Byltingin sem tókst Guðmundur Andri Thorsson skrifar 11. nóvember 2013 07:00 Hlakka til að lesa bækur þeirra Steingríms J. og Össurar. Bókarformið skapar þess háttar nálægð milli þess sem skrifar og þess sem les að þegar vel tekst til myndast sérstakt trúnaðarsamband þarna á milli. Og stjórnmálamaðurinn fær þá áheyrn hjá hinum almenna lesanda sem hann nær ekki með öðru móti.„Að kvaka satt“ Nálægð við atburði of mikil, segja sumir og aðrir benda á að hér séu stjórnmálamenn að reyna að gera hlut sinn sem bestan frammi fyrir Sögu, þeirri dyntóttu gyðju. Það má vera en rýrir í sjálfu sér ekki þessar bækur – öðru nær – þetta eru menn sem tóku þátt í tilteknum sögulegum atburðum, búa yfir ákveðinni vitneskju um það sem fór fram og hafa fullkomlega eðlilega þörf fyrir að deila henni með öðru fólki. Það er ekki þar með sagt að við sem lesum þurfum að veita einhvers konar aflausn að lestrinum loknum. En fleiri gamlir stjórnmálamenn mættu taka sér þetta til fyrirmyndar – að skrifa bók. Þannig á maður að „skrifa söguna“. Það er svo annað mál að sagnfræðingar eiga eftir að moða úr þessum heimildum þegar þeir fara að leggja mat sitt á þá viðburði sem þar segir frá. Sannleikurinn er heldur ekki einn og endanlegur. Við getum ekki bent á hann og sagt: Þarna er hann! Hann er ekki áþreifanlegur. Við getum ekki horft á hann hengdan upp á vegg af einhverjum sem sá hann og á hann. Þótt tveir plús tveir séu víst alltaf fjórir að sögn þeirra sem gerst til þeirra mála þekkja og þar með sé sennilega til algildur mælikvarði um sumt – þannig lagað – er ekki þar með sagt að öll svið tilverunnar sé hægt að skoða einungis í þeim mælikvarða og fyrirbærin séu alls staðar annaðhvort sönn eða ósönn. Sannleikurinn birtist stundum í margvíslegum ljósbrotum. Eða eins og séra Jón Prímus segir í Kristnihaldinu í einni af hinum óviðjafnanlegu samræðum þeirra Umba: „Það er gaman að hlusta á fuglana kvaka. En það væri annað en gaman ef fuglarnir væru einlægt að kvaka satt.“„Aftur á móti var annað stríð…“ Sem sagt gott. En þetta er ekki eina bókin sem nú kemur út og varðar ráðherra í síðustu ríkisstjórn. Jónína Leósdóttir hefur skrifað bók um samband sitt við Jóhönnu Sigurðardóttur og með fullri virðingu fyrir hæstvirtum samráðherrum hennar sem deila nú með okkur upplifunum sínum þá er ég ekki frá því að bók Jónínu sé í raun og veru pólitískasta bókin af þessum þremur. Hún segir söguna af því hvernig þessar tvær konur urðu hluti einhverra merkilegustu og ánægjulegustu þjóðfélagsbreytinga seinni tíma – og loks um síðir hálfnauðug táknmynd þeirra víða um lönd; tvær konur sem vildu helst bara vera í friði með sitt. Þetta er byltingarsaga: þær Jóhanna og Jónína eru hluti af byltingunni sem tókst. Þessi bylting fór fram utan sviðs hinna hefðbundnu stjórnmála. Þetta var bylting ástarinnar. Bylting einkalífsins, bylting hugarfarsins. Bylting viðhorfanna til náungans, bylting olnbogarýmisins, umburðarlyndisins og víðsýninnar, bylting kynfrelsisins, bylting hinnar heilbrigðu sjálfsmyndar þess sem elskar einstaklinga af sama kyni. Þessi bylting gerðist með hægð og án strits og hún varð vegna þrautseigju baráttufólks sem aldrei missti sjónar á markinu; hún á sínar hetjur og sína píslarvotta – karla og konur sem þorðu að bjóða almenningsálitinu byrginn og standa með sjálfum sér og sínu frammi fyrir öllum fordómstólum. Hún smaug inn í þjóðfélagið gegnum fjölskyldurnar, einstaklingana, umlukti smám saman okkur öll því að hvernig er annað hægt en að hrífast með þegar fólk elskar og þráir það eitt að fá að elska? Berst fyrir réttinum til ástarinnar? Þær Jóhanna og Jónína eru í hópi þeirra fjölmörgu sem notið hafa góðs af þessari hugarfarsbyltingu. En ekki bara þær og ekki bara samkynhneigt fólk almennt heldur hefur gjörvallt samfélagið orðið betra: þessi hugarfarsbylting hefur opnað augu fólks fyrir því að ekki er til ein og alrétt formúla fyrir lífstíl. Í bók sinni segir Jónína frá sambandi tveggja kvenna sem þróast frá því að vera pukur í einni af einangruðustu og fámennustu borgum Evrópu og til þess að þessar konur fara um heiminn, hjón í allra augsýn, og eru fjölmörgu samkynhneigðu fólki mikilvægar fyrirmyndir: verða einhverjar sjáanlegustu samkynhneigðu konur í víðri veröld. Þetta er stökk fyrir tvær hlédrægar konur sem mann næstum sundlar yfir þegar maður hugsar út í það. Auðvitað er ýmislegt sem enn þarf að laga í réttindamálum samkynhneigðra en það er ágætt að muna eftir því í öllu bölæðinu að sumt hefur tekist nokkuð vel hér. Þessi bylting tókst og hana þarf að færa á næsta stig, sem er að Íslendingar fari almennt að bera meiri virðingu fyrir ólíku lífsvali hver annars, varðandi búsetuhætti og lífsmáta og hætti að umgangast hver annan eins og systkini sem hatast. Við Íslendingar erum upp til hópa vænsta fólk sem vill náunganum vel – líka stjórnmálafólkið okkar og þingmennirnir sem við skulum endilega hætta að grýta – en eitthvað í stjórnmálakúltúr okkar er hins vegar þess eðlis að hinir neikvæðari eiginleikar virðast stundum nær allsráðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu Skoðun Skoðun Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu skrifar Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann skrifar Skoðun Sameinuðu þjóðirnar 80 ára: Framtíðin er okkar Eva Harðardóttir skrifar Skoðun Til hamingju með 24. október Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Sjá meira
Hlakka til að lesa bækur þeirra Steingríms J. og Össurar. Bókarformið skapar þess háttar nálægð milli þess sem skrifar og þess sem les að þegar vel tekst til myndast sérstakt trúnaðarsamband þarna á milli. Og stjórnmálamaðurinn fær þá áheyrn hjá hinum almenna lesanda sem hann nær ekki með öðru móti.„Að kvaka satt“ Nálægð við atburði of mikil, segja sumir og aðrir benda á að hér séu stjórnmálamenn að reyna að gera hlut sinn sem bestan frammi fyrir Sögu, þeirri dyntóttu gyðju. Það má vera en rýrir í sjálfu sér ekki þessar bækur – öðru nær – þetta eru menn sem tóku þátt í tilteknum sögulegum atburðum, búa yfir ákveðinni vitneskju um það sem fór fram og hafa fullkomlega eðlilega þörf fyrir að deila henni með öðru fólki. Það er ekki þar með sagt að við sem lesum þurfum að veita einhvers konar aflausn að lestrinum loknum. En fleiri gamlir stjórnmálamenn mættu taka sér þetta til fyrirmyndar – að skrifa bók. Þannig á maður að „skrifa söguna“. Það er svo annað mál að sagnfræðingar eiga eftir að moða úr þessum heimildum þegar þeir fara að leggja mat sitt á þá viðburði sem þar segir frá. Sannleikurinn er heldur ekki einn og endanlegur. Við getum ekki bent á hann og sagt: Þarna er hann! Hann er ekki áþreifanlegur. Við getum ekki horft á hann hengdan upp á vegg af einhverjum sem sá hann og á hann. Þótt tveir plús tveir séu víst alltaf fjórir að sögn þeirra sem gerst til þeirra mála þekkja og þar með sé sennilega til algildur mælikvarði um sumt – þannig lagað – er ekki þar með sagt að öll svið tilverunnar sé hægt að skoða einungis í þeim mælikvarða og fyrirbærin séu alls staðar annaðhvort sönn eða ósönn. Sannleikurinn birtist stundum í margvíslegum ljósbrotum. Eða eins og séra Jón Prímus segir í Kristnihaldinu í einni af hinum óviðjafnanlegu samræðum þeirra Umba: „Það er gaman að hlusta á fuglana kvaka. En það væri annað en gaman ef fuglarnir væru einlægt að kvaka satt.“„Aftur á móti var annað stríð…“ Sem sagt gott. En þetta er ekki eina bókin sem nú kemur út og varðar ráðherra í síðustu ríkisstjórn. Jónína Leósdóttir hefur skrifað bók um samband sitt við Jóhönnu Sigurðardóttur og með fullri virðingu fyrir hæstvirtum samráðherrum hennar sem deila nú með okkur upplifunum sínum þá er ég ekki frá því að bók Jónínu sé í raun og veru pólitískasta bókin af þessum þremur. Hún segir söguna af því hvernig þessar tvær konur urðu hluti einhverra merkilegustu og ánægjulegustu þjóðfélagsbreytinga seinni tíma – og loks um síðir hálfnauðug táknmynd þeirra víða um lönd; tvær konur sem vildu helst bara vera í friði með sitt. Þetta er byltingarsaga: þær Jóhanna og Jónína eru hluti af byltingunni sem tókst. Þessi bylting fór fram utan sviðs hinna hefðbundnu stjórnmála. Þetta var bylting ástarinnar. Bylting einkalífsins, bylting hugarfarsins. Bylting viðhorfanna til náungans, bylting olnbogarýmisins, umburðarlyndisins og víðsýninnar, bylting kynfrelsisins, bylting hinnar heilbrigðu sjálfsmyndar þess sem elskar einstaklinga af sama kyni. Þessi bylting gerðist með hægð og án strits og hún varð vegna þrautseigju baráttufólks sem aldrei missti sjónar á markinu; hún á sínar hetjur og sína píslarvotta – karla og konur sem þorðu að bjóða almenningsálitinu byrginn og standa með sjálfum sér og sínu frammi fyrir öllum fordómstólum. Hún smaug inn í þjóðfélagið gegnum fjölskyldurnar, einstaklingana, umlukti smám saman okkur öll því að hvernig er annað hægt en að hrífast með þegar fólk elskar og þráir það eitt að fá að elska? Berst fyrir réttinum til ástarinnar? Þær Jóhanna og Jónína eru í hópi þeirra fjölmörgu sem notið hafa góðs af þessari hugarfarsbyltingu. En ekki bara þær og ekki bara samkynhneigt fólk almennt heldur hefur gjörvallt samfélagið orðið betra: þessi hugarfarsbylting hefur opnað augu fólks fyrir því að ekki er til ein og alrétt formúla fyrir lífstíl. Í bók sinni segir Jónína frá sambandi tveggja kvenna sem þróast frá því að vera pukur í einni af einangruðustu og fámennustu borgum Evrópu og til þess að þessar konur fara um heiminn, hjón í allra augsýn, og eru fjölmörgu samkynhneigðu fólki mikilvægar fyrirmyndir: verða einhverjar sjáanlegustu samkynhneigðu konur í víðri veröld. Þetta er stökk fyrir tvær hlédrægar konur sem mann næstum sundlar yfir þegar maður hugsar út í það. Auðvitað er ýmislegt sem enn þarf að laga í réttindamálum samkynhneigðra en það er ágætt að muna eftir því í öllu bölæðinu að sumt hefur tekist nokkuð vel hér. Þessi bylting tókst og hana þarf að færa á næsta stig, sem er að Íslendingar fari almennt að bera meiri virðingu fyrir ólíku lífsvali hver annars, varðandi búsetuhætti og lífsmáta og hætti að umgangast hver annan eins og systkini sem hatast. Við Íslendingar erum upp til hópa vænsta fólk sem vill náunganum vel – líka stjórnmálafólkið okkar og þingmennirnir sem við skulum endilega hætta að grýta – en eitthvað í stjórnmálakúltúr okkar er hins vegar þess eðlis að hinir neikvæðari eiginleikar virðast stundum nær allsráðandi.
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun