Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar 8. maí 2025 00:00 Opið bréf til Velferðarsviðs Reykjavíkurborgar, Félagsbústaða og Félags- og húsnæðismálaráðherra Í vikunni var Sigurbjörg Jónsdóttir borin út úr félagslegu húsnæði sínu í Reykjavík því hún hafði ekki borgað leigu í þrjá mánuði. Hún sat eftir ein og ráðalaus með eigur sínar í plastpokum á gangstéttinni – og Ísland, sem segist byggja á velferð, horfði á. Við sem samfélag þurfum að spyrja okkur: Hvernig getur það gerst að kona sem hefur orðið fyrir ofbeldi í eigin húsnæði og er háð almannatryggingum fái ekki vernd? Hvernig getur tveggja daga fyrirvari verið talinn nægur til að svipta hana öryggi og skjól? Það sem verra er: Þetta er ekki einstakt atvik. Þetta er birtingarmynd kerfis sem oft virkar of hægt, of harðneskjulega og of kerfisbundið gegn þeim sem þurfa mest á hjálp að halda. Við verðum að gera betur. Lausnir sem virka – og ættu að vera sjálfsagðar Það ætti að vera hægt að tryggja að leigugreiðslur fari beint frá Tryggingastofnun (TR) til Félagsbústaða fyrir þá sem búa í félagslegu húsnæði og eiga rétt á bótum. Þetta myndi koma í veg fyrir vanskil og tryggja að fólk í viðkvæmri stöðu lendi ekki á götunni vegna kerfislegra örðugleika. Á Íslandi er hægt að sækja um húsnæðisbætur og sérstakan húsnæðisstuðning sem eru greiddir beint til leigusala og dregnir frá leigu. Þetta ferli krefst þó virkrar þátttöku leigjanda og getur reynst flókið fyrir þá sem glíma við félagslegar eða andlegar áskoranir. Það er því afar mikilvægt að kerfið bjóði upp á einfaldari og sjálfvirkari leið fyrir viðkvæma hópa – t.d. með sérstakri klausu í samningi eða samþykkt við upphaf leigu, þar sem viðkomandi bótakerfi greiðir leiguna beint til leigusala. Norðurlöndin – lausnir með lengri fresti og samningaleið Þótt grunnkerfið á Norðurlöndunum sé svipað því sem tíðkast á Íslandi – að húsnæðisbætur og stuðningur séu veittir beint til leigusala við ákveðnar aðstæður – þá er umtalsverður munur á framkvæmdinni. Í löndum eins og Noregi, Danmörku og Svíþjóð: Er algengt að leigjandi fái mun lengri frest áður en gripið er til aðgerða vegna vanskila. Eru félagslegar þjónustur virkar í því að bjóða samningaleið, aðlögun greiðslna eða tímabundna niðurfellingu. Er meira svigrúm til að virkja aðstoð áður en einstaklingur missir húsnæði. Í þessum löndum er lögð meiri áhersla á samráð, sveigjanleika og varúð áður en gripið er til útburðar – í anda félagslegs réttlætis og velferðar. Húsaleigubætur sem renna beint til leigusala Í Noregi er bostøtte greidd beint til leigusala fyrir þá sem þess óska. Í Danmörku er boligstøtte algeng og oft greidd beint til leigusala. Í Finnlandi er General Housing Allowance greiddur beint til leigusala við ákveðnar aðstæður. Í Svíþjóð er bostadsbidrag yfirleitt greiddur til leigjanda, en hægt er að óska eftir að hann fari beint til leigusala. Önnur kerfi sem veita raunverulegt skjól: 1. Írland – Housing Assistance Payment (HAP) Ríkið greiðir alla leiguna beint til leigusala. Leigjandinn greiðir lítið framlag til sveitarfélagsins. Kerfið er sjálfvirkt og hannað til að tryggja stöðugleika. 2. Bretland – Universal Credit (Housing Element) Ef leigjandi er viðkvæmur (t.d. með örorku, geðraskanir) er leigan greidd beint til leigusala. Ferlið heitir Managed Payment to Landlord og krefst ekki mikillar þátttöku frá einstaklingnum sjálfum. 3. Noregur – Bostøtte + félagslegar greiðslur Í félagslegu húsnæði, ef tekjur eru lágar, getur öll leigan verið greidd úr opinberum sjóðum. Greiðslur fara þá beint til leigusala án milligöngu. Slík kerfi draga úr hættu á vanskilum og útburði, og veita fólki með flóknar aðstæður raunverulegt öryggi. Þetta tryggir bæði öryggi leigjandans og dregur úr álagi á félagsleg úrræði og neyðarskýli. ✍️ Tillaga Við leggjum til að sett verði skýr og mannúðleg reglugerð sem heimilar eða krefst þess í ákveðnum tilfellum, að húsaleiga sé greidd beint frá TR til Félagsbústaða. Þetta myndi: Draga úr hættu á útburði, Létta á félagskerfinu og neyðarskýlum, Veita fólki öruggt skjól sem það hefur lögvarinn rétt á. Kerfið á ekki að verða fólki að falli. Það á að lyfta, vernda og veita öryggi. Við skuldum Sigurbjörgu – og þeim sem eftir fylgja – að bregðast við og breyta kerfinu fólkinu í hag. Heimildir: Félagsbústaðir – Leigusamningur og stuðningur OECD – Norway: Tax and Benefit systems Info Norden – Housing benefit in Sweden National Housing Welfare Statistics – Finland & Denmark Eurofound – Housing insecurity in Europe (skýrslur um félagslegt húsnæði og útburði) Department for Work and Pensions – UK: Universal Credit housing payments Housing Agency Ireland – Overview of HAP (Housing Assistance Payment) Höfundur er Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir, trúnaðarmaður Samtaka aðstandenda og fíknisjúkra Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fíkn Málefni heimilislausra Reykjavík Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Opið bréf til Velferðarsviðs Reykjavíkurborgar, Félagsbústaða og Félags- og húsnæðismálaráðherra Í vikunni var Sigurbjörg Jónsdóttir borin út úr félagslegu húsnæði sínu í Reykjavík því hún hafði ekki borgað leigu í þrjá mánuði. Hún sat eftir ein og ráðalaus með eigur sínar í plastpokum á gangstéttinni – og Ísland, sem segist byggja á velferð, horfði á. Við sem samfélag þurfum að spyrja okkur: Hvernig getur það gerst að kona sem hefur orðið fyrir ofbeldi í eigin húsnæði og er háð almannatryggingum fái ekki vernd? Hvernig getur tveggja daga fyrirvari verið talinn nægur til að svipta hana öryggi og skjól? Það sem verra er: Þetta er ekki einstakt atvik. Þetta er birtingarmynd kerfis sem oft virkar of hægt, of harðneskjulega og of kerfisbundið gegn þeim sem þurfa mest á hjálp að halda. Við verðum að gera betur. Lausnir sem virka – og ættu að vera sjálfsagðar Það ætti að vera hægt að tryggja að leigugreiðslur fari beint frá Tryggingastofnun (TR) til Félagsbústaða fyrir þá sem búa í félagslegu húsnæði og eiga rétt á bótum. Þetta myndi koma í veg fyrir vanskil og tryggja að fólk í viðkvæmri stöðu lendi ekki á götunni vegna kerfislegra örðugleika. Á Íslandi er hægt að sækja um húsnæðisbætur og sérstakan húsnæðisstuðning sem eru greiddir beint til leigusala og dregnir frá leigu. Þetta ferli krefst þó virkrar þátttöku leigjanda og getur reynst flókið fyrir þá sem glíma við félagslegar eða andlegar áskoranir. Það er því afar mikilvægt að kerfið bjóði upp á einfaldari og sjálfvirkari leið fyrir viðkvæma hópa – t.d. með sérstakri klausu í samningi eða samþykkt við upphaf leigu, þar sem viðkomandi bótakerfi greiðir leiguna beint til leigusala. Norðurlöndin – lausnir með lengri fresti og samningaleið Þótt grunnkerfið á Norðurlöndunum sé svipað því sem tíðkast á Íslandi – að húsnæðisbætur og stuðningur séu veittir beint til leigusala við ákveðnar aðstæður – þá er umtalsverður munur á framkvæmdinni. Í löndum eins og Noregi, Danmörku og Svíþjóð: Er algengt að leigjandi fái mun lengri frest áður en gripið er til aðgerða vegna vanskila. Eru félagslegar þjónustur virkar í því að bjóða samningaleið, aðlögun greiðslna eða tímabundna niðurfellingu. Er meira svigrúm til að virkja aðstoð áður en einstaklingur missir húsnæði. Í þessum löndum er lögð meiri áhersla á samráð, sveigjanleika og varúð áður en gripið er til útburðar – í anda félagslegs réttlætis og velferðar. Húsaleigubætur sem renna beint til leigusala Í Noregi er bostøtte greidd beint til leigusala fyrir þá sem þess óska. Í Danmörku er boligstøtte algeng og oft greidd beint til leigusala. Í Finnlandi er General Housing Allowance greiddur beint til leigusala við ákveðnar aðstæður. Í Svíþjóð er bostadsbidrag yfirleitt greiddur til leigjanda, en hægt er að óska eftir að hann fari beint til leigusala. Önnur kerfi sem veita raunverulegt skjól: 1. Írland – Housing Assistance Payment (HAP) Ríkið greiðir alla leiguna beint til leigusala. Leigjandinn greiðir lítið framlag til sveitarfélagsins. Kerfið er sjálfvirkt og hannað til að tryggja stöðugleika. 2. Bretland – Universal Credit (Housing Element) Ef leigjandi er viðkvæmur (t.d. með örorku, geðraskanir) er leigan greidd beint til leigusala. Ferlið heitir Managed Payment to Landlord og krefst ekki mikillar þátttöku frá einstaklingnum sjálfum. 3. Noregur – Bostøtte + félagslegar greiðslur Í félagslegu húsnæði, ef tekjur eru lágar, getur öll leigan verið greidd úr opinberum sjóðum. Greiðslur fara þá beint til leigusala án milligöngu. Slík kerfi draga úr hættu á vanskilum og útburði, og veita fólki með flóknar aðstæður raunverulegt öryggi. Þetta tryggir bæði öryggi leigjandans og dregur úr álagi á félagsleg úrræði og neyðarskýli. ✍️ Tillaga Við leggjum til að sett verði skýr og mannúðleg reglugerð sem heimilar eða krefst þess í ákveðnum tilfellum, að húsaleiga sé greidd beint frá TR til Félagsbústaða. Þetta myndi: Draga úr hættu á útburði, Létta á félagskerfinu og neyðarskýlum, Veita fólki öruggt skjól sem það hefur lögvarinn rétt á. Kerfið á ekki að verða fólki að falli. Það á að lyfta, vernda og veita öryggi. Við skuldum Sigurbjörgu – og þeim sem eftir fylgja – að bregðast við og breyta kerfinu fólkinu í hag. Heimildir: Félagsbústaðir – Leigusamningur og stuðningur OECD – Norway: Tax and Benefit systems Info Norden – Housing benefit in Sweden National Housing Welfare Statistics – Finland & Denmark Eurofound – Housing insecurity in Europe (skýrslur um félagslegt húsnæði og útburði) Department for Work and Pensions – UK: Universal Credit housing payments Housing Agency Ireland – Overview of HAP (Housing Assistance Payment) Höfundur er Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir, trúnaðarmaður Samtaka aðstandenda og fíknisjúkra
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun