Sumarblús Flosi Þorgeirsson skrifar 23. mars 2025 21:31 Nú hækkar sól á lofti. Hið kalda tak vetursins linast. Sorti og drungi hverfur. Léttara verður yfir fólki, útigrillin eru fægð, tjöld viðruð og lögð drög að því hvernig skal nýta þennan magnaða tíma sem íslenska sumarið er. Þó eru ekki allir sem hlakka til sumars. Ákveðinn hópur fólks vill ekkert heitar en finna sömu gleði og tilhlökkun eins og flest sitt samferðafólk. En sú góða tilfinning hreiðrar ekki um sig hjá öllum. Margir hafa þá mynd af þunglyndi að það sé depurð. Þetta fólk sé alltaf leitt og dapurt. Svo er ekki. Þunglyndi er grár tómleiki. Allar tilfinningar dofna, jafnt andlegar sem líkamlegar. Löngun í mat og jafnvel kynlíf minnkar. Þú ert mögulega búin(n) að skipuleggja sumarleyfi á frábærum stað en tilhlökkun er engin. Þunglyndi drepur tilfinningar. Depurð, sorg og söknuður eru eðlilegar tilfinningar. Það er aftur á móti ekkert eðlilegt við þunglyndi. Þessvegna er það skilgreint sem sjúkdómur. Meira að segja mjög hættulegur sjúkdómur. Rannsóknir sýna að sjálfsvíg eru algengari að sumri til. Vetrarblúsinn er öðruvísi en sumarblús. Á veturna er mikill doði sem einkennist af orkuleysi. „Venjulega“ fólkið sem er svo heppið að burðast ekki með þunglyndi, finnur þó einnig fyrir þessu. Það hefur meiri skilning á þyngslum og doða okkar, hinna þunglyndu. Svo er ekki þegar fuglar byrja að syngja og boða vorfögnuð. Sumarblúsinn er því að mörgu leyti erfiðari. Þunglyndið ræðst öðruvísi á okkur er sólin skríður hærra á loft. Við rífum okkur jafnvel meira niður. Ein af ástæðunum fyrir þessu er að samfélagið gerir ráð fyrir að allir eigi að vera glaðir að sumri til. Þeir sem glíma við þunglyndi finna þá fyrir aukinni firringu – „Af hverju er ég ekki hamingjusamur þegar allt í kringum mig kallar á gleði?“ Slík tilfinning getur aukið sjálfsásakanir og vanmáttarkennd. Að auki getur líkaminn átt erfitt með að stilla sig af þegar birtutíminn lengist, og svefntruflanir – algengur fylgifiskur sumars – geta gert þunglyndi enn verra. Þó að engin einhlít skýring sé á því, er talið að þessi árstíðabundna aukning tengist því að fólk sem hefur verið mjög veikt að vetri til finni skammvinna orkuaukningu á vorin – en án þess að líðan þess hafi raunverulega batnað. Slík blanda getur verið hættuleg. Lífshættuleg. Það er þetta niðurrif sem er mun hættulegra en vetrardoðinn. Þunglyndið hefur aðeins eitt markmið: Að koma okkur í gröfina sem fyrst. Ólíkt krabbameini eða öðrum slíkum sjúkdómum, getur þunglyndið sjálft ekki drepið okkur. Það þarf að sannfæra okkur um að falla fyrir eigin hendi. Fyrir suma getur sumarið verið jafn erfitt, ef ekki erfiðara, en svartasta skammdegið. Þess vegna skiptir máli að vera vakandi fyrir merkjum um vanlíðan í kringum sig – líka þegar sólin skín sem skærast. Það er þó ýmislegt sem við getum gert svo að grámanum takist ekki sitt grimma ætlunarverk. Nauðsynlegt er að reyna að viðhalda rútínu hvað varðar svefn, mataræði og hreyfingu. Mundu að það er engin skylda að njóta sumarsins eins og aðrir. Við erum öll ólík. Það er í lagi að vera ekki í sólskinsskapi þótt sól sé björt. Samfélagsmiðlar fyllast af myndum af hamingjusömu fólki í sumarsól, en það er aðeins ein hlið á lífinu. Að draga sig í hlé frá slíkum samanburði getur hjálpað. Ekki burðast ein(n) með þína vanlíðan. Það hjálpar að tala við vin sem skilur þig, eða þá fagaðila. Aðstandendur geta hjálpað með því að gera ekki lítið úr okkar vanlíðan. Frasar eins og „Farðu bara út í sólina, þá líður þér betur“ eða „Af hverju ertu svona leið(ur) þegar það er svona gott veður?“ gera bara illt verra. Þunglyndi að sumri til getur verið erfitt að skilja fyrir þá sem ekki hafa upplifað það, en stuðningur snýst oft um að vera til staðar án þess að þurfa að „laga“ hlutina. Setning eins og: „Langar þig að koma í kaffibolla? Engin pressa, bara ef þú treystir þér“, er aftur á móti virkilega hjálpleg. Ekki segja hinum þunglynda hvað hann „ætti“ að gera. Spyrjið frekar hvernig þið getið hjálpað. Bjóða fram hjálp eða jafnvel eitthvað einfalt eins og að stinga upp á göngutúr saman getur gert gæfumun. Leyfum þunglyndinu ekki að eyðileggja fyrir okkur hið yndislega sumar! Höfundur er sagnfræðingur og tónlistarmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Mest lesið „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Nú hækkar sól á lofti. Hið kalda tak vetursins linast. Sorti og drungi hverfur. Léttara verður yfir fólki, útigrillin eru fægð, tjöld viðruð og lögð drög að því hvernig skal nýta þennan magnaða tíma sem íslenska sumarið er. Þó eru ekki allir sem hlakka til sumars. Ákveðinn hópur fólks vill ekkert heitar en finna sömu gleði og tilhlökkun eins og flest sitt samferðafólk. En sú góða tilfinning hreiðrar ekki um sig hjá öllum. Margir hafa þá mynd af þunglyndi að það sé depurð. Þetta fólk sé alltaf leitt og dapurt. Svo er ekki. Þunglyndi er grár tómleiki. Allar tilfinningar dofna, jafnt andlegar sem líkamlegar. Löngun í mat og jafnvel kynlíf minnkar. Þú ert mögulega búin(n) að skipuleggja sumarleyfi á frábærum stað en tilhlökkun er engin. Þunglyndi drepur tilfinningar. Depurð, sorg og söknuður eru eðlilegar tilfinningar. Það er aftur á móti ekkert eðlilegt við þunglyndi. Þessvegna er það skilgreint sem sjúkdómur. Meira að segja mjög hættulegur sjúkdómur. Rannsóknir sýna að sjálfsvíg eru algengari að sumri til. Vetrarblúsinn er öðruvísi en sumarblús. Á veturna er mikill doði sem einkennist af orkuleysi. „Venjulega“ fólkið sem er svo heppið að burðast ekki með þunglyndi, finnur þó einnig fyrir þessu. Það hefur meiri skilning á þyngslum og doða okkar, hinna þunglyndu. Svo er ekki þegar fuglar byrja að syngja og boða vorfögnuð. Sumarblúsinn er því að mörgu leyti erfiðari. Þunglyndið ræðst öðruvísi á okkur er sólin skríður hærra á loft. Við rífum okkur jafnvel meira niður. Ein af ástæðunum fyrir þessu er að samfélagið gerir ráð fyrir að allir eigi að vera glaðir að sumri til. Þeir sem glíma við þunglyndi finna þá fyrir aukinni firringu – „Af hverju er ég ekki hamingjusamur þegar allt í kringum mig kallar á gleði?“ Slík tilfinning getur aukið sjálfsásakanir og vanmáttarkennd. Að auki getur líkaminn átt erfitt með að stilla sig af þegar birtutíminn lengist, og svefntruflanir – algengur fylgifiskur sumars – geta gert þunglyndi enn verra. Þó að engin einhlít skýring sé á því, er talið að þessi árstíðabundna aukning tengist því að fólk sem hefur verið mjög veikt að vetri til finni skammvinna orkuaukningu á vorin – en án þess að líðan þess hafi raunverulega batnað. Slík blanda getur verið hættuleg. Lífshættuleg. Það er þetta niðurrif sem er mun hættulegra en vetrardoðinn. Þunglyndið hefur aðeins eitt markmið: Að koma okkur í gröfina sem fyrst. Ólíkt krabbameini eða öðrum slíkum sjúkdómum, getur þunglyndið sjálft ekki drepið okkur. Það þarf að sannfæra okkur um að falla fyrir eigin hendi. Fyrir suma getur sumarið verið jafn erfitt, ef ekki erfiðara, en svartasta skammdegið. Þess vegna skiptir máli að vera vakandi fyrir merkjum um vanlíðan í kringum sig – líka þegar sólin skín sem skærast. Það er þó ýmislegt sem við getum gert svo að grámanum takist ekki sitt grimma ætlunarverk. Nauðsynlegt er að reyna að viðhalda rútínu hvað varðar svefn, mataræði og hreyfingu. Mundu að það er engin skylda að njóta sumarsins eins og aðrir. Við erum öll ólík. Það er í lagi að vera ekki í sólskinsskapi þótt sól sé björt. Samfélagsmiðlar fyllast af myndum af hamingjusömu fólki í sumarsól, en það er aðeins ein hlið á lífinu. Að draga sig í hlé frá slíkum samanburði getur hjálpað. Ekki burðast ein(n) með þína vanlíðan. Það hjálpar að tala við vin sem skilur þig, eða þá fagaðila. Aðstandendur geta hjálpað með því að gera ekki lítið úr okkar vanlíðan. Frasar eins og „Farðu bara út í sólina, þá líður þér betur“ eða „Af hverju ertu svona leið(ur) þegar það er svona gott veður?“ gera bara illt verra. Þunglyndi að sumri til getur verið erfitt að skilja fyrir þá sem ekki hafa upplifað það, en stuðningur snýst oft um að vera til staðar án þess að þurfa að „laga“ hlutina. Setning eins og: „Langar þig að koma í kaffibolla? Engin pressa, bara ef þú treystir þér“, er aftur á móti virkilega hjálpleg. Ekki segja hinum þunglynda hvað hann „ætti“ að gera. Spyrjið frekar hvernig þið getið hjálpað. Bjóða fram hjálp eða jafnvel eitthvað einfalt eins og að stinga upp á göngutúr saman getur gert gæfumun. Leyfum þunglyndinu ekki að eyðileggja fyrir okkur hið yndislega sumar! Höfundur er sagnfræðingur og tónlistarmaður.
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun