Að bjarga íslenskunni Guðmundur Andri Thorsson skrifar 18. nóvember 2013 06:15 Sérlega vel tókst til með verðlaun Jónasar Hallgrímssonar að þessu sinni og var allt í anda skáldsins góða: Jórunn Sigurðardóttir er eldsál sem hefur fjallað af ástríðu um bókmenntir í útvarpið um árabil og notaði aldeilis tækifærið til að lesa þeim pistilinn sem vilja sjoppuvæða þá stofnun sem hún starfar fyrir, Ríkisútvarpið. Og Ljóðaslammið hjá Borgarbókasafninu er eitt skemmtilegasta framtak seinni ára í því að efla áhuga og vitund ungs fólks um möguleika og erindi ljóðlistarinnar. Og ekki síst: það er löngu tímabært að vekja rækilega athygli á því þjóðþrifastarfi sem sinnt er af Máltæknisetri við furðu lítinn skilning og hvað þá stuðning þeirra stjórnmálamanna sem við búum við. Í þessu starfi er fremstur í flokki Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor í íslenskri málfræði við HÍ, sem annars er kunnur fyrir frjálslyndi sitt í málfarsefnum og andstöðu við málumvöndunarmenn. En hann er samt sá maður sem nú stendur í fararbroddi við að bjarga íslenskunni. Um það snýst starf Máltækniseturs. Löngun til að íslenskan dugi áfram í nýju umhverfi. Vonandi verður þessi viðurkenning til að opna augu stjórnmálamannanna sem virðast vilja láta reka á reiðanum í þessu sem öðru. Vonandi nota þeir nú 350 ára afmæli Árna Magnússonar, sem á sínum tíma bjargaði íslenskum menningarverðmætum frá glötun, og fara að styðja myndarlega starfsemi Máltækniseturs sem gæti bjargað íslenskri tungu í því nýja samfélagi sem við okkur blasir á nýrri öld.„Sími sem skilur þig“Við munum í nálægri framtíð nota einhvers konar vélmenni til þess að létta undir með okkur við ýmis úrlausnarefni daglegrar tilveru, stór og smá. Við munum tala við tækin í æ ríkari mæli eftir því sem fram líða stundir. Við munum gefa þeim skipanir og þau síðan bregðast við. Málið snýst um það hvort barnabörnin okkar nota íslensku þegar þau tala við ryksuguna sína, sláttuvélina, símann eða bílinn, sem vonandi á einhvern tímann eftir að komast af því 19. aldar stigi sem honum hefur verið haldið á fram á síðustu ár. Nú er ástandið þannig að ekki má einu sinni vekja athygli á því að Samsung-símar skilja okkur þegar við tölum íslensku við þá en símar frá Apple gera það ekki. Auglýsing sem vakti athygli á þessari grundvallarstaðreynd á spaugilegan hátt var umsvifalaust bönnuð af samkeppnisyfirvöldum, rétt eins og þetta eigi að vera feimnismál eða skipti engu máli. En þetta skiptir máli. Þetta skiptir höfuðmáli. Sagan kennir okkur að tungumál þarf að nota á sem flestum sviðum tilverunnar eigi það að lifa. Hvers vegna ættum við að láta framtíðina ráðast af dyntum einhverra millistjórnenda hjá Apple-fyrirtækinu eða öðrum slíkum heimsvaldafyrirtækjum sem vilja að öll mannleg starfsemi fari fram á þeim forsendum sem þeim þóknast að útdeila – og rukka svo fyrir. Ef við tölum alltaf ensku við ryksuguna okkar, bílinn, sláttuvélina, uppþvottavélina og sturtuna og ef við notum alltaf ensku í umhverfi tölvu og síma og tækni – þá hefur enskan þokast inn á ný svið tilveru okkar, tekið yfir svið þar sem við notuðum áður íslensku. Svona deyja tungumál. Á því færri sviðum sem þau eru notuð er þeim mun meiri hætta á því að þau trénist upp og deyi. Þau deyja ekki úr þágufallssýki eða hljóðvillu heldur af notkunarleysi. Þau deyja þegar þau eru bara til hátíðarbrigða, bara til spari. Tungumálið er því aðeins lifandi að það sé notað í daglegu lífi í hinu allra hversdagslegasta samhengi.Frumskylda íslenskra stjórnmálamanna Og er það ekki allt í lagi, spyrja sennilega einhverjir – þó að íslenskan hverfi? Nei. Ef við Íslendingar varðveitum ekki þetta tungumál gerir það enginn annar. Þá fara menningarverðmæti forgörðum. Mannkynið verður einu tungumálinu fátækara, einum hugsunarhættinum, einni tegundinni af mennsku og aðferð við að fást við heiminn. Þegar tungumál deyr hverfur með því heill menningarheimur. Íslenskan er verðmæti í sjálfu sér. Það er frumskylda íslenskra stjórnmálamanna að stuðla að því að íslenska lifi áfram við nýjar aðstæður. Þetta er hægt að gera og aðrar þjóðir allt í kringum okkur gera þetta unnvörpum: það þarf að safna orðaforða og tæknivæða hann. Þetta er tímafrekt nákvæmnisverk sem kallar á vissa sérþekkingu – en þetta er alveg gerlegt. Það þarf viðhorfsbreytingu hjá sumum fyrirtækjum, eins og til að mynda Apple á Íslandi sem á ekki að lögsækja keppinauta fyrir að benda á að þeir eru komnir fram úr þeim á því sviði að aðlaga umhverfi sitt íslenskri tungu – heldur að mæta þeim í samkeppni og gera betur. Stjórnmálamennirnir og embættismennirnir í Menntamálaráðuneytinu verða að rumska. Til að hægt sé að inna af hendi þetta starf þarf sem sé svolitla peninga – alls ekki mikla; við erum ekkert að tala um jarðgangakostnað hér. Eins og málum er háttað um þessar mundir fær þessi starfsemi ekki neitt fé – ekki krónu. Það fær ekki heldur neitt úr rannsóknarsjóðum enda ekki hægt að sýna fram á að frumlegar niðurstöður komi út úr starfinu: allt liggur fyrir um það sem þarf að gera. Og þá er bara að drífa í þessu. Það er ekki nóg að veita mönnum verðlaun og klapp á bakið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar Skoðun Ég var með alþingismanni í meðferð Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Sjá meira
Sérlega vel tókst til með verðlaun Jónasar Hallgrímssonar að þessu sinni og var allt í anda skáldsins góða: Jórunn Sigurðardóttir er eldsál sem hefur fjallað af ástríðu um bókmenntir í útvarpið um árabil og notaði aldeilis tækifærið til að lesa þeim pistilinn sem vilja sjoppuvæða þá stofnun sem hún starfar fyrir, Ríkisútvarpið. Og Ljóðaslammið hjá Borgarbókasafninu er eitt skemmtilegasta framtak seinni ára í því að efla áhuga og vitund ungs fólks um möguleika og erindi ljóðlistarinnar. Og ekki síst: það er löngu tímabært að vekja rækilega athygli á því þjóðþrifastarfi sem sinnt er af Máltæknisetri við furðu lítinn skilning og hvað þá stuðning þeirra stjórnmálamanna sem við búum við. Í þessu starfi er fremstur í flokki Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor í íslenskri málfræði við HÍ, sem annars er kunnur fyrir frjálslyndi sitt í málfarsefnum og andstöðu við málumvöndunarmenn. En hann er samt sá maður sem nú stendur í fararbroddi við að bjarga íslenskunni. Um það snýst starf Máltækniseturs. Löngun til að íslenskan dugi áfram í nýju umhverfi. Vonandi verður þessi viðurkenning til að opna augu stjórnmálamannanna sem virðast vilja láta reka á reiðanum í þessu sem öðru. Vonandi nota þeir nú 350 ára afmæli Árna Magnússonar, sem á sínum tíma bjargaði íslenskum menningarverðmætum frá glötun, og fara að styðja myndarlega starfsemi Máltækniseturs sem gæti bjargað íslenskri tungu í því nýja samfélagi sem við okkur blasir á nýrri öld.„Sími sem skilur þig“Við munum í nálægri framtíð nota einhvers konar vélmenni til þess að létta undir með okkur við ýmis úrlausnarefni daglegrar tilveru, stór og smá. Við munum tala við tækin í æ ríkari mæli eftir því sem fram líða stundir. Við munum gefa þeim skipanir og þau síðan bregðast við. Málið snýst um það hvort barnabörnin okkar nota íslensku þegar þau tala við ryksuguna sína, sláttuvélina, símann eða bílinn, sem vonandi á einhvern tímann eftir að komast af því 19. aldar stigi sem honum hefur verið haldið á fram á síðustu ár. Nú er ástandið þannig að ekki má einu sinni vekja athygli á því að Samsung-símar skilja okkur þegar við tölum íslensku við þá en símar frá Apple gera það ekki. Auglýsing sem vakti athygli á þessari grundvallarstaðreynd á spaugilegan hátt var umsvifalaust bönnuð af samkeppnisyfirvöldum, rétt eins og þetta eigi að vera feimnismál eða skipti engu máli. En þetta skiptir máli. Þetta skiptir höfuðmáli. Sagan kennir okkur að tungumál þarf að nota á sem flestum sviðum tilverunnar eigi það að lifa. Hvers vegna ættum við að láta framtíðina ráðast af dyntum einhverra millistjórnenda hjá Apple-fyrirtækinu eða öðrum slíkum heimsvaldafyrirtækjum sem vilja að öll mannleg starfsemi fari fram á þeim forsendum sem þeim þóknast að útdeila – og rukka svo fyrir. Ef við tölum alltaf ensku við ryksuguna okkar, bílinn, sláttuvélina, uppþvottavélina og sturtuna og ef við notum alltaf ensku í umhverfi tölvu og síma og tækni – þá hefur enskan þokast inn á ný svið tilveru okkar, tekið yfir svið þar sem við notuðum áður íslensku. Svona deyja tungumál. Á því færri sviðum sem þau eru notuð er þeim mun meiri hætta á því að þau trénist upp og deyi. Þau deyja ekki úr þágufallssýki eða hljóðvillu heldur af notkunarleysi. Þau deyja þegar þau eru bara til hátíðarbrigða, bara til spari. Tungumálið er því aðeins lifandi að það sé notað í daglegu lífi í hinu allra hversdagslegasta samhengi.Frumskylda íslenskra stjórnmálamanna Og er það ekki allt í lagi, spyrja sennilega einhverjir – þó að íslenskan hverfi? Nei. Ef við Íslendingar varðveitum ekki þetta tungumál gerir það enginn annar. Þá fara menningarverðmæti forgörðum. Mannkynið verður einu tungumálinu fátækara, einum hugsunarhættinum, einni tegundinni af mennsku og aðferð við að fást við heiminn. Þegar tungumál deyr hverfur með því heill menningarheimur. Íslenskan er verðmæti í sjálfu sér. Það er frumskylda íslenskra stjórnmálamanna að stuðla að því að íslenska lifi áfram við nýjar aðstæður. Þetta er hægt að gera og aðrar þjóðir allt í kringum okkur gera þetta unnvörpum: það þarf að safna orðaforða og tæknivæða hann. Þetta er tímafrekt nákvæmnisverk sem kallar á vissa sérþekkingu – en þetta er alveg gerlegt. Það þarf viðhorfsbreytingu hjá sumum fyrirtækjum, eins og til að mynda Apple á Íslandi sem á ekki að lögsækja keppinauta fyrir að benda á að þeir eru komnir fram úr þeim á því sviði að aðlaga umhverfi sitt íslenskri tungu – heldur að mæta þeim í samkeppni og gera betur. Stjórnmálamennirnir og embættismennirnir í Menntamálaráðuneytinu verða að rumska. Til að hægt sé að inna af hendi þetta starf þarf sem sé svolitla peninga – alls ekki mikla; við erum ekkert að tala um jarðgangakostnað hér. Eins og málum er háttað um þessar mundir fær þessi starfsemi ekki neitt fé – ekki krónu. Það fær ekki heldur neitt úr rannsóknarsjóðum enda ekki hægt að sýna fram á að frumlegar niðurstöður komi út úr starfinu: allt liggur fyrir um það sem þarf að gera. Og þá er bara að drífa í þessu. Það er ekki nóg að veita mönnum verðlaun og klapp á bakið.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun