2010 – ár uppgjörs og sátta Jóhanna Sigurðardóttir skrifar 31. desember 2009 06:00 Árið sem nú er að líða var mörgum erfitt. Það var ár viðbragða við hruni gengis og banka, ár mótmæla, stjórnarskipta, kosninga og fjárhagsvanda. Það var einnig árið þegar hrein meirihlutastjórn jafnaðarmanna og félagshyggjufólks tók við stjórnartaumunum í fyrsta sinn í sögu lýðveldisins. Sögulegt hlutverk núverandi ríkisstjórnar er uppgjör og endurreisn íslensks efnahagslífs eftir hörmulegan viðskilnað ríkisstjórna Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks. Þetta hefur reynst vandasamt viðfangsefni en stjórnin hefur sýnt staðfestu og náð öllum helstu markmiðum sínum á árinu. En verkefnið er rétt að hefjast. Framundan eru spennandi tímar við mótun íslensks samfélags og skiptir miklu að ríkisstjórninni takist að festa jafnaðarstefnuna í sessi svo hér geti þróast farsælt velferðarþjóðfélag í norrænum anda. Ég tel að Íslendingar hafi brugðist skynsamlega við efnahagserfiðleikum í kjölfar gengishruns og falls bankanna. Fjölmörg afrek hafa verið unnin á ýmsum sviðum þjóðlífsins - inni á heimilunum, í fyrirtækjum og hjá opinberum stofnunum. Okkur hefur því gengið mun betur á árinu en spár gerðu ráð fyrir. Í stað efnahagshruns, sem allt stefndi í við upphaf árs, virðist staðan á Íslandi nú sambærileg við efnahagsvanda margra annarra ríkja í okkar heimshluta. Þetta á m.a. við um samdrátt í efnahagslífinu, atvinnuleysi og skuldastöðu hins opinbera. Sá árangur er í raun ótrúlegur þegar haft er í huga að hér hrundi bæði gjaldmiðillinn og bankakerfið í einu vetfangi - nokkuð sem hvergi hefur gerst í vestrænu ríki á friðartímum. Glíman við ríkisfjármálin og skuldavanda ríkissjóðs verður óneitanlega erfið á næstu misserum. Helstu ástæður skuldaaukningar ríkissjóðs vegna falls bankanna eru fjórar: 1. Nauðsynlegt verður að reka ríkissjóð með miklum halla um nokkurra ára skeið til að milda áfallið. Hallinn mun nema 500-600 milljörðum króna eða 30-40% af landsframleiðslu. 2. Greiða þarf um 300 milljarða króna kostnað vegna tæknilegs gjaldþrots Seðlabanka Íslands, upphæð sem nemur ríflega 20% af landsframleiðslu. Það er sláandi að auknar skattaálögur á einstaklinga nema sambærilegri upphæð og vextir og verðbætur af framlagi ríkissjóðs vegna þeirra mistaka sem gerð voru í Seðlabankanum í aðdraganda bankahrunsins. 3. Icesave-skuldbindingin, sé miðað við 88% endurheimtur úr búi Landsbankans, mun kosta sem nemur 10-15% af landsframleiðslu. 4. Kostnaður við endurreisn bankanna mun nema 135 milljörðum króna en hann er þó 250 milljörðum lægri en á horfðist og sparar það ríkinu veruleg vaxtagjöld strax á þessu ári. Ríkisstjórnin hefur kappkostað að hlífa þeim verst settu í samfélaginu eins og kostur er. Á góðæristímum, í stjórnartíð Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks, hækkuðu skattar á tekjulægstu fjölskyldurnar um rúm 7% en lækkuðu um 6,9% hjá þeim tekjuhæstu. Nú, á þessum krepputímum, lækka hins vegar skattar fólks með mánaðartekjur undir 270 þúsund krónum. Til að létta skuldabyrði verst settu heimilanna hafa vaxtabætur einnig verið auknar um 4,5 milljarða króna á árinu. Það skiptir því sannarlega máli hverjir stjórna landinu, nú þegar mikilvægt er að jafnræði og réttlæti ríki við endurreisn efnahagslífsins. Horfur eru á að um miðbik næsta árs verði umskipti til hins betra í efnahagsmálum þjóðarinnar og að örla taki á hagvexti að nýju. Þá bíða okkar einnig mikilvægar samningaviðræður við ESB. Þær geta ráðið miklu um efnahagslegt öryggi þjóðarinnar til frambúðar og stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna. Mikilvægt er sömuleiðis að árið 2010 verði tími uppgjörs og sátta. Rannsóknarnefnd Alþingis mun skila skýrslu um orsakir hrunsins í byrjun ársins. Þar þarf allt að koma fram í dagsljósið og ekkert má skilja undan. Það er mikilvæg forsenda þess að sátt náist í samfélaginu og samstaða um þróttmikla endurreisn. Ríkisstjórnin hefur siglt þjóðarskútunni í rétta átt og gengið í verkin af krafti. Á árinu 2009 hefur styrkur íslensks samfélags að sama skapi komið vel í ljós. Við áramót er mér því efst í huga þakklæti til almennings í landinu Ég þakka landsmönnum dugnað þeirra og þrautseigju á árinu sem er að líða og óska þeim árs og friðar. Höfundur er forsætisráðherra og formaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhanna Sigurðardóttir Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Skoðun Skoðun Skoðanagrein – Alþjóðlegi Gigtardaginn: Achieve Your Dreams Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Sjá meira
Árið sem nú er að líða var mörgum erfitt. Það var ár viðbragða við hruni gengis og banka, ár mótmæla, stjórnarskipta, kosninga og fjárhagsvanda. Það var einnig árið þegar hrein meirihlutastjórn jafnaðarmanna og félagshyggjufólks tók við stjórnartaumunum í fyrsta sinn í sögu lýðveldisins. Sögulegt hlutverk núverandi ríkisstjórnar er uppgjör og endurreisn íslensks efnahagslífs eftir hörmulegan viðskilnað ríkisstjórna Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks. Þetta hefur reynst vandasamt viðfangsefni en stjórnin hefur sýnt staðfestu og náð öllum helstu markmiðum sínum á árinu. En verkefnið er rétt að hefjast. Framundan eru spennandi tímar við mótun íslensks samfélags og skiptir miklu að ríkisstjórninni takist að festa jafnaðarstefnuna í sessi svo hér geti þróast farsælt velferðarþjóðfélag í norrænum anda. Ég tel að Íslendingar hafi brugðist skynsamlega við efnahagserfiðleikum í kjölfar gengishruns og falls bankanna. Fjölmörg afrek hafa verið unnin á ýmsum sviðum þjóðlífsins - inni á heimilunum, í fyrirtækjum og hjá opinberum stofnunum. Okkur hefur því gengið mun betur á árinu en spár gerðu ráð fyrir. Í stað efnahagshruns, sem allt stefndi í við upphaf árs, virðist staðan á Íslandi nú sambærileg við efnahagsvanda margra annarra ríkja í okkar heimshluta. Þetta á m.a. við um samdrátt í efnahagslífinu, atvinnuleysi og skuldastöðu hins opinbera. Sá árangur er í raun ótrúlegur þegar haft er í huga að hér hrundi bæði gjaldmiðillinn og bankakerfið í einu vetfangi - nokkuð sem hvergi hefur gerst í vestrænu ríki á friðartímum. Glíman við ríkisfjármálin og skuldavanda ríkissjóðs verður óneitanlega erfið á næstu misserum. Helstu ástæður skuldaaukningar ríkissjóðs vegna falls bankanna eru fjórar: 1. Nauðsynlegt verður að reka ríkissjóð með miklum halla um nokkurra ára skeið til að milda áfallið. Hallinn mun nema 500-600 milljörðum króna eða 30-40% af landsframleiðslu. 2. Greiða þarf um 300 milljarða króna kostnað vegna tæknilegs gjaldþrots Seðlabanka Íslands, upphæð sem nemur ríflega 20% af landsframleiðslu. Það er sláandi að auknar skattaálögur á einstaklinga nema sambærilegri upphæð og vextir og verðbætur af framlagi ríkissjóðs vegna þeirra mistaka sem gerð voru í Seðlabankanum í aðdraganda bankahrunsins. 3. Icesave-skuldbindingin, sé miðað við 88% endurheimtur úr búi Landsbankans, mun kosta sem nemur 10-15% af landsframleiðslu. 4. Kostnaður við endurreisn bankanna mun nema 135 milljörðum króna en hann er þó 250 milljörðum lægri en á horfðist og sparar það ríkinu veruleg vaxtagjöld strax á þessu ári. Ríkisstjórnin hefur kappkostað að hlífa þeim verst settu í samfélaginu eins og kostur er. Á góðæristímum, í stjórnartíð Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks, hækkuðu skattar á tekjulægstu fjölskyldurnar um rúm 7% en lækkuðu um 6,9% hjá þeim tekjuhæstu. Nú, á þessum krepputímum, lækka hins vegar skattar fólks með mánaðartekjur undir 270 þúsund krónum. Til að létta skuldabyrði verst settu heimilanna hafa vaxtabætur einnig verið auknar um 4,5 milljarða króna á árinu. Það skiptir því sannarlega máli hverjir stjórna landinu, nú þegar mikilvægt er að jafnræði og réttlæti ríki við endurreisn efnahagslífsins. Horfur eru á að um miðbik næsta árs verði umskipti til hins betra í efnahagsmálum þjóðarinnar og að örla taki á hagvexti að nýju. Þá bíða okkar einnig mikilvægar samningaviðræður við ESB. Þær geta ráðið miklu um efnahagslegt öryggi þjóðarinnar til frambúðar og stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna. Mikilvægt er sömuleiðis að árið 2010 verði tími uppgjörs og sátta. Rannsóknarnefnd Alþingis mun skila skýrslu um orsakir hrunsins í byrjun ársins. Þar þarf allt að koma fram í dagsljósið og ekkert má skilja undan. Það er mikilvæg forsenda þess að sátt náist í samfélaginu og samstaða um þróttmikla endurreisn. Ríkisstjórnin hefur siglt þjóðarskútunni í rétta átt og gengið í verkin af krafti. Á árinu 2009 hefur styrkur íslensks samfélags að sama skapi komið vel í ljós. Við áramót er mér því efst í huga þakklæti til almennings í landinu Ég þakka landsmönnum dugnað þeirra og þrautseigju á árinu sem er að líða og óska þeim árs og friðar. Höfundur er forsætisráðherra og formaður Samfylkingarinnar.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun