Glíman við leyndarhyggjuna Jóhann Hauksson skrifar 12. júlí 2012 06:00 Þeir sem eitthvað fylgjast með þjóðmálum vita sem er að endurreisn efnahagslífsins hefur gengið vonum framar. Hagvöxturinn er meiri hér á landi en víðast hvar í Evrópu. Í nýrri þjóðhagsspá Hagstofunnar er gert ráð fyrir meiri hagvexti á þessu ári en gert var fyrir aðeins nokkrum mánuðum. Hraðar dregur úr atvinnuleysi en spáð hefur verið og sýna gögn Vinnumálastofnunar 5,6% atvinnuleysi í maí síðastliðnum. Það er minna en nokkru sinni frá því eftir bankahrunið haustið 2008. Fjárfestingar hafa aukist umtalsvert og daglega berast fréttir af auknum umsvifum á ýmsum sviðum atvinnulífsins. Þar að auki hafa stjórnvöld sett á fót fjárfestingaráætlun sem að hluta er fjármögnuð með auknu veiðigjaldi.Vantraustið Ekkert af þessu virðist breyta því að viðhorf íslensks almennings til stjórnmála eru afar neikvæð og hefur svo verið frá því eftir hrun. Stuðningur við ríkisstjórnina og stjórnarflokkanna er lítill og stjórnarandstöðuflokkunum gengur illa að auka fylgi sitt ef marka má kannanir. Í mars síðastliðnum báru aðeins 10% þjóðarinnar mikið traust til Alþingis. Tortryggni og vantraust virðist ríkjandi. Þetta endurspeglaðist í athugun á viðhorfum til upplýsingagjafar stjórnvalda sem dr. Jóhanna Gunnlaugsdóttir kynnti á vegum Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála í lok síðasta mánaðar. Hún kannaði hvort svarendur teldu að stjórnvöld eða aðrir opinberir aðilar leyndu mikilvægum upplýsingum sem ættu erindi við almenning eða vörðuðu almannahagsmuni. Í ljós kom að helmingur svarenda taldi ríkisstjórnina oft leyna upplýsingum og önnur 40% töldu hana gera það stundum. Svipaðar tölur voru upp á teningnum varðandi ráðuneytin. Jóhanna gat um það er hún kynnti niðurstöður sínar að æðstu embættismenn og stjórnendur yrðu að gera sér grein fyrir því að endanleg ábyrgð á stjórnun, meðhöndlun og aðgengi upplýsinga lægi hjá þeim. Hún vék orðum að því að hér á landi virtist ríkja agaleysi og skortur væri á formlegum vinnureglum sem varða upplýsingagjöf. Taldi hún að hugarfarsbreyting yrði að eiga sér stað.Að opna þjóðfélag Því fer fjarri að ríkisstjórnin sýni þessum málum tómlæti. Öðru nær, enda er það eitt af markmiðum hennar að draga úr leyndarhyggju sem gróf um sig í áratugi í íslenskum stjórnmálum. Leyndarhyggja er sjúkdómseinkenni sérhagsmunavörslunnar og skýrir það vafalítið það mikla vantraust og tortryggni sem nú ríkir meðal almennings í garð stjórnmálanna. Unnið er að endurskoðun upplýsingalaga með það fyrir augum að aðgengi almennings og fjölmiðla að upplýsingum verði aukið. Þá hafa verið settar siðareglur fyrir ríkisstjórn og stjórnsýsluna. Að frumkvæði forsætisráðherra var veittur almennur aðgangur að öllum gögnum er varða einkavæðingu bankanna. Þær breytingar sem gerðar voru í fyrra á lögum um fjármál stjórnmálaflokkanna miðuðu einnig að auknu gagnsæi og upplýsingagjöf af hálfu frambjóðenda og stjórnmálaflokka. Ríkisstjórnin samþykkti í lok síðasta mánaðar að skipa vinnuhóp sem fær það verkefni að semja drög að upplýsinga- og samskiptastefnu Stjórnarráðsins. Þessi ráðstöfun byggist að sínu leyti á skýrslu sem unnin hefur verið undanfarna mánuði á vegum forsætisráðuneytisins um upplýsingastefnu og notkun samfélagsmiðla. Enda hljóta stjórnvöld að huga vel að því hvernig best megi hagnýta rafræna miðlun til að bæta samskipti og efla upplýsingastreymi. Rannsóknir hafa nefnilega sýnt að þeir sem eiga samskipti á netinu við opinbera stjórnsýslu eru mun líklegri til að hafa jákvætt viðhorf gagnvart henni þar sem hún er aðgengilegri og opnari.Gagnsæi er hluti endurreisnarinnar Í umræddri skýrslu, sem einnig er að finna á vef stjórnarráðsins, er hugað að grundvallarreglum sem stjórnvöld víða um lönd styðjast við og má gera ráð fyrir að teknar verði upp hér á landi. Nefna má fimm slíkar reglur. Ÿ Sá sem biður um upplýsingar á að fá þær. Ganga skal svo langt sem lög og reglur leyfa. Ÿ Upplýsingar eiga að vera á einföldu og skýru máli. Ÿ Upplýsingar sem miðlað er eiga að vera réttar. Þær eiga að vera mikilvægar og gagnast fyrirspyrjanda. Ÿ Upplýsingar á að láta í té svo fljótt sem auðið er. Ÿ Réttar upplýsingar eiga að komist til réttra einstaklinga í réttum tilvikum. Aðgengi að upplýsingum á að auðvelda og jafna svo sem kostur er. Greið upplýsingamiðlun er hluti lýðræðisins og bætir það undantekningalaust. Upplýstir einstaklingar meta hlutina sjálfstætt og taka síður gagnrýnislaust við öllu sem þeim er rétt. Þeir eiga auðveldara með að greina sannleikann frá rangfærslum og ósannindum. Nauðsynlegt er að uppræta leyndarhyggjuna sem hreiðraði um sig í íslensku þjóðlífi í áratugi. Leyndarhyggjan átti drjúgan þátt í því að illa fór haustið 2008 þegar bankarnir hrundu. Að uppræta hana er hluti endurreisnarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhann Hauksson Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Sjá meira
Þeir sem eitthvað fylgjast með þjóðmálum vita sem er að endurreisn efnahagslífsins hefur gengið vonum framar. Hagvöxturinn er meiri hér á landi en víðast hvar í Evrópu. Í nýrri þjóðhagsspá Hagstofunnar er gert ráð fyrir meiri hagvexti á þessu ári en gert var fyrir aðeins nokkrum mánuðum. Hraðar dregur úr atvinnuleysi en spáð hefur verið og sýna gögn Vinnumálastofnunar 5,6% atvinnuleysi í maí síðastliðnum. Það er minna en nokkru sinni frá því eftir bankahrunið haustið 2008. Fjárfestingar hafa aukist umtalsvert og daglega berast fréttir af auknum umsvifum á ýmsum sviðum atvinnulífsins. Þar að auki hafa stjórnvöld sett á fót fjárfestingaráætlun sem að hluta er fjármögnuð með auknu veiðigjaldi.Vantraustið Ekkert af þessu virðist breyta því að viðhorf íslensks almennings til stjórnmála eru afar neikvæð og hefur svo verið frá því eftir hrun. Stuðningur við ríkisstjórnina og stjórnarflokkanna er lítill og stjórnarandstöðuflokkunum gengur illa að auka fylgi sitt ef marka má kannanir. Í mars síðastliðnum báru aðeins 10% þjóðarinnar mikið traust til Alþingis. Tortryggni og vantraust virðist ríkjandi. Þetta endurspeglaðist í athugun á viðhorfum til upplýsingagjafar stjórnvalda sem dr. Jóhanna Gunnlaugsdóttir kynnti á vegum Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála í lok síðasta mánaðar. Hún kannaði hvort svarendur teldu að stjórnvöld eða aðrir opinberir aðilar leyndu mikilvægum upplýsingum sem ættu erindi við almenning eða vörðuðu almannahagsmuni. Í ljós kom að helmingur svarenda taldi ríkisstjórnina oft leyna upplýsingum og önnur 40% töldu hana gera það stundum. Svipaðar tölur voru upp á teningnum varðandi ráðuneytin. Jóhanna gat um það er hún kynnti niðurstöður sínar að æðstu embættismenn og stjórnendur yrðu að gera sér grein fyrir því að endanleg ábyrgð á stjórnun, meðhöndlun og aðgengi upplýsinga lægi hjá þeim. Hún vék orðum að því að hér á landi virtist ríkja agaleysi og skortur væri á formlegum vinnureglum sem varða upplýsingagjöf. Taldi hún að hugarfarsbreyting yrði að eiga sér stað.Að opna þjóðfélag Því fer fjarri að ríkisstjórnin sýni þessum málum tómlæti. Öðru nær, enda er það eitt af markmiðum hennar að draga úr leyndarhyggju sem gróf um sig í áratugi í íslenskum stjórnmálum. Leyndarhyggja er sjúkdómseinkenni sérhagsmunavörslunnar og skýrir það vafalítið það mikla vantraust og tortryggni sem nú ríkir meðal almennings í garð stjórnmálanna. Unnið er að endurskoðun upplýsingalaga með það fyrir augum að aðgengi almennings og fjölmiðla að upplýsingum verði aukið. Þá hafa verið settar siðareglur fyrir ríkisstjórn og stjórnsýsluna. Að frumkvæði forsætisráðherra var veittur almennur aðgangur að öllum gögnum er varða einkavæðingu bankanna. Þær breytingar sem gerðar voru í fyrra á lögum um fjármál stjórnmálaflokkanna miðuðu einnig að auknu gagnsæi og upplýsingagjöf af hálfu frambjóðenda og stjórnmálaflokka. Ríkisstjórnin samþykkti í lok síðasta mánaðar að skipa vinnuhóp sem fær það verkefni að semja drög að upplýsinga- og samskiptastefnu Stjórnarráðsins. Þessi ráðstöfun byggist að sínu leyti á skýrslu sem unnin hefur verið undanfarna mánuði á vegum forsætisráðuneytisins um upplýsingastefnu og notkun samfélagsmiðla. Enda hljóta stjórnvöld að huga vel að því hvernig best megi hagnýta rafræna miðlun til að bæta samskipti og efla upplýsingastreymi. Rannsóknir hafa nefnilega sýnt að þeir sem eiga samskipti á netinu við opinbera stjórnsýslu eru mun líklegri til að hafa jákvætt viðhorf gagnvart henni þar sem hún er aðgengilegri og opnari.Gagnsæi er hluti endurreisnarinnar Í umræddri skýrslu, sem einnig er að finna á vef stjórnarráðsins, er hugað að grundvallarreglum sem stjórnvöld víða um lönd styðjast við og má gera ráð fyrir að teknar verði upp hér á landi. Nefna má fimm slíkar reglur. Ÿ Sá sem biður um upplýsingar á að fá þær. Ganga skal svo langt sem lög og reglur leyfa. Ÿ Upplýsingar eiga að vera á einföldu og skýru máli. Ÿ Upplýsingar sem miðlað er eiga að vera réttar. Þær eiga að vera mikilvægar og gagnast fyrirspyrjanda. Ÿ Upplýsingar á að láta í té svo fljótt sem auðið er. Ÿ Réttar upplýsingar eiga að komist til réttra einstaklinga í réttum tilvikum. Aðgengi að upplýsingum á að auðvelda og jafna svo sem kostur er. Greið upplýsingamiðlun er hluti lýðræðisins og bætir það undantekningalaust. Upplýstir einstaklingar meta hlutina sjálfstætt og taka síður gagnrýnislaust við öllu sem þeim er rétt. Þeir eiga auðveldara með að greina sannleikann frá rangfærslum og ósannindum. Nauðsynlegt er að uppræta leyndarhyggjuna sem hreiðraði um sig í íslensku þjóðlífi í áratugi. Leyndarhyggjan átti drjúgan þátt í því að illa fór haustið 2008 þegar bankarnir hrundu. Að uppræta hana er hluti endurreisnarinnar.
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar