Æ færri hafa lagst inn á geðdeildir og sjúklingar liggja helmingi skemur inni eftir að samfélagsteymi á vegum geðsviðs Landspítalans (LSH) tók til starfa á höfuðborgarsvæðinu. Teymið sinnir gegnumgangandi um 60 einstaklingum sem eiga við alvarlega geðsjúkdóma að stríða og þurfa stuðning í sínu daglega lífi. Þjónustan nær í einstaka tilvikum til einstaklinga utan höfuðborgarsvæðisins, þá með símtölum og einstaka vitjunum.
Skilað tilætluðum árangri
Teymið var stofnað sem tilraunaverkefni til tveggja ára í mars árið 2010 en starfsemi þess var framlengd í ljósi góðs árangurs. Flestir einstaklingar sem hópurinn sinnir eru að glíma við alvarlega geðrofssjúkdóma; geðklofa, geðhvörf eða geðhvarfaklofa.
Guðbjörg Sveinsdóttir, geðhjúkrunarfræðingur og teymisstjóri, segir nauðsynlegt að koma á frekara samstarfi milli heilbrigðiskerfisins og félagslegu kerfanna í sveitarfélögunum.
"Það er ömurlegt ástand í sumum sveitarfélögum og við merkjum mun á aðstæðum eftir því hvar fólk býr," segir hún, en forsvarsmenn á Kleppi sögðu í Fréttablaðinu á laugardag að Kópavogur, Hafnarfjörður og Árborg stæðu sérstaklega illa er varðar þjónustu við geðfatlaða einstaklinga. "Við erum hugsi yfir þessu og það vantar stefnu í þessi mál."
Fordómar innan kerfisins
Magnús Haraldsson geðlæknir segir samvinnu innan kerfisins hafa verið veikan hlekk í starfinu. Þá sé geðheilbrigðisþjónusta innan heilsugæslustöðvanna skammt á veg komin og nauðsynlegt sé að gera eitthvað í því. Hann segir málaflokkinn hafa orðið út undan á mörgum stöðum og svarar því játandi hvort fordómar gætu spilað þar hlut í máli.
"Fordómar eru alls staðar; bæði innan sem utan heilbrigðis- og félagslega kerfisins," segir hann.
Guðbjörg bætir við að afskaplega mikil fáfræði ríki í samfélaginu um geðsjúkdóma og starfsmenn innan kerfisins verði að taka það að hluta til sín. "Við vitum svo mikið; hvernig fólk hegðar sér, undirliggjandi orsök veikindanna og aðstæður sem draga úr geðheilsu," segir hún. "Þetta er allt saman pólitískt og því verða sveitarfélögin að vinna að því að efla þetta fólk frá byrjun. Geðheilsa er náttúrulega rammpólitísk, eins og flest annað. Líka hvernig á að fara að þegar fólk veikist."
Kleppur er víða
Engar tölur eru til yfir þá einstaklinga sem veikjast af geðsjúkdómum en leita sér aldrei hjálpar. Guðbjörg og Magnús segja óvarlegt að áætla nokkuð um það, en mögulegt sé að skoða erlendar rannsóknir í þessu samhengi og sjá algengi hinna ýmsu geðsjúkdóma og bera það saman við innlagnir sjúklinga.
"Það eru til einhverjar tölur sem segja að kerfin nái um 30 prósentum þeirra þunglyndissjúklinga sem þurfa á hjálp að halda," segir Magnús. "Algengi er vissulega meira en þjónustan sem við erum að sinna, en óvarlegt er að áætla hversu margir það eru."
Algengi geðklofa er talið vera á bilinu 0,7 til eitt prósent, en sjúklingarnir eru í mjög misjöfnu ásigkomulagi eins og gengur og gerist með flesta sjúkdóma. Um tuttugu prósent geðklofasjúklinga ná sér tiltölulega fljótt og fara af lyfjum, svo eru önnur tuttugu prósent sem verða mjög veik og þurfa mikinn stuðning í langan tíma. Flestir eru svo þar á milli.
Skref í rétta átt í Breiðholti
Sérstök geðheilsustöð hefur verið stofnuð í Breiðholti og segja Magnús og Guðbjörg slíkar stöðvar líklega vera framtíðina. Það sé dæmi um góða samvinnu á milli heilbrigðiskerfisins og félagsþjónustunnar, þar sem starfar bæði geðteymi og aðrir starfsmenn sem þjónusta sérstaklega íbúa Breiðholts.
"Það eru meira en 30 ár síðan þjónustan byggðist upp í löndunum í kringum okkur," segir Magnús. Guðbjörg bætir við að þróunin á Íslandi síðustu 10 ár sé vissulega skref í rétta átt. Styttri tími á stofnunum og færri innlagnir geðsjúkra séu ein birtingarmynd þess.
