Réttlæta ofbeldi með því að þolandi eigi það skilið Rafn Ágúst Ragnarsson skrifar 13. mars 2025 20:31 Margrét Valdimarsdóttir er dósent í félags- og afbrotafræði. Vísir/Arnar Dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands segir fangelsin full af ofbeldisfólki sem telja sín brot vægara eðlis en annarra. Fréttir af manndrápi í Gufunesi á dögunum sé til marks um varhugaverða þróun. Margrét Valdimarsdóttir, dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands, segir það algengt að ofbeldisfullt fólk réttlæti eigin afbrot með því að þolandinn hafi gerst sekur um það sem þeir álíta verri brot. „Við vitum að fangelsi eru full af fólki sem fordæma ofbeldi, meira að segja fólk sem hefur hlotið dóma fyrir ofbeldisbrot, en telja sitt eigið brot vera á einhvern hátt örðuvísi eða réttlætanlegt og algengasta réttlætingin fyrir ofbeldi eða til að firra sig ábyrgð er að þolandinn hafi átt það skilið,“ segir Margrét sem fór yfir þessi mál í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag. Hetjudýrkun ofbeldismanna Hún segir það valda sér óhug að fylgjast með athugasemdum á fréttum um slík ofbeldismál þar sem gerendur séu oft málaðir upp sem hetjur fyrir að taka lögin í sínar hendur. Hún segir það hættulega hugmyndafræði að ofbeldi sé talið réttlætanlegt að því gefnu að því sé beint að ákveðnum þolendum. Það sé algengt að ofbeldismenn réttlæti ódæðuverk sín á þann hátt að þolendurnir hafi átt það skilið. Hvort sem um ræði tálbeituhópa sem kúga fé úr og veitist að grunuðum kynferðisafbrotamönnum eða heimilisofbeldismál. „Þegar við lesum um ofbeldi í fjölmiðlum þá ættum við að fordæma það óháð því hver varð fyrir því,“ segir Margrét. Samþjöppun fólks með félagslega vanda varhugaverð Margrét segir jafnframt að ofbeldisbrotum meðal ungs fólks fari almennt fjölgandi. Fleiri ofbeldisbrot komi upp í ákveðnum hverfum og er það breytilegt eftir tímum um hvaða hverfi ræður. Sterkar vísbendingar séu um að gengjamyndanir séu að verða algengari. „Þegar krakkar fara að mynda svona hópa eykst brotahegðun þeirra og ofbeldi. Þess vegna er mikilvægt að bregðast strax við þegar vart verður við vísbendingar um það í skólaumhverfinu,“ segir hún. Sjálf ólst hún upp í Breiðholti í blokk þar sem mikið var um hvers kyns félagsleg vandamál. Hún segist hafa haft jákvæða upplifun af því þar sem hún ólst sjálf upp við fátækt. „Maður var ekki eini fátæki krakkinn í blokkinni, bekknum eða skólanum. En það getur líka leitt til þess að það verði fleiri vandamál,“ segir hún. Hún segir það liggja fyrir að algengara sé að hegðunarvandi komi upp þegar foreldrar hafi ekki tíma eða orku til að sinna uppeldi og aga. Einstæðir foreldrar og foreldrar sem vinni tvö störf hafi oft ekki ráð á því að sinna börnum sínum nægilega vel. Nauðsynlegt að huga að hinum börnunum Ungur aldur gerenda í málum á borð við það sem blossað hefur upp í Breiðholtsskóla og mikið hefur verið fjallað um síðustu vikur vekji þó spurningar. „Þegar vandamálið er orðið svona stórt spyr maður sig hvort þurfi ekki að dreifa þessum gerendahóp. Það eiga öll börn rétt á að ganga í skóla á Íslandi en eiga öll börn rétt á að ganga í sama skólann?“ segir hún. Það sé nauðsynlegt að huga betur að hinum börnunum, þolendunum, sem geti orðið fyrir alvarlegum afleiðingum þess að vera stanslaust í ofbeldisfullu umhverfi. „Þið getið rétt ímyndað ykkur hverjar afleiðingarnar eru af því að vera á þessum aldri og upplifa stöðugan ótta, í þínu nærumhverfi. Þú átt að upplifa þig öruggan í skólaumhverfinu. Þarna þarf að bregðast við á mjög ákveðinn hátt og það er auðvitað best að bregðast við strax og með því að beita stuðning og virkja foreldra til að sinna sínu hlutverki,“ segir hún. „Ef það hefur verið reynt og það hefur einfaldlega ekki gengið þarf að grípa til sterkari inngripa,“ segir Margrét. Ofbeldi barna Manndráp í Gufunesi Ofbeldi gegn börnum Barnavernd Börn og uppeldi Reykjavík síðdegis Skóla- og menntamál Mest lesið Þjóðarsorg lýst yfir í Portgúal Erlent Guðrún Björk Kristmundsdóttir hjá Bæjarins beztu er látin Innlent „Furðuutanríkisstefna“ Trump hafi rekið Indland í fangið á Kínverjum Innlent Lögregla tók hús á Skorrdælingum sem fjölgar í aðdraganda kosninga Innlent Pútín og Xi ræddu ódauðleika í gegnum líffæragjöf Erlent „Við hvað ertu hræddur?“ Innlent Mjótt á munum í Noregi og líkur á flókinni stjórnarmyndun Erlent Svikahrappurinn gripinn glóðvolgur og grunaður um fleiri svik Innlent Mótmæla hugmyndum um innlimun nær alls Vesturbakkans Erlent Fimmtán látnir hið minnsta eftir að kláfur fór út af sporinu Erlent Fleiri fréttir Guðrún Björk Kristmundsdóttir hjá Bæjarins beztu er látin „Furðuutanríkisstefna“ Trump hafi rekið Indland í fangið á Kínverjum Lögregla tók hús á Skorrdælingum sem fjölgar í aðdraganda kosninga Gætu fengið að kjósa í sínu gamla sveitarfélagi „Við hvað ertu hræddur?“ Nálgunarbannið of torsótt og máttlaust án ökklabands Trump tilnefnir sendiherrann nýja SHÍ gagnrýnir fækkun heilbrigðiseftirlita Samstaða hinsegin samfélagsins, skiptar skoðanir Grindvíkinga og Labubu-æði Reyndust hafa þýfi úr fleiri innbrotum í fórum sínum „Það skiptir máli að vera í réttu bandalagi“ Svikahrappurinn gripinn glóðvolgur og grunaður um fleiri svik Eitt kynferðisbrot tilkynnt til lögreglu eftir Þjóðhátíð Stuðningurinn við Úkraínu beintengdur öryggi Íslands Dregið hefur úr skriðuhættu Gervigreindin taki undir ranghugmyndir og skorti næmni Svikahrappur bankaði upp á og hafði peninga af eldri borgurum Afsala hollvinasamtökum félagsheimilinu á Flateyri Leita enn manna eftir að hnífur var dreginn upp í Breiðholti Skýra mætti lög um útfarir til að koma í veg fyrir óvissu Vill skylda þá sem sæta nálgunarbanni til að bera ökklabönd Segir andúð meiri í garð Miðflokksmanna en trans fólks Kristrún í Kaupmannahöfn með Selenskí og fleirum Hundruð sprengjusérfræðinga koma saman á Íslandi Húðin gleymi engu og ekki hægt að taka til baka skaðann sem er skeður Kristrún fundar með Selenskí og öðrum leiðtogum í dag Heimilisofbeldi og umsátur varði samfélagið allt Rannsaka stórfellda líkamsárás í Seljahverfi Vegaframkvæmdir við Höfðabakka valdi bæði umferðaröngþveiti og töfum Enn eigi margir eftir að gera upp hug sinn um aðildarviðræður Sjá meira
Margrét Valdimarsdóttir, dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands, segir það algengt að ofbeldisfullt fólk réttlæti eigin afbrot með því að þolandinn hafi gerst sekur um það sem þeir álíta verri brot. „Við vitum að fangelsi eru full af fólki sem fordæma ofbeldi, meira að segja fólk sem hefur hlotið dóma fyrir ofbeldisbrot, en telja sitt eigið brot vera á einhvern hátt örðuvísi eða réttlætanlegt og algengasta réttlætingin fyrir ofbeldi eða til að firra sig ábyrgð er að þolandinn hafi átt það skilið,“ segir Margrét sem fór yfir þessi mál í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag. Hetjudýrkun ofbeldismanna Hún segir það valda sér óhug að fylgjast með athugasemdum á fréttum um slík ofbeldismál þar sem gerendur séu oft málaðir upp sem hetjur fyrir að taka lögin í sínar hendur. Hún segir það hættulega hugmyndafræði að ofbeldi sé talið réttlætanlegt að því gefnu að því sé beint að ákveðnum þolendum. Það sé algengt að ofbeldismenn réttlæti ódæðuverk sín á þann hátt að þolendurnir hafi átt það skilið. Hvort sem um ræði tálbeituhópa sem kúga fé úr og veitist að grunuðum kynferðisafbrotamönnum eða heimilisofbeldismál. „Þegar við lesum um ofbeldi í fjölmiðlum þá ættum við að fordæma það óháð því hver varð fyrir því,“ segir Margrét. Samþjöppun fólks með félagslega vanda varhugaverð Margrét segir jafnframt að ofbeldisbrotum meðal ungs fólks fari almennt fjölgandi. Fleiri ofbeldisbrot komi upp í ákveðnum hverfum og er það breytilegt eftir tímum um hvaða hverfi ræður. Sterkar vísbendingar séu um að gengjamyndanir séu að verða algengari. „Þegar krakkar fara að mynda svona hópa eykst brotahegðun þeirra og ofbeldi. Þess vegna er mikilvægt að bregðast strax við þegar vart verður við vísbendingar um það í skólaumhverfinu,“ segir hún. Sjálf ólst hún upp í Breiðholti í blokk þar sem mikið var um hvers kyns félagsleg vandamál. Hún segist hafa haft jákvæða upplifun af því þar sem hún ólst sjálf upp við fátækt. „Maður var ekki eini fátæki krakkinn í blokkinni, bekknum eða skólanum. En það getur líka leitt til þess að það verði fleiri vandamál,“ segir hún. Hún segir það liggja fyrir að algengara sé að hegðunarvandi komi upp þegar foreldrar hafi ekki tíma eða orku til að sinna uppeldi og aga. Einstæðir foreldrar og foreldrar sem vinni tvö störf hafi oft ekki ráð á því að sinna börnum sínum nægilega vel. Nauðsynlegt að huga að hinum börnunum Ungur aldur gerenda í málum á borð við það sem blossað hefur upp í Breiðholtsskóla og mikið hefur verið fjallað um síðustu vikur vekji þó spurningar. „Þegar vandamálið er orðið svona stórt spyr maður sig hvort þurfi ekki að dreifa þessum gerendahóp. Það eiga öll börn rétt á að ganga í skóla á Íslandi en eiga öll börn rétt á að ganga í sama skólann?“ segir hún. Það sé nauðsynlegt að huga betur að hinum börnunum, þolendunum, sem geti orðið fyrir alvarlegum afleiðingum þess að vera stanslaust í ofbeldisfullu umhverfi. „Þið getið rétt ímyndað ykkur hverjar afleiðingarnar eru af því að vera á þessum aldri og upplifa stöðugan ótta, í þínu nærumhverfi. Þú átt að upplifa þig öruggan í skólaumhverfinu. Þarna þarf að bregðast við á mjög ákveðinn hátt og það er auðvitað best að bregðast við strax og með því að beita stuðning og virkja foreldra til að sinna sínu hlutverki,“ segir hún. „Ef það hefur verið reynt og það hefur einfaldlega ekki gengið þarf að grípa til sterkari inngripa,“ segir Margrét.
Ofbeldi barna Manndráp í Gufunesi Ofbeldi gegn börnum Barnavernd Börn og uppeldi Reykjavík síðdegis Skóla- og menntamál Mest lesið Þjóðarsorg lýst yfir í Portgúal Erlent Guðrún Björk Kristmundsdóttir hjá Bæjarins beztu er látin Innlent „Furðuutanríkisstefna“ Trump hafi rekið Indland í fangið á Kínverjum Innlent Lögregla tók hús á Skorrdælingum sem fjölgar í aðdraganda kosninga Innlent Pútín og Xi ræddu ódauðleika í gegnum líffæragjöf Erlent „Við hvað ertu hræddur?“ Innlent Mjótt á munum í Noregi og líkur á flókinni stjórnarmyndun Erlent Svikahrappurinn gripinn glóðvolgur og grunaður um fleiri svik Innlent Mótmæla hugmyndum um innlimun nær alls Vesturbakkans Erlent Fimmtán látnir hið minnsta eftir að kláfur fór út af sporinu Erlent Fleiri fréttir Guðrún Björk Kristmundsdóttir hjá Bæjarins beztu er látin „Furðuutanríkisstefna“ Trump hafi rekið Indland í fangið á Kínverjum Lögregla tók hús á Skorrdælingum sem fjölgar í aðdraganda kosninga Gætu fengið að kjósa í sínu gamla sveitarfélagi „Við hvað ertu hræddur?“ Nálgunarbannið of torsótt og máttlaust án ökklabands Trump tilnefnir sendiherrann nýja SHÍ gagnrýnir fækkun heilbrigðiseftirlita Samstaða hinsegin samfélagsins, skiptar skoðanir Grindvíkinga og Labubu-æði Reyndust hafa þýfi úr fleiri innbrotum í fórum sínum „Það skiptir máli að vera í réttu bandalagi“ Svikahrappurinn gripinn glóðvolgur og grunaður um fleiri svik Eitt kynferðisbrot tilkynnt til lögreglu eftir Þjóðhátíð Stuðningurinn við Úkraínu beintengdur öryggi Íslands Dregið hefur úr skriðuhættu Gervigreindin taki undir ranghugmyndir og skorti næmni Svikahrappur bankaði upp á og hafði peninga af eldri borgurum Afsala hollvinasamtökum félagsheimilinu á Flateyri Leita enn manna eftir að hnífur var dreginn upp í Breiðholti Skýra mætti lög um útfarir til að koma í veg fyrir óvissu Vill skylda þá sem sæta nálgunarbanni til að bera ökklabönd Segir andúð meiri í garð Miðflokksmanna en trans fólks Kristrún í Kaupmannahöfn með Selenskí og fleirum Hundruð sprengjusérfræðinga koma saman á Íslandi Húðin gleymi engu og ekki hægt að taka til baka skaðann sem er skeður Kristrún fundar með Selenskí og öðrum leiðtogum í dag Heimilisofbeldi og umsátur varði samfélagið allt Rannsaka stórfellda líkamsárás í Seljahverfi Vegaframkvæmdir við Höfðabakka valdi bæði umferðaröngþveiti og töfum Enn eigi margir eftir að gera upp hug sinn um aðildarviðræður Sjá meira