Í hringiðu skapandi eyði­leggingar

Klak – Icelandic Startups hélt upp á 25 ára afmæli sitt á dögunum. Klak hefur unnið frábært starf við að byggja upp nýsköpunar- og frumkvöðlaumhverfið á Íslandi. Ég tengist þessari sögu þar sem ég var framkvæmdastjóri Klaks og stjórnarformaður Sprotaþings Íslands frá 2008 til 2013. Þá voru miklir umbreytingatímar og Ísland varð að einhverju leyti andlit fjármálahrunsins í alþjóðasamfélaginu. Nýsköpun varð vonin og ferðaþjónustan reyndist bjargvætturinn.

Nú erum við aftur í hringiðu umbreytinga og hugsanlega lifum við á mestu umbreytingartímum mannkynssögunnar hvort sem horft er til umhverfismála, tækni og nýsköpunar eða þróunar samfélagsins. Schumpeter reyndi að lýsa svona umbreytingartímum með hugtakinu skapandi eyðilegging (creative destruction).

Þekkingarhagkerfið

Um aldamótin síðustu var ég ritstjóri Vísbendingar – Vikurit um viðskipti og efnahagsmál. Ég skrifaði þá margar greinar um þróunina á íslensku hagkerfi. Ég fjallaði mikið um samkeppnishæfni þjóða og hugmyndir Harvard Prófessorsins Michael Porters, World Economic Forum og fleiri um að það væri erfitt fyrir þjóðir að byggja alla sína afkomu og framtíð á auðlindum. Mér fannst hugmyndin um að auðlindaþjóðfélög yrðu í auknum mæli að verða nýsköpunarþjóðfélög mjög áhugaverð. Það var grundvallarhugmynd fyrir framtíðarsýn Klaks nokkru síðar.

Við erum enn sem þjóð nokkurn veginn í sömu sporum hvað varðar hugmyndir um hvernig íslenska hagkerfið þróast og við vorum um aldamótin. Það vakti furðu mína þá að „stórfréttin“ í íslenskum fjölmiðlum í tengslum við grein sem ég skrifaði um þróun hagkerfisins í Vísbendingu var ekki um þekkingarhagkerfið, heldur um að við værum orðin þjónustuhagkerfi frekar en framleiðsluhagkerfi. Það hafði enginn áhuga á því að við þyrftum að verða þekkingarhagkerfi næst, hvað þá nýsköpunarhagkerfi.

Nú stöndum við frammi fyrir nýrri staðreynd; hausinn er ekki eins verðmætur og áður. Sú þekking og sérfræðiþekking sem flestir héldu að yrði grundvöllur verðmætasköpunar framtíðarinnar er ekki lengur falinn í höfði einstaklinga heldur í gervigreind.

Stórfréttin núna er að um leið og við vorum í stórum skrefum að verða þekkingarhagkerfi hafa forsendur þess hagkerfis tekið stökkbreytingum á tiltölulega stuttum tíma. Gervigreindin (AI), ekki hvað síst spunagreindin (Generative AI), hafa breytt forsendum þekkingarhagkerfisins. Þekking fólksins er ekki jafnverðmæt og hún var áður. Grunnhugmynd þekkingarhagkerfisins, eins og Peter Drucker og fleiri lýstu því, er að verðmæti fyrirtækja og samfélagsins væru falin í þekkingu fólksins. Einn frasi úr viðskiptalífinu lýsir þessari hugmynd ágætlega. Forstjóri einn sagði að mestmegnis að virði félagsins færi heim um fimm leytið og hann vonaði bara að það skilaði sér aftur morguninn eftir. Henry Ford var talsmaður framleiðsluhagkerfisins þegar hann sagði um fólk eitthvað á þá leið; hvað á ég að gera við hausinn þegar ég vil bara hendurnar. Hausinn varð hins vegar miklu verðmætari í þekkingarhagkerfinu.

Nú stöndum við frammi fyrir nýrri staðreynd; hausinn er ekki eins verðmætur og áður. Sú þekking og sérfræðiþekking sem flestir héldu að yrði grundvöllur verðmætasköpunar framtíðarinnar er ekki lengur falinn í höfði einstaklinga heldur í gervigreind. Við stöndum frammi fyrir því að margra ára menntun sérfræðinga geti verið aðgengileg öllum í formi snjallmenna (smart bots) og erindreka (agents). Þar af leiðandi eru verðmætin sem áður voru falin í ákveðinni þekkingu mun minni en áður og sumum tilvikum einskis virði.

Skapandi eyðilegging

Þegar við ímyndum okkur framtíðina í viðskiptum er freistandi að sjá hana sem samfellda þróun; betri vörur, skilvirkari ferlar, og fleiri tækifæri. En Joseph Schumpeter, austurrískur hagfræðingur sem starfaði um miðja 20. öld, hristi upp í slíkum hugmyndum með hugtakinu: skapandi eyðilegging. Í sinni áhrifamestu bók, Capitalism, Socialism and Democracy (1942), hélt hann því fram að framfarir í kapítalískum hagkerfum færu ekki fram í gegnum stöðugar umbætur heldur með því að rjúfa, brjóta niður og byggja upp á nýtt. Ný fyrirtæki, ný tækni og nýjar hugmyndir rísa – en á sama tíma molna niður gömlu kerfin.

Klassískt og skemmtilegt dæmi um þetta eru hvernig götur stórborga voru fullar af hestum og hestakerrum í byrjun 19. aldar en bílum einungis 10 – 20 árum síðar. Iðnaðurinn í kringum hesta og hestakerrur var risaatvinnugrein á sínum tíma. Þrjú hundruð þúsund hestar voru notaðir til að flytja fólk og vörur í London. Á tveimur áratugum var þessi iðnaður eyðilagður og í staðinn kom enn stærri iðnaður eða bílaiðnaðurinn. Sagan segir að síðasti hestakerru-leiguvagninn hafi verið afskráður árið 1947. Fyrir þá sem þekkja einungis bíla sem faraskjóta er erfitt að sjá einhverja skynsemi í því að innleiða hestvagna á ný. Þannig virkar skapandi eyðilegging, nýjungin gerir það sem fyrir var úrelt.

Laun hafa hækkað mest, tvöfalt hraðar, í þeim atvinnugreinum sem gervigreindin er að hafa hvað mest áhrif. Þetta kemur ekki á óvart þar sem fyrirtæki í þessum atvinnugreinum hafa þrefalt meiri tekjur á starfsmann en fyrirtæki í öðrum atvinnugreinum.

Margir hafa bent á að hugsanlega er gervigreindin dæmi um tækni sem mun leiða til skapandi eyðileggingar. Nýleg skýrsla PWC frá því í júní á þessu ári – The Fearless Future: 2025 Global AI Jobs Barometer sýnir að allar atvinnugreinar eru þegar byrjaðar að innleiða og eru að auka áhersluna á gervigreind. Það sem er líka áhugavert er að störf sem hægt er að sjálfvirknivæða með gervigreind eru að breytast hraðar en áður eða 2,5 sinnum hraðar en fyrir einungis ári síðan. Þessi störf krefjast þá nýrrar hæfni sem felst í tæknilæsi og notkun gervigreindar. Að tileinka sér nýja hæfni í gervigreind borgar sig ekki einungis með því að minnka líkur á að fólki missi starf sitt heldur kemur fram í skýrslu PWC að þeir sem hafa hæfni, ekki hvað síst hæfni í spurnarforritun (prompt engineering) og almennri spunagreind, eru með 56% hærri laun en þeir sem hafa ekki tileinkað sér tæknina. Laun hafa jafnframt hækkað mest, tvöfalt hraðar, í þeim atvinnugreinum sem gervigreindin er að hafa hvað mest áhrif. Þetta kemur ekki á óvart þar sem fyrirtæki í þessum atvinnugreinum hafa þrefalt meiri tekjur á starfsmann en fyrirtæki í öðrum atvinnugreinum.

Með öðrum orðum hefði vagnstjóri hestvagnsins haft um áratug eða tvo til þess að endurmennta sig fyrir nýtt starf sem leigubílstjóri en í þetta sinn er tíminn talinn í mánuðum frekar en árum þegar kemur að endurmenntun starfsfólks. Það er líka hætt við því að fyrirtæki sem ætla ekki að nýta sér tæknina verði hestvagnar fyrri tíma og líkleg til þess að úreldast á mettíma. Við getum ímyndað okkur fyrirtækin sem ákváðu ekki að nota internetið eða rafmagnið á sínum tíma. Það er ólíklegt að margir þekki þau fyrirtæki í dag.

Framtíðarsýn eða þetta reddast!

Ég hef fylgst í gegnum árin vel með þróun mála í Danmörku enda var ég að kenna við Copenhagen Business School í næstum tuttugu ár. Það vakti athygli mína á dögunum að Danir hafa verið að búa til skammtasamfélag eða Quantum Community. Fyrir þá sem þekkja ekki skammtafræðina eru allar líkur á því að það sé hægt að nota tæknina til að gera tölvur margfalt öflugri, jafnvel milljón ef ekki milljarð sinnum öflugri, en við þekkjum í dag. Hugsanlega förum við að sjá almenna notkun á slíkri tækni innan 5 – 15 ára. Danir eru nú þegar orðnir á meðal fremstu þjóða heimsins þegar kemur að fræðimennsku og hagnýtri notkun skammtafræðinnar. Mörg hundruð manns eru að rannsaka og vinna í þessum málum þar. Fyrirtæki og frumkvöðlar eru að verða til og önnur að flytja til Danmerkur til að verða hluti af þessu nýja samfélagi. Ég þurfti að fara í talsverða rannsóknarvinnu til að finna fólk hér á landi sem gætu talist sérfræðingar á þessu sviði. Þeir eru sennilega taldir á fingrum annarrar handar.

Punkturinn með þessari umræðu um skammtasamfélag Dana er ekki áherslan á tæknina heldur framtíðarsýnina. Danir hafa framtíðarsýn þegar kemur að tækni. Ekki við. Það er í raun góð spurning hvort að við höfum framtíðarsýn varðandi einhverja atvinnugrein á Íslandi!

Sem dæmi þá hafa Danir verið í miklu þróunarstarfi á þyrpingum eða klösum undanfarin tuttugu ár. Sagan byrjaði á áherslum á svæðisbundin vaxtartækifæri og tæknimiðstöðvar. Það þróaðist í aukna áherslu á nýsköpun og nýsköpunarnetverk. Fyrir tíu árum síðan var svo stefnan sett á svokallaðar árangursþyrpingar (Cluster excellence) sem leiddi upphaflega til að það voru skilgreindar þyrpingar á hverjum hól í Danmörku eða fjörutíu í heildina. Danir áttuðu sig á því að það var vanhugsað módel og hafa nú fækkað þessum árangursþyrpingum í 13 talsins. Sumar þessar þyrpingar eru í heimsklassa sem gerir það að verkum að þangað sækja sérfræðingar, frumkvöðlar og fjármagn sem annars hefði ekki fundið neinn segul eða viðskiptaverkvang. Ríkið, sveitarfélög, stofnanir, sjóðir og fyrirtæki hafa fjárfest veruleika í þessu þyrpingum sem hefur gert það að verkum að það hefur verið hægt að byggja þær upp og toga í alþjóðleg fyrirtæki og fjárfestingarsjóði til að fjárfesta í verkefninu.

Danir hafa framtíðarsýn þegar kemur að tækni. Ekki við. Það er í raun góð spurning hvort að við höfum framtíðarsýn varðandi einhverja atvinnugrein á Íslandi.

Hér á landi eru nokkrar skilgreindar þyrpingar. Sumar þeirra ættu möguleika á að verða í heimsklassa og eru oft auðlindadrifnar eins og orkuklasinn og sjávarklasinn. Allar þyrpingar hér á landi eru hins vegar byggðar á einstaklingsframtaki og samvinnu fáeinna fyrirtækja frekar en að vera hluti af framtíðarsýn þjóðar. Fæstar þyrpingarnar eiga nokkurn möguleika, miðað við núverandi stuðning, á að verða vogarafl í alþjóðlegri samkeppni um fjármagn, fólk og tækni.

Þyrpingarnar í Danmörku soga til sín þekkingu, tækni og fjármagn af því að þær eru hluti af framtíðarsýn þjóðar, bæði atvinnugreina og samfélags. Þyrpingarnar eru að verða að öflugum stoðum samfélagsins til framtíðar. Skammtasamfélagið dreymir um að komast í þennan hóp. Þrátt fyrir að skammtasamfélagið sé þegar farið að vekja athygli á heimsvísu er það ekki orðið árangursþyrping. Við höfum sem samfélag hvorki hugmynda- né aðferðafræði þegar kemur að uppbyggingu á árangursþyrpingum hér á landi. En kannski reddast þetta!

Eyðileggjandi sköpun

Schumpeter leit á frumkvöðulinn ekki sem einhvern sem endurbætir vörur og þjónustu – heldur einhvern sem kemur fram með róttækar nýjungar. Frumkvöðull Schumpeters hefur stundum verið kallaður súper-frumkvöðullinn. Við höfum séð þessa frumkvöðla sem hafa komið með tækni eða hugmyndir sem breytt hafa heiminum. Nægir að nefna Steve Jobs og Apple og hvernig við notum síma, njótum tónlistar og vinnum með tölvur, eða Jeff Bezos og Amazon og hvernig við verslum á netinu. Það þarf hins vegar ekki að vera súper-frumkvöðullinn sem býr til skapandi eyðileggingu heldur koma margir og fleiri að verki sem veldur ákveðnum umskiptum. Það hjálpar þessum frumkvöðlum ef þeir búa við samfélag þyrpingar. Auðvitað eru það oftast frumkvöðlar sem eru grunnurinn að upphafi góðrar þyrpingar en það hjálpar að fóstra slíkar þyrpingar svo að það verði til mörg ný fyrirtæki, margar nýjar hugmyndir í ákveðinni atvinnugrein. Þetta er hrein tölfræði, stór hluti þessara nýju fyrirtækja ná ekki árangri en því fleiri fyrirtæki því meiri eru líkur á að til verði vaxtarfyrirtæki framtíðarinnar.

Auðvitað felst mikil sóun í nýsköpun af því að það er verið að gera tilraunir og flestar þessar tilraunir mistakast. Það er eðlilegt. Ávinningurinn af því sem gengur upp margborgar sig hins vegar og borgar fyrir öll mistökin. Þess vegna eru allir vísisfjárfestar heimsins að spila tölfræðileikinn, þ.e. fjárfesta í nægilega mörgum fyrirtækjum til þess að eiga möguleika á að finna einhverjar árangurssögur, fyrirtæki sem vaxa í stærð og virði sem gerir það verkum að heildarfjárfestingin skilar vænlegri ávöxtun.

Sumir fræðimenn hafa verið að rannsaka eyðileggingarmátt nýsköpunar. Það er alveg ljóst að það verða einhver fórnarlömb í umbreytingum. Vagnstjórarnir á hestvögnunum misstu störfin þegar bílarnir leystu vagnana af hólmi. Mörg fyrirtæki verða gjaldþrota í umbreytingum og starfsmenn missa vinnuna og hluthafar fjárfestinguna. Stundum verða heilu landssvæðin undir í slíkum umbreytingum þegar nýsköpunin þjónar einu svæði betur en öðru. Þá eru margir sem vildu frekar hafa heima setið en af stað farið. En oftast hafa þeir lítil völd til að stöðva eitthvað ferli, einhverja nýsköpun, sem er þegar farin af stað. Þannig er farið með gervigreindina og ekki hvað síst þá spunagreind sem kapphlaupið stendur um þessa dagana.

Auðvitað felst mikil sóun í nýsköpun af því að það er verið að gera tilraunir og flestar þessar tilraunir mistakast. Það er eðlilegt. Ávinningurinn af því sem gengur upp margborgar sig hins vegar og borgar fyrir öll mistökin.

Nýleg rannsókn frá Apple hefur reyndar sett stórt spurningamerki við um hversu greind gervigreindin getur orðið en helstu módelin kolféllu í prófum rannsóknarinnar sem fólust í flóknari rökhugsun. Það er hugsanlega léttir fyrir marga sem voru farnir að hafa áhyggjur af því að gervigreindin yrði greindari en maðurinn. Ekki eru öll kurl komin til grafar hvað það varðar. Það breytir því hins vegar ekki að sú tækni sem þegar er komin getur haft stórfelldar umbreytingar á viðskiptaumhverfinu. Hættan er enn til staðar, og líkurnar meiri en minni, að þau fyrirtæki sem nýta sér ekki tæknina munu verða undir í samkeppni. Hætta er á að heilu landsvæðin eða þjóðirnar verði undir og upplifi eyðilegginguna frekan en sköpunina.

Fimmta byltingin

Þeir sem tala um iðnbyltingar hafa lýst þeirri byltingu sem við erum núna í sem fjórðu iðnbyltingunni. Fjórða iðnbyltingin einkennst af samþættingu hins efnislega, stafræna og líffræðilega heims sem knúin er áfram af nýjungum m.a. á sviði gervigreindar (AI), vélmenna og internets hlutanna (IoT). Þeir hafa jafnframt lýst fimmtu iðnbyltingunni. Fimmta iðnbyltingin einkennist af áður óþekktri samverkun mannlegrar og vélrænnar greindar. Þessi bylting verður enn öflugri með tilkomu byltingarkenndrar tækni sem bætir skynrænum víddum við gervigreind og auðgar þannig mannlega reynslu á áður óhugsandi vegu. Í þessari sviðsmynd fimmtu iðnbyltingarinnar er tækni að efla og auðga það sem maðurinn getur hugsað og gert frekar en að koma að öllu leyti í staðinn fyrir hann.

Við eigum enn eftir að upplifa ýmislegt í fjórðu iðnbyltingunni þó að við sjáum merki þess sem menn kalla fimmtu iðnbyltinguna. Skammtafræðin mun spila þar hlutverk með því að gera tölvurnar margfalt öflugri en þær eru í dag. Til að setja þetta í samhengi þá er ofurtölva fyrir þrjátíu árum dyrabjalla dagsins í dag og það má gera ráð fyrir því ofurtölva dagsins í dag verði dyrabjallan eftir tíu ár ef hröðun þróunar reiknigetunnar heldur áfram sem horfir.

Þessi hraða þróun og sviðsmyndir tækninnar gera það að verkum að það er erfitt að hafa einhverja framtíðarsýn. Það eina sem sérfræðingar nútímans eru sammála um, þ.e. þeir sem eru ekki uppfullir af sjálfum sér, er að þeir vita lítið sem ekkert um hvernig tæknin mun þróast. Það er erfitt að búa til markverða framtíðarsýn við slíkar aðstæður. En við vitum þó að framtíðarsýn getur ekki verið fortíðarsýn. Við getum ekki verið föst í gömlum tíma og bónað hestvagninn í von um nýja gamla tíma. Framtíðarsýnin mun þurfa að taka mið af nýsköpun, hvort sem við verðum þátttakandi í sköpuninni eða innleiðingunni.

Til að setja þetta í samhengi þá er ofurtölva fyrir þrjátíu árum dyrabjalla dagsins í dag og það má gera ráð fyrir því ofurtölva dagsins í dag verði dyrabjallan eftir tíu ár ef hröðun þróunar reiknigetunnar heldur áfram sem horfir.

Það getur verið þörf fyrir nýjar tækniþyrpingar eða umbreytingu á auðlindaþyrpingum. Það verður þörf fyrir allt annan stuðning við frumkvöðla og sprotafyrirtæki en áður. Þar geta félög eins og Klak – Icelandic startups, Auðna – Tæknitorg, Akademias, þyrpingar og fleiri félög leikið lykilhlutverk að ýta undir verðmætasköpun. Þá gæti verið mikilvægt að byggja upp árangursþyrpingar sem geta skapað störf og verðmæti framtíðarinnar. Við þurfum kannski ekki að vera nýsköpunarþjóðfélag en við verðum að nýta þær auðlindir sem við höfum til þess að skapa ný tækifæri og ný verðmæti. Nýsköpun er þá tæki til framfara frekar en markmið.

Í upphafi skal endinn skoða

Ég áttaði mig á í 25 ára afmælisteitinu hjá Klak að stofnanaminnið er takmarkað hvað varðar upphafið og þann tíma sem ég vann hjá félaginu.. Ég hef ekki verið að hugsa mikið um þessa fortíð en var nýlega beðinn að rifja hana upp fyrir rannsókn við Háskóla Íslands. Ég hélt einnig fyrirlestur fyrir MBA nemendur og Alumni félag St. Mary’s háskólans í Bretlandi um daginn sem var byggður á reynslusögunni og var mín sýn á þróun nýsköpunar, frumkvöðla og sprotafyrirtækja. Ég ætla ekki að endurtaka þessa upprifjun hér en ég held að Klak – Icelandic startups geti verið dæmi um það sem við þurfum fyrir nýja framtíð, nýja framtíðarsýn.

Þegar ég var ráðinn sem framkvæmdastjóri Klaks þá var félagið í eigu Nýherja (Origo). Þórður Sverrisson, forstjóri Nýherja, kom til Kaupmannahafnar til að fá mig til að leiða uppbyggingu á félaginu. Skilyrði mitt var að við myndum endurfjármagna félagið og styrkja það verulega fjárhagslega og tryggja öflugt bakland margra fyrirtækja og Háskólans í Reykjavík. Framtíðarsýnin var mjög metnaðarfull.

Korteri síðar varð hrun og ekkert fjármagn að sækja og markmiðið var ekki vöxtur heldur björgunaraðgerðir. Nýherji var tæknilega gjaldþrota og á þeim bænum höfðu menn annað að hugsa og samfélagið fór í uppreisn við sjálft sig. Það tókst að bjarga Klak og í raun styrkja stöðu þess verulega, búa til nýtt viðskiptamódel og áherslur til framtíðar sem voru byggðar á viðskiptahröðlum. Það eru kannski fáir sem átta sig á því að á Íslandi varð til einn allra fyrsti viðskiptahraðall Evrópu þegar Viðskiptasmiðjan – Hraðbraut nýrra fyrirtækja var sett á laggirnar. Þessi hraðall vekur enn mikla athygli þegar ég segi söguna enda var hugmyndin að frumkvöðlar gætu einbeitt sér að því að búa til fyrirtæki og fengið háskólagráðu á sama tíma þar sem menntaþátturinn var hannaður þannig að menntunin væri stuðningur við þá í sprotaferlinu og á sama tíma í samræmi við háskólakröfur Bologna-áætluninnar.

Árið 2012 gerðum við aðra tilraun til þess að fjármagna Klak og fá íslensk fyrirtæki til þess að fylkjast að baki félaginu með fjármagni og samvinnu. Það tókst ekki. Þetta fjármögnunarvandamál er enn til staðar, félagið er ekki nægilega fjárhagslega sterkt til þess að hafa metnaðarfulla framtíðarsýn. Framkvæmdastjórar hafa allar götur síðan þurft að eyða stórum hluta af tíma sínum í að reyna að fjármagna næsta rekstrarár félagsins með styrkjum og samvinnuverkefnum. Ég held að það sé enn tækifæri til þess að búa til öflugt félag með góðu baklandi fyrirtækja og viðtæku tengslaneti. Þá þarf líka skýra framtíðarsýn og tilgang.

Við megum ekki týna okkur í líðandi stund og gleyma að horfa til lengri tíma. Það er ekki víst að ný loðnutorfa eða ferðaþjónustan bjargi okkur í þetta skiptið.

Framtíðarsýn Klaks á upphafsárunum var að búa til samfélag frumkvöðla og þeirra sem trúðu á mikilvægi nýsköpunar. Við vildum gera það með því að draga að borðinu fyrirtæki, stofnanir, ríki og sveitarfélög. Menntun, fjárfestingar og alþjóðavæðing voru markmið. Við vildum mennta frumkvöðla og fjárfesta með nýjum aðferðum, við vildum búa til fjármálaumhverfi og fjárfesta sem skyldu átthættuna en jafnframt ábyrgðina sem felst í því að fjárfesta í nýsköpun og sprotafyrirtækjum og við vildum draga til landsins sérfræðinga úr kísildalnum og helstu nýsköpunarkjörnum Evrópu til þess að efla samfélagið og opna alþjóðlegan markað fyrir íslenska frumkvöðla og nýsköpun. Við þurfum framtíðarsýn í dag sem byggir á þessari sýn fyrir þær atvinnugreinar og þyrpingar sem geta verið stoðir virðissköpunar til framtíðar.

Hringiðan

Við erum í hringiðu skapandi eyðileggingar hvort sem okkur líkar það betur eða verr. Við getum sokkið með eða við getum ákveðið að synda. Það getur verið að við elskum ekki bílinn en við getum ekki endalaust faðmað hestvagninn. Við megum ekki týna okkur í líðandi stund og gleyma að horfa til lengri tíma. Það er ekki víst að ný loðnutorfa eða ferðaþjónustan bjargi okkur í þetta skiptið. Við þurfum frumkvæði; frumkvæði einstaklinga, fyrirtækja og stofnana, sveitarfélaga og ríkisins. Við þurfum að vera hluti af sköpuninni en ekki eyðileggingunni.

Höfundur er forseti Akademias og VP fyrir European Academy of Management.