NÓG ER NÓG – Heilbrigðiskerfið er í neyðarástandi Ásthildur Kristín Björnsdóttir skrifar 17. maí 2025 07:31 Heilbrigðiskerfið á Íslandi stendur á brauðfótum. Ástandið á bráðamóttökunni í Fossvogi er orðið ómannúðlegt – og það eru engar ýkjur. Sjúklingar með alvarleg veikindi þurfa gjarnan að bíða klukkustundum saman, jafnvel sólarhringum, við óboðlegar aðstæður í þröngu og yfirfullu rými. Næði er nánast ekki fyrir hendi og margir neyðast til að ræða mjög persónuleg og viðkvæm mál við heilbrigðisstarfsfólk með aðra sjúklinga rétt við hliðina. Þá fá margir niðurstöður úr rannsóknum og jafnvel greiningu á alvarlegum heilsuvanda við þessar sömu aðstæður, þar sem allt sem sagt er heyrist vítt og breitt. Þetta skerðir ekki aðeins friðhelgi og reisn sjúklinga heldur getur það haft alvarlegar afleiðingar: Fólk með lífshættuleg einkenni veigrar sér jafnvel við að leita sér hjálpar af ótta við aðgerðaleysi, niðurlægingu og uppgjöf kerfisins. Þetta eru aðstæður sem ekki eiga að líðast í opinberu heilbrigðiskerfi. Þetta ástand er ekki nýtt. Það hefur lengi verið vitað að bráðamóttakan í Fossvogi, sem ber mestan þunga heilbrigðiskerfisins á landinu, hefur ekki bolmagn til að sinna núverandi álagi. Samkvæmt fjölmiðlum hefur verið ákveðið að reisa færanlega einingu við bráðamóttökuna sem bráðabirgðalausn – lýst sem „plástur á svöðusár“. Þetta bætir rými tímabundið en leysir ekki undirliggjandi vandamál. Hvað veldur? Fólki á Íslandi hefur fjölgað um 40 þúsund á aðeins fimm árum (2018–2023). Þar að auki komu 2,2 milljónir ferðamanna til landsins árið 2023. Þessari aukningu hefur ekki verið mætt með sambærilegri eflingu heilbrigðiskerfisins. Á sama tíma er erfitt og í sumum tilfellum ómögulegt að ná sambandi við heimilislækni eða fá tíma hjá heilsugæslu. Þeir sem ekki fá þjónustu þar enda margir á bráðamóttökunni – sem er hvorki mannað né fjármögnuð til að taka við slíkum fjölda. - Fráflæðisvandi og endurhæfing eldra fólks Stórt og vanrækt vandamál er fráflæðið frá bráðamóttökunni og sjúkrahúsinu almennt. Það hefur ekki verið gert ráð fyrir nægilega mörgum hjúkrunarrýmum fyrir eldra fólk sem hefur fengið samþykkt færni- og heilsumat. Dæmi eru um sjúklinga sem eru fastir á sjúkrahúsdeildum í marga mánuði, jafnvel allt að ár, því ekkert úrræði er til staðar fyrir þau. Þeir fara þannig á mis við mikilvæga endurhæfingu sem oft er lykillinn að farsælli öldrun og sjálfstæðu lífi. Þetta tefur útskriftir, þrengir að öðrum sjúklingum og skapar vítahring innan spítalans. Starfsfólkið reynir sitt allra besta Það er augljóst að langflestir þeir sem starfa á bráðamóttökunni – læknar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar og aðrir – leggja sig fram af heilindum og fagmennsku. Þau reyna að halda kerfinu gangandi við óviðunandi aðstæður. En þau eru orðin of fá. Kulnun og brottfall starfsfólks hefur verið viðvarandi vandamál og þjónustan ber þess merki. Það er kerfið sjálft sem bregst fólki – ekki starfsfólkið. Við ættum að krefjast tafarlausra aðgerða: Fjölgun stöðugilda á bráðamóttöku og í heilsugæslu. Það þarf að ráða fleiri – ekki síðar, heldur núna. Mannsæmandi vinnuaðstæður og laun sem endurspegla ábyrgð starfsfólks. Þeir sem bjarga lífum eiga ekki að brenna út. Forgangsröðun heilbrigðisþjónustu í fjárlögum ríkisins. Heilsa fólks á ekki að vera seinni tíma vandamál. Aðgengi að grunnheilbrigðisþjónustu. Fólk á rétt á að komast að hjá heimilislækni eða heilsugæslu án þess að berjast við kerfið. ⸻ Við getum ekki horft á þetta lengur. Við getum ekki treyst á hetjudáðir starfsfólks á meðan stjórnvöld fresta ákvörðunum og segjast ætla að „skoða málið“. Þegar fólk hættir að leita sér læknishjálpar af ótta við að fá ekki lausn sinna mála – þá hefur kerfið brugðist. ⸻ 🔴 Þetta er neyðarástand. Og við ættum öll að segja: NÓG ER NÓG. Höfundur er þriggja barna móðir, eiginkona og félagsráðgjafi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen Skoðun Skoðun Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Sjá meira
Heilbrigðiskerfið á Íslandi stendur á brauðfótum. Ástandið á bráðamóttökunni í Fossvogi er orðið ómannúðlegt – og það eru engar ýkjur. Sjúklingar með alvarleg veikindi þurfa gjarnan að bíða klukkustundum saman, jafnvel sólarhringum, við óboðlegar aðstæður í þröngu og yfirfullu rými. Næði er nánast ekki fyrir hendi og margir neyðast til að ræða mjög persónuleg og viðkvæm mál við heilbrigðisstarfsfólk með aðra sjúklinga rétt við hliðina. Þá fá margir niðurstöður úr rannsóknum og jafnvel greiningu á alvarlegum heilsuvanda við þessar sömu aðstæður, þar sem allt sem sagt er heyrist vítt og breitt. Þetta skerðir ekki aðeins friðhelgi og reisn sjúklinga heldur getur það haft alvarlegar afleiðingar: Fólk með lífshættuleg einkenni veigrar sér jafnvel við að leita sér hjálpar af ótta við aðgerðaleysi, niðurlægingu og uppgjöf kerfisins. Þetta eru aðstæður sem ekki eiga að líðast í opinberu heilbrigðiskerfi. Þetta ástand er ekki nýtt. Það hefur lengi verið vitað að bráðamóttakan í Fossvogi, sem ber mestan þunga heilbrigðiskerfisins á landinu, hefur ekki bolmagn til að sinna núverandi álagi. Samkvæmt fjölmiðlum hefur verið ákveðið að reisa færanlega einingu við bráðamóttökuna sem bráðabirgðalausn – lýst sem „plástur á svöðusár“. Þetta bætir rými tímabundið en leysir ekki undirliggjandi vandamál. Hvað veldur? Fólki á Íslandi hefur fjölgað um 40 þúsund á aðeins fimm árum (2018–2023). Þar að auki komu 2,2 milljónir ferðamanna til landsins árið 2023. Þessari aukningu hefur ekki verið mætt með sambærilegri eflingu heilbrigðiskerfisins. Á sama tíma er erfitt og í sumum tilfellum ómögulegt að ná sambandi við heimilislækni eða fá tíma hjá heilsugæslu. Þeir sem ekki fá þjónustu þar enda margir á bráðamóttökunni – sem er hvorki mannað né fjármögnuð til að taka við slíkum fjölda. - Fráflæðisvandi og endurhæfing eldra fólks Stórt og vanrækt vandamál er fráflæðið frá bráðamóttökunni og sjúkrahúsinu almennt. Það hefur ekki verið gert ráð fyrir nægilega mörgum hjúkrunarrýmum fyrir eldra fólk sem hefur fengið samþykkt færni- og heilsumat. Dæmi eru um sjúklinga sem eru fastir á sjúkrahúsdeildum í marga mánuði, jafnvel allt að ár, því ekkert úrræði er til staðar fyrir þau. Þeir fara þannig á mis við mikilvæga endurhæfingu sem oft er lykillinn að farsælli öldrun og sjálfstæðu lífi. Þetta tefur útskriftir, þrengir að öðrum sjúklingum og skapar vítahring innan spítalans. Starfsfólkið reynir sitt allra besta Það er augljóst að langflestir þeir sem starfa á bráðamóttökunni – læknar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar og aðrir – leggja sig fram af heilindum og fagmennsku. Þau reyna að halda kerfinu gangandi við óviðunandi aðstæður. En þau eru orðin of fá. Kulnun og brottfall starfsfólks hefur verið viðvarandi vandamál og þjónustan ber þess merki. Það er kerfið sjálft sem bregst fólki – ekki starfsfólkið. Við ættum að krefjast tafarlausra aðgerða: Fjölgun stöðugilda á bráðamóttöku og í heilsugæslu. Það þarf að ráða fleiri – ekki síðar, heldur núna. Mannsæmandi vinnuaðstæður og laun sem endurspegla ábyrgð starfsfólks. Þeir sem bjarga lífum eiga ekki að brenna út. Forgangsröðun heilbrigðisþjónustu í fjárlögum ríkisins. Heilsa fólks á ekki að vera seinni tíma vandamál. Aðgengi að grunnheilbrigðisþjónustu. Fólk á rétt á að komast að hjá heimilislækni eða heilsugæslu án þess að berjast við kerfið. ⸻ Við getum ekki horft á þetta lengur. Við getum ekki treyst á hetjudáðir starfsfólks á meðan stjórnvöld fresta ákvörðunum og segjast ætla að „skoða málið“. Þegar fólk hættir að leita sér læknishjálpar af ótta við að fá ekki lausn sinna mála – þá hefur kerfið brugðist. ⸻ 🔴 Þetta er neyðarástand. Og við ættum öll að segja: NÓG ER NÓG. Höfundur er þriggja barna móðir, eiginkona og félagsráðgjafi.
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun