkun í skólastarfi er rétt að hafa í huga að skólar landsins eru margir og ólíkir. Það hafaekki allir skólar í öllum sveitarfélögum sama aðgengi að öflugum fræðsluteymum og sömu úrræðum. Hvernig ætlum við að styðja við skóla í fámennum strjálbýlum sveitarfélögum? Hvernig ætlum við að styðja við skóla með fjölmenna árganga með flókna samsetningu ólíkra þarfa? Nýtum betur þá þekkingu sem hefur skapast á þeim stöðum þar sem reynsla er komin á vinnu með stafræna tækni í skólastarfi. Deilum hugmyndum, kennsluefni og styðjum betur hvert annað í vinnu með börnum og ungmennum. 9. Sjáum við skóginn fyrir trjánum? Það eru margir ólíkir aðilar sem vinna með börnum og ungmennum. Vegalengdir og boðleiðir milli heimilis, skóla, íþrótta-, tómstunda- og frístundastarfs geta verið mislangar og skýrar. Samvinna þeirra aðila sem vinna með börn getur þá einnig verið mismikið og ólíkt. Þá vakna spurningar um hverjar séu samskiptaleiðirnar? Er rétt að gera aðeins kröfu á skólaað ýmist banna eða móta ramma um símanotkun eða þarf að skoða þetta í stærra samhengi? 10. Símabann er ekki töfralausn Höfum í huga að símabann leysir ekki öll vandamál. Stefnumótun verður að halda áfram. Símabann í skólum leysir ekki áskoranir foreldra heima fyrir. Mikilvægt er að líta á málið heildstætt og halda áfram að vinna með örugga og ábyrga notkun skjátækja bæði heima fyrir rétt eins og gert er í skólum. Inni á Heilsuveru má finna leiðbeiningar fyrir foreldra sem nefnast Skjárinn og börnin sem unnar eru af Fjölmiðlanefnd og Geðheilsumiðstöð barna. Jafnframt er mikilvægt að tryggja áframhaldandi fræðslu fyrir börn, ungmenni, foreldra og allt starfsfólk skóla-, frístunda-, íþrótta og tómstunda. Hér má finna leiðbeiningar sem Umboðsmaður barna, Persónuvernd og Fjölmiðlanefnd settu saman fyrir starfsfólk, foreldra og ábyrgðaraðila um netið, samfélagsmiðla og börn. Að lokum er nauðsynlegt að farið sé í vinnu við að móta skýra heildarstefnu fyrir Ísland um miðla- og upplýsingalæsi ásamt félagslegu netöryggi. Höfundur er sviðstjóri SAFT – Netöryggismiðstöðvar Íslands sem heyrir undir Fjölmiðlanefnd.
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar
Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar