Og hvað svo? síðari hluti Einar Hugi Bjarnason skrifar 23. júní 2010 05:00 Ljóst er að talsverður fjöldi aðila hefur þegar gert upp samninga sína við fjármögnunarfyrirtæki samkvæmt útreikningum þeirra sjálfra miðað við gengisbreytingar. Þessir aðilar hafa ekki þann valkost að lýsa yfir skuldajöfnuði gagnvart eftirstöðvum samningsins. Hins vegar eiga þessir aðilar að mati undirritaðra ótvíræðan endurkröfurétt á viðsemjanda sinn sem nemur ofgreiddu endurgjaldi samningsins. Líkt og rakið var í fyrri hluta greinarinnar ætti við útreikning á endurgreiðslukröfu aðila að miða við upphaflegan höfuðstól lánanna að viðbættum umsömdum vöxtum. Þegar lánin hafa verið reiknuð út miðað við þessar forsendur er rétt að draga frá þær greiðslur sem viðkomandi skuldari greiddi að viðbættum vöxtum skv. lögum nr. 38/2001 frá réttum gjalddögum vegna þess sem ofgreitt var. Með þessu móti er unnt að reikna út fjárhæð endurkröfu viðkomandi aðila. Aðilar sem hafa skuldbreytt lánum í hefðbundin verðtryggð íslensk lánBjörgvin Halldór BjörnssonFyrir liggur að fjölmargir lántakendur hafa nýtt sér þau úrræði sem í boði hafa verið hjá fjármögnunarfyrirtækjum vegna bílasamninga, þ.á m. svokallaða skilmálabreytingu sem felur það í sér að gengistryggðum lánum er breytt í verðtryggð íslensk lán. Að mörgu er að hyggja varðandi réttarstöðu skuldara sem hafa nýtt sér slík úrræði. Undirritaðir telja þó, í ljósi yfirlýsinga fyrirsvarsmanna stærstu fjármögnunarfyrirtækjanna, að þessir aðilar eigi sama rétt til leiðréttingar samkvæmt dómum Hæstaréttar og þeir sem ekki nýttu sér slík úrræði. Ekki er hins vegar loku fyrir það skotið að því verði haldið fram af hálfu einhverra fjármögnunarfyrirtækja að í skuldbreytingunni felist að samið hafi verið upp á nýtt með bindandi hætti. Það mun að líkindum skýrast á næstu dögum eða vikum hvort slíkum röksemdum verður haldið á lofti. Hvað sem því líður er mikilvægt fyrir þá aðila sem hafa nýtt slík úrræði að huga vandlega að réttindum sínum, enda varðar það miklu fyrir skuldara hvort lán hans teljist vera verðtryggt eða óverðtryggt. Voru vörslusviptingar ólögmætar?Það er meginregla íslensks réttar að dómendur dæma um ágreining milli aðila og handhafar framkvæmdavalds sjá um fullnustu dómsúrlausna, sbr. 2. gr. stjórnarskrárinnar. Hornsteinar íslensks réttarfars eru svo lög nr. 91/1991 um meðferð einkamála og lög nr. 90/1989 um aðför. Í síðarnefndu lögunum eru skýrar lagareglur um það hvernig staðið skuli að vörslusviptingum, öðru nafni beinum aðfarargerðum. Í þeim reglum er gert ráð fyrir að beiðni um aðför sé beint til héraðsdómara sem boðar aðila til þinghalds. Í þinghaldinu fær skuldari frest til að leggja fram greinargerð og til öflunar sönnunargagna. Að því loknu er málið sótt og varið munnlega. Þá kveður héraðsdómari upp úrskurð um hvort eða að hverju leyti krafan nái fram að ganga. Tekið skal sérstaklega fram að héraðsdómari verður að jafnaði að hafna beiðninni ef hann telur varhugavert að gerðin nái fram að ganga á grundvelli þeirra takmörkuðu sönnunargagna sem unnt er að tefla fram í slíkum dómsmálum. Ef niðurstaða héraðsdómara er á þann veg að heimilt sé að vörslusvipta viðkomandi bifreið eða lausafé er í aðfaralögunum gert ráð fyrir aðkomu sýslumanns sem fullnægir úrskurðinum með aðför. Dómar Hæstaréttar í gengismálunum vekja áleitnar spurningar um lögmæti beinna aðfarargerða sem komið hafa til kasta dómstóla og fullnægt hefur verið á síðustu mánuðum og misserum vegna meintra vanefnda gengistryggðra samninga. Til þess að geta kveðið upp úr um lögmæti slíkra aðgerða þarf að endurreikna hvern og einn lánssamning út frá þeim forsendum sem gefnar voru upp hér að framan. Ef niðurstaðan er sú að viðkomandi skuldari hafi í raun ekki verið í vanskilum þegar riftun viðkomandi lánssamnings fór fram þá er hugsanlegt að sá hinn sami eigi skaðabótakröfu á hendur fjármálafyrirtækinu. Áhugavert er í þessu samhengi að velta fyrir sér niðurstöðu Hæstaréttar Íslands 16. júní 2010 í máli nr. 347/2010 (Sigrún Hafsteinsdóttir gegn Lýsingu hf.). Í málinu krafðist Lýsing hf. þess að tiltekin bifreið í eigu Sigrúnar yrði tekin með beinni aðfarargerð úr vörslum hennar. Niðurstaða héraðsdóms var sú að fallist var á kröfu Lýsingar hf. Málinu var skotið til Hæstaréttar með kæru sem sneri niðurstöðu héraðsdóms við og hafnaði kröfu Lýsingar hf. með þeim röksemdum að slík óvissa hafi verið um ætluð vanskil Sigrúnar við riftun samnings aðila, að ekki væri uppfyllt skilyrði 78. gr. laga nr. 90/1989 um aðför til að leyfa hina umbeðnu aðfarargerð. Grundvöllur skaðabótaábyrgðar þess sem fer fram á aðför, gerðarbeiðanda, ef í ljós kemur að skilyrði skorti til beinnar aðfarargerðar samkvæmt framansögðu, er ákvæði 96. gr. laga um aðför nr. 90/1989 þar sem skýrt er kveðið á um að gerðarbeiðanda beri að bæta gerðarþola allt það tjón sem hann hefur orðið fyrir við slíkar aðstæður. Mikilvægt er að þeir aðilar sem hafa þurft að þola slíkar vörslusviptingar kanni vandlega réttarstöðu sína og hugsanlegan bótarétt. Þessu til viðbótar er rétt að benda á þá staðreynd að mörg fjármögnunarfyrirtæki hafa á grundvelli staðlaðra samningsskilmála beitt vörslusviptingum gagnvart þeim skuldurum sem ekki hafa staðið í skilum með afborganir samkvæmt lánssamningi. Undirritaðir eru þeirrar skoðunar að verulegur vafi sé um lögmæti slíkra vörslusviptinga og þá án tillits til niðurstöðu Hæstaréttar í gengismálunum svokölluðu og þess hvort viðkomandi skuldari hafi verið í vanskilum með lánið þegar vörslusviptingin var framkvæmd. Þessi skoðun er á því byggð að ekki er unnt, að mati undirritaðra, að hliðra til þeim efnislegu og réttarfarslegu skilyrðum sem aðfararlögin kveða á um með samningum. Lög um aðför nr. 90/1989 eru m.ö.o. ófrávíkjanleg hvað þetta atriði varðar. Af þessu leiðir að vörslusviptingar sem byggðu á einhliða samningsákvæðum og framkvæmdar voru án aðkomu dómstóla eða handhafa framkvæmdavalds voru að öllum líkindum ólögmætar. Lántakar sem hafa þurft að þola slíkar vörslusviptingar eiga því að öllum líkindum rétt til skaðabóta á hendur viðkomandi fjármögnunarfyrirtæki að öðrum bótaskilyrðum uppfylltum. NiðurstaðaÍ þessari grein hefur verið fjallað um stöðu og möguleg úrræði lántakenda í kjölfar hinna margumræddu gengisdóma Hæstaréttar. Umfjölluninni er ekki ætlað að vera tæmandi heldur tilgangurinn öðru fremur sá að varpa ljósi á réttarstöðu skuldara í tengslum við tiltekin álitaefni sem upp hafa komið í kjölfar niðurstöðu dómanna. Undirritaðir telja mikilvægt að skuldarar gengistryggðra lána velti vandlega fyrir sér réttarstöðu sinni og fái aðstoð sérfræðinga til að meta hvaða aðgerðir eru nauðsynlegar til að ná fram réttmætri niðurstöðu í hverju tilviki. Nauðsynlegt er í því sambandi að skoða hvern og einn samning sem bundinn er erlendri mynt og kanna hvort sú tenging sé ólögmæt miðað við þær forsendur sem gefnar voru í gengisdómunum.Ef niðurstaðan er sú að um ólögmæta gengistryggingu sé að ræða er mögulegt að viðkomandi skuldari eigi endurkröfu- og/eða bótarétt gagnvart viðkomandi fjármögnunarfyrirtæki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Hugi Bjarnason Skoðun Tengdar fréttir Og hvað svo? – fyrri hluti Hæstiréttur felldi nýlega tvo sambærilega dóma er varða lögmæti gengistryggingar í bílasamningum. 22. júní 2010 05:00 Mest lesið Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Sjá meira
Ljóst er að talsverður fjöldi aðila hefur þegar gert upp samninga sína við fjármögnunarfyrirtæki samkvæmt útreikningum þeirra sjálfra miðað við gengisbreytingar. Þessir aðilar hafa ekki þann valkost að lýsa yfir skuldajöfnuði gagnvart eftirstöðvum samningsins. Hins vegar eiga þessir aðilar að mati undirritaðra ótvíræðan endurkröfurétt á viðsemjanda sinn sem nemur ofgreiddu endurgjaldi samningsins. Líkt og rakið var í fyrri hluta greinarinnar ætti við útreikning á endurgreiðslukröfu aðila að miða við upphaflegan höfuðstól lánanna að viðbættum umsömdum vöxtum. Þegar lánin hafa verið reiknuð út miðað við þessar forsendur er rétt að draga frá þær greiðslur sem viðkomandi skuldari greiddi að viðbættum vöxtum skv. lögum nr. 38/2001 frá réttum gjalddögum vegna þess sem ofgreitt var. Með þessu móti er unnt að reikna út fjárhæð endurkröfu viðkomandi aðila. Aðilar sem hafa skuldbreytt lánum í hefðbundin verðtryggð íslensk lánBjörgvin Halldór BjörnssonFyrir liggur að fjölmargir lántakendur hafa nýtt sér þau úrræði sem í boði hafa verið hjá fjármögnunarfyrirtækjum vegna bílasamninga, þ.á m. svokallaða skilmálabreytingu sem felur það í sér að gengistryggðum lánum er breytt í verðtryggð íslensk lán. Að mörgu er að hyggja varðandi réttarstöðu skuldara sem hafa nýtt sér slík úrræði. Undirritaðir telja þó, í ljósi yfirlýsinga fyrirsvarsmanna stærstu fjármögnunarfyrirtækjanna, að þessir aðilar eigi sama rétt til leiðréttingar samkvæmt dómum Hæstaréttar og þeir sem ekki nýttu sér slík úrræði. Ekki er hins vegar loku fyrir það skotið að því verði haldið fram af hálfu einhverra fjármögnunarfyrirtækja að í skuldbreytingunni felist að samið hafi verið upp á nýtt með bindandi hætti. Það mun að líkindum skýrast á næstu dögum eða vikum hvort slíkum röksemdum verður haldið á lofti. Hvað sem því líður er mikilvægt fyrir þá aðila sem hafa nýtt slík úrræði að huga vandlega að réttindum sínum, enda varðar það miklu fyrir skuldara hvort lán hans teljist vera verðtryggt eða óverðtryggt. Voru vörslusviptingar ólögmætar?Það er meginregla íslensks réttar að dómendur dæma um ágreining milli aðila og handhafar framkvæmdavalds sjá um fullnustu dómsúrlausna, sbr. 2. gr. stjórnarskrárinnar. Hornsteinar íslensks réttarfars eru svo lög nr. 91/1991 um meðferð einkamála og lög nr. 90/1989 um aðför. Í síðarnefndu lögunum eru skýrar lagareglur um það hvernig staðið skuli að vörslusviptingum, öðru nafni beinum aðfarargerðum. Í þeim reglum er gert ráð fyrir að beiðni um aðför sé beint til héraðsdómara sem boðar aðila til þinghalds. Í þinghaldinu fær skuldari frest til að leggja fram greinargerð og til öflunar sönnunargagna. Að því loknu er málið sótt og varið munnlega. Þá kveður héraðsdómari upp úrskurð um hvort eða að hverju leyti krafan nái fram að ganga. Tekið skal sérstaklega fram að héraðsdómari verður að jafnaði að hafna beiðninni ef hann telur varhugavert að gerðin nái fram að ganga á grundvelli þeirra takmörkuðu sönnunargagna sem unnt er að tefla fram í slíkum dómsmálum. Ef niðurstaða héraðsdómara er á þann veg að heimilt sé að vörslusvipta viðkomandi bifreið eða lausafé er í aðfaralögunum gert ráð fyrir aðkomu sýslumanns sem fullnægir úrskurðinum með aðför. Dómar Hæstaréttar í gengismálunum vekja áleitnar spurningar um lögmæti beinna aðfarargerða sem komið hafa til kasta dómstóla og fullnægt hefur verið á síðustu mánuðum og misserum vegna meintra vanefnda gengistryggðra samninga. Til þess að geta kveðið upp úr um lögmæti slíkra aðgerða þarf að endurreikna hvern og einn lánssamning út frá þeim forsendum sem gefnar voru upp hér að framan. Ef niðurstaðan er sú að viðkomandi skuldari hafi í raun ekki verið í vanskilum þegar riftun viðkomandi lánssamnings fór fram þá er hugsanlegt að sá hinn sami eigi skaðabótakröfu á hendur fjármálafyrirtækinu. Áhugavert er í þessu samhengi að velta fyrir sér niðurstöðu Hæstaréttar Íslands 16. júní 2010 í máli nr. 347/2010 (Sigrún Hafsteinsdóttir gegn Lýsingu hf.). Í málinu krafðist Lýsing hf. þess að tiltekin bifreið í eigu Sigrúnar yrði tekin með beinni aðfarargerð úr vörslum hennar. Niðurstaða héraðsdóms var sú að fallist var á kröfu Lýsingar hf. Málinu var skotið til Hæstaréttar með kæru sem sneri niðurstöðu héraðsdóms við og hafnaði kröfu Lýsingar hf. með þeim röksemdum að slík óvissa hafi verið um ætluð vanskil Sigrúnar við riftun samnings aðila, að ekki væri uppfyllt skilyrði 78. gr. laga nr. 90/1989 um aðför til að leyfa hina umbeðnu aðfarargerð. Grundvöllur skaðabótaábyrgðar þess sem fer fram á aðför, gerðarbeiðanda, ef í ljós kemur að skilyrði skorti til beinnar aðfarargerðar samkvæmt framansögðu, er ákvæði 96. gr. laga um aðför nr. 90/1989 þar sem skýrt er kveðið á um að gerðarbeiðanda beri að bæta gerðarþola allt það tjón sem hann hefur orðið fyrir við slíkar aðstæður. Mikilvægt er að þeir aðilar sem hafa þurft að þola slíkar vörslusviptingar kanni vandlega réttarstöðu sína og hugsanlegan bótarétt. Þessu til viðbótar er rétt að benda á þá staðreynd að mörg fjármögnunarfyrirtæki hafa á grundvelli staðlaðra samningsskilmála beitt vörslusviptingum gagnvart þeim skuldurum sem ekki hafa staðið í skilum með afborganir samkvæmt lánssamningi. Undirritaðir eru þeirrar skoðunar að verulegur vafi sé um lögmæti slíkra vörslusviptinga og þá án tillits til niðurstöðu Hæstaréttar í gengismálunum svokölluðu og þess hvort viðkomandi skuldari hafi verið í vanskilum með lánið þegar vörslusviptingin var framkvæmd. Þessi skoðun er á því byggð að ekki er unnt, að mati undirritaðra, að hliðra til þeim efnislegu og réttarfarslegu skilyrðum sem aðfararlögin kveða á um með samningum. Lög um aðför nr. 90/1989 eru m.ö.o. ófrávíkjanleg hvað þetta atriði varðar. Af þessu leiðir að vörslusviptingar sem byggðu á einhliða samningsákvæðum og framkvæmdar voru án aðkomu dómstóla eða handhafa framkvæmdavalds voru að öllum líkindum ólögmætar. Lántakar sem hafa þurft að þola slíkar vörslusviptingar eiga því að öllum líkindum rétt til skaðabóta á hendur viðkomandi fjármögnunarfyrirtæki að öðrum bótaskilyrðum uppfylltum. NiðurstaðaÍ þessari grein hefur verið fjallað um stöðu og möguleg úrræði lántakenda í kjölfar hinna margumræddu gengisdóma Hæstaréttar. Umfjölluninni er ekki ætlað að vera tæmandi heldur tilgangurinn öðru fremur sá að varpa ljósi á réttarstöðu skuldara í tengslum við tiltekin álitaefni sem upp hafa komið í kjölfar niðurstöðu dómanna. Undirritaðir telja mikilvægt að skuldarar gengistryggðra lána velti vandlega fyrir sér réttarstöðu sinni og fái aðstoð sérfræðinga til að meta hvaða aðgerðir eru nauðsynlegar til að ná fram réttmætri niðurstöðu í hverju tilviki. Nauðsynlegt er í því sambandi að skoða hvern og einn samning sem bundinn er erlendri mynt og kanna hvort sú tenging sé ólögmæt miðað við þær forsendur sem gefnar voru í gengisdómunum.Ef niðurstaðan er sú að um ólögmæta gengistryggingu sé að ræða er mögulegt að viðkomandi skuldari eigi endurkröfu- og/eða bótarétt gagnvart viðkomandi fjármögnunarfyrirtæki.
Og hvað svo? – fyrri hluti Hæstiréttur felldi nýlega tvo sambærilega dóma er varða lögmæti gengistryggingar í bílasamningum. 22. júní 2010 05:00
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar